• गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • नेपाल लाइभ

    • राजनीति
    • निर्वाचन विशेष
    • अनुसन्धान
    • प्रवास
    • विचार
    • फिचर
    • समाचार
    • ब्लग
    • समाज
    • अन्तर्वार्ता
    • सुरक्षा/अपराध
    • साहित्य डबली
    • विश्व
    • कोरोना अपडेट
    • नेपाल लाइभ विशेष
    • जीवनशैली
    • भिडियो

    बिजनेस लाइभ

    • अर्थ समाचार
    • बैंक/बिमा/सेयर
    • पर्यटन-उड्डयन
    • अटो
    • पूर्वाधार
    • श्रम-रोजगार
    • कृषि
    • कर्पोरेट
    • सूचना-प्रविधि
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

    इन्टरटेनमेन्ट लाइभ

    • समाचार
    • सिनेमा
    • अन्तर्वार्ता
    • रंगमञ्च
    • फिल्म समीक्षा
    • गसिप
    • संगीत
    • विचार-विश्लेषण
    • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

    स्पोर्टस लाइभ

    • फिचर
    • फुटबल
    • क्रिकेट
    • अन्य
    • लेख-विश्लेषण
    • अन्तर्वार्ता
हाम्रो बारेमा
  • हाम्रो बारेमा
शुक्रबार, असार २७, २०८२ Fri, Jul 11, 2025
  • गृहपृष्ठ गृहपृष्ठ
  • राजनीति
  • निर्वाचन विशेष
  • अनुसन्धान
  • बिजनेस लाइभ
  • इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • प्रवास
  • भिडियो

बिजनेस लाइभ

  • अर्थ समाचार
  • बैंक/बिमा/सेयर
  • पर्यटन-उड्डयन
  • अटो
  • पूर्वाधार
  • श्रम-रोजगार
  • कृषि
  • कर्पोरेट
  • सूचना-प्रविधि
  • अन्य
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ

  • समाचार
  • सिनेमा
  • अन्तर्वार्ता
  • रंगमञ्च
  • फिल्म समीक्षा
  • गसिप
  • संगीत
  • विचार-विश्लेषण
  • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
  • अन्य
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

स्पोर्टस लाइभ

  • मुख्य समाचार
  • फिचर
  • फुटबल
  • क्रिकेट
  • अन्य
  • लेख-विश्लेषण
  • अन्तर्वार्ता
विचार
चुनौतीमा विश्वको ठूलो लोकतन्त्र
64x64
भानु बोखिम मंगलबार, चैत ४, २०७६  १८:३७
1140x725

भारतको अनेकन परिचयमध्ये हो विश्वको सबभन्दा ठूलो लोकतन्त्र भएको मुलुक। तर पछिल्लो समय यो मुलुकको लोकतन्त्रमा चुनौती देखिन थालेका छन्। भारतिय जनता पार्टी दोस्रो पटक सत्तामा आएपछि लोकतन्त्रमाथिको चुनौती तीव्र भएको छ। यो चुनौती भाजपाको भारतमा हिन्दु आधिपत्य स्थापित गर्ने उद्देश्यसँग जोडिएको छ।  

लोकतन्त्रप्रति अरुची राख्ने शासक तानशाह हुन्। कुनै पनि शासक वा राजनीतिक दलमा तानाशाह बन्ने अभिलासा सदैव जीवित हुन्छ। राजनीति सत्ता र शक्तिप्राप्तिको खेल हो, जसको सीमा हुँदैन। असीमित शक्तिको चाहना राख्ने मानिस कुनै पनि बेला तानाशाहमा बदलिन सक्छ। दुनियाँमा तानाशाहको अभिलासा राख्नेहरू हिजो पनि थिए, आज पनि छन्।

तानाशाह मानिसको स्वभाव र सोचसँग जोडिएको कुरा हो। मानिस रहुञ्जेल दुनियाँमा मानिसका सोच र स्वभाव पनि जीवित रहन्छन्। तसर्थ यस्ता अभिलासा राख्ने नेता तेश्रो विश्वमा मात्र हैन, विश्वको उन्नत लोकतन्त्र भएको अमेरिकामा पनि देखिँदै आएका छन्। 

वर्तमान समयमा तानाशाह जन्मिन कुनै रक्तपातपूर्ण घटना हुनुपर्दैन। लोकतन्त्रको विधिवत प्रणालीबाट जन्मिन्छन् अनि लोकतान्त्रिक पद्धतिबाट निरंकुशता लाद्छन्। लोकतान्त्रिक पद्धतिबाट निरंकुशता कसरी जन्मिन्छ भन्ने कुरा भारतमा ईन्दिरा गान्धीले पहिले नै प्रमाणित गरिसकेकी छिन्।

अराजकतालाई नियन्त्रण गर्ने नाममा प्रधानमन्त्रीको हैसियतले भारतमा संकटकाल लगाईन्। सन् १९७५ जुन महिनाको अन्तिमतिर लागू गरिएको संकटकाल करिब डेढ वर्ष चल्यो। त्यो अवधिमा प्रतिपक्षी दलका धेरै नेतालाई जेल पठाईयो। सञ्चार क्षेत्रलाई कडा निगरानीमा राखियो। मानव अधिकार उल्लंघनका धेरै घटना दर्ज भए। अहिले शैली फरक होला तर भाजपा नेतृत्वको सरकार ईन्दिरा गान्धीको अधिनायकवादी पथमा लम्किसकेको छ।  

भाजपाले दोश्रो पटक सत्तारोहण गरेपछि कठोर कदमहरू चाल्दै आएको छ। पहिलो शक्ति प्रदर्शन काश्मिरी जनतामाथि गर्‍यो। भारतको संविधानले व्यवस्था गरेको विशेषाधिकार खोसेर केन्द्रशासित बनाएपछि काश्मीरवासीको जीवनमा असहजता र उदासी छाएको छ।

हुन त काश्मीरमा पहिले पनि जीवनयापन सहज र खुसहाल थिएन। धारा ३७० को खारेजी र त्यसपछि विकसित घटना क्रमले यो क्षेत्र अझ दुर्गम र असहज हुन पुगेको छ। काश्मीरवासीको दुःख, पीडा अझ बढेका छन्, भलै संविधानको धारा ३७० खारेज गर्ने क्रममा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले काश्मीरमा समृद्धि र खुसीयाली छाउने बताएका थिए। आजसम्म कश्मीरीको मुहारमा देखिएको उदासीले भाजपाको कदमले त्यहाँ समृद्धि नआउने निश्चितजस्तो छ। 

तर भाजपाले कुनै पाठ सिकेको छैन। मुस्लिम समुदायप्रति अझ कठोर हुँदै गएको छ र अदपका साथ हिन्दुवादलाई प्रश्रय दिइरहेको छ। भारतमै मुस्लिम समुदायले असुरक्षित महसुस गरिरहेका बेला, भाजपा सरकारले पाकिस्तान, अफगानिस्तान र बंगलादेशका हिन्दुलाई पनि सुरक्षा दिने विधेयक सिटीजनसिप अमेन्डमेन्ट एक्ट (सिएए) पास गरायो । आफ्नो देशको एउटा समुदायले असुरक्षित महसुस गरिरहेका बेला उनीहरूलाई आश्वस्त पार्न कदम चाल्नुपर्थ्याे। तर त्यसलाई निरन्तर बेवास्ता गरिँदै आईएको छ। तर अरुको देशका हिन्दु नागरिकको पनि सुरक्षा चासो दिईएको छ। धर्मको नाममा आफ्नै देशका नागरिकलाई त्रसित पार्नु र धर्मकै आधारमा अर्काे देशका नागरिकप्रति सदासयता देखाउनु लोकतान्त्रिक चरित्र हैन। अलोकतान्त्रिक चरित्रले लोकतन्त्र कमजोर बनाउँछ।  

Ncell 2
Ncell 2

पुर्वोत्तर भारतबाट सुरु भएको प्रदर्शन भारतका विभिन्न राज्यमा फैलिएको छ। झडपमा कैयौको ज्यान गईसकेको छ। विरोधको उद्देश्य राज्य र स्थान हेरि फरक-फरक छन्। तर यसको औचित्य प्रमाणित गर्न सरकारको तर्क एउटै छ। पाकिस्तान, अफगानिस्तान र बंगलादेश मुस्लिमको बाहुल्यता भएको देश हो। यो देशमा मुस्लिममाथि कुनै अन्याय र थिचोमिचो हुँदैन। बहुमतले अल्पमतलाई थिचोमिचो गर्छ भन्ने मनोविज्ञान भाजपाले आफ्नै देशभित्र व्यवहारमै देखाएको छ। 

भाजपा आफू धर्मको आधारमा राजनीति गरिरहेको मात्र छैन, पाकिस्तान, अफगानिस्तान र बंगलादेशमा धर्मका आधारमा मात्र समुदायमाथि थिचोमिचो हुन्छ भनेर बुझिरहेको छ। निश्चय नै भाजपा सत्तामा आएपछि भारतमा धर्मको आधारमा थिचोमिचो बढेको छ। भारतले भनेको देशमा मुस्लिमको दबदबा होला तर त्यसकै आधारमा भाजपा सरकारले भारतमा हिन्दुको दबदबा राख्न खोज्नु उचित हैन। 

सिएए विरोधको आन्दोलन अहिले कोरोनाको प्रभावले मत्थर भएको होला। यसले भारतको लोकतन्त्रप्रति प्रश्नचिन्ह भने खडा गरिसकेको छ। मुलतः यो भाजपाको उद्देश्य र व्यवहारसँग जोडिएको छ। आन्दोलन चर्किदै गएपछि यो ऐनविरुद्ध संयुक्त राष्ट्रसंघले भारतको सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा दायर गर्ने घोषणा गर्‍यो। संयुक्त राष्ट्रसंघीय मानब अधिकार आयोगले यो ऐन विभेदकारी र अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको विरुद्ध भएको बताएको छ। भारत सरकारले भने राष्ट्रसंघको कदमलाई सम्प्रभुसम्पन्न राष्ट्रमाथिको हस्तक्षेप ठानेको छ। 

मुद्धा दर्ताको तर्क-वितर्कमा भारत सरकार ठिक छ वा सयुक्त राष्ट्रसंघ? यो छलफल तथा बहसको छुट्टै विषय होला। अन्तराष्ट्रिय कानुनका विज्ञहरू एक मत नभएर पक्ष-विपक्षमा उभिएलान् पनि। तर संयुक्त राष्ट्रसंघले मुद्दा दायर गर्ने जुन प्रयास गर्‍यो, त्यसले भारत सरकारको लोकतन्त्रप्रतिको निष्ठामा संशय भने पैदा गरेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघको असन्तुष्टि भारतीय सरकारले मानव अधिकारको मुल्यमान्यतालाई लत्याएको छ भन्ने प्रमाण हो।   

भारत सरकारको कदमले मुस्लिमप्रति अन्याय भइरहेको छ भनेर बंगलादेश र ईरानले मुख खोलिसके।  उनीहरूको आलोचनाले विश्व राजनीतिमा कुनै तरंग भने ल्याएन। त्यसो नहुनुमा उनीहरूको पृष्ठभूमिले ईतर पक्षमा पारेको मनोविज्ञान पनि हो। धेरैको बुझाइ दुई ईस्लामिक राष्ट्रले भारतीय मुस्लिमप्रति सहानुभूति राखेर भनेर बुझेका हुन सक्छन। यो खालका आग्रह रहेमा समर्थन वा विरोध कम हुन्छ। समर्थन विरोधका घटना कम भएमा तरंग पैदा पनि कम नै हुन्छ। 

अर्काे यी दुवै देशको लोकतन्त्रप्रति अन्य लोकतान्त्रिक राष्ट्रको विस्वास देखिँदैन। यी कारण भारतमा भइरहेको प्रदर्शनमा बंगलादेश र ईरानको आलोचनाले खासै महत्वमा पाएन। यही प्रसंगमा अमेरिकाको मौनता भने महत्वपूर्ण छ। राजनीति वा कूटनीतिमा यस्तो परिस्थिति पनि हुन्छ कि जहाँ कोही बोलेर पनि सुनिँदैन। कोही मौन बसेर पनि धेरै कुरा भनिरहेको हुन्छ।

हाल अमेरिकाको मौनताले भारतमा मुस्लिम समुदायप्रति भएको थिचोमिचोलाई नजरअन्दाज गरेको छ। विश्वभर मानव अधिकार र लोकतन्त्रको रखवारी गर्छु भन्ने अमेरिकाको व्यवहार उसका आफ्नै स्वार्थहरूले निर्धारण गर्छ। राष्ट्रपतीय प्रणाली भएकाले कतिपय अवस्थामा राष्ट्रपतिको चाहना र सोचले निर्धारण गर्छ। 

अहिले अमेरिकामा मुस्लिम समुदायप्रति अनुदार डोनाल्ड ट्रम्प राष्ट्रपति छन्। उनले विभिन्न समयमा गरेका भाषण र निर्णयले मुस्लिम समुदाय आतंककारी उत्पादन गर्ने कारखाना हो भन्ने बुझाउँछ। सायद यही कारण ट्रम्प भारतमा सिएएसँग जोडिएको विरोध प्रदर्शनमा मौन छन्। किनकि सिएएले मुस्लिम समुदायप्रति सदासयता राख्दैन। 

मुस्लिम समुदायप्रति अनुदार भाजपा प्रतिपक्षी दलप्रति पनि सकारात्मक देखिँदैन। भाजपाले शक्तिशाली केन्द्रीय सरकारको नेतृत्व त गरेको छ नै। साथै धेरै प्रान्तमा पनि भाजपाकै सरकार छ। जहाँ भाजपाको सरकार छैन, त्यहाँ भाजपाको सरकार गठन गर्न तथा प्रतिपक्षी दललाई कमजोर बनाउन हथकन्डा अपनाउने गरेको छ। 

लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा प्रतिपक्षको भूमिका महत्वपूर्णमात्र हुँदैन, अति आवश्यक पनि हुन्छ। लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा फरक–फरक संस्था र व्यक्तिले प्रश्न गर्छन्। एउटा सत्तारुढ दलका लागि मूल प्रश्नकर्ता भने प्रतिपक्षी दल नै हो। अहिलेको परिप्रेक्ष्यमा, हिन्दुवाद निर्देशित भाजपालाई प्रश्न प्रियकर चिज छैन। प्रश्नबाट बँच्न र झुटलाई शक्तिले ढाकछोप गर्न भाजपा प्रतिपक्षविहीनताको परिकल्पना गरिरहेको छ। 

लोकतन्त्रमा निश्चय नै बहुसंख्यकले निर्णय गर्छ। तर निर्णयले अल्पसंख्यकको आवाज, भावना र चाहना पनि सम्बोधन गर्नुपर्छ। अल्पसंख्यकमाथि बहुसंख्यकको दमन र प्रतिपक्षविहीनताको परिकल्पनाले लोकतन्त्र कमजोर हुन्छ। मुस्लिम समुदायको आवाज नसुन्ने र प्रतिपक्षको उपस्थिति नरुचाउने भाजपा सरकारको क्रियाकलाप नै भारतीय लोकतन्त्रका लागि चुनौती हो।   
     
 

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत ४, २०७६  १८:३७
  • #bhanubokhim

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्
64x64
भानु बोखिम
भानु वोखिम नेपाल लाइभका स्तम्भकार हुन्।
लेखकबाट थप
राजनीतिको ‘प्रचण्ड पीडा’
‘जातका कारण’ ज्यान गुमाएकी जनप्रतिनिधि मनाको कथा
ओलीको ‘अफर’पछि फेरिएको महन्थको मनोविज्ञान 
सम्बन्धित सामग्री
विश्व सेतो दुबी दिवस : रोग छालाको, प्रश्न चेतनाको सेतो दुबी भन्नाले छालामा देखा पर्ने एक प्रकारको सेतो दाग अथवा धब्बा भन्ने बुझिन्छ ।  विश्वको पछिल्लो सर्वेक्षण अनुसार प्रत्येक एक सय... बुधबार, असार ११, २०८२
प्रिय दाई गुटबन्दीको अन्त्य गरी लोकप्रिय पार्टी बनाउन योगदान दिनुहोस् ! नेपाली कांग्रेसको लोकप्रीय मत हरेक निर्वाचन मा घटिरहेको छ । नयाँ दलदेखि, पुराना कम्युनिस्ट दल, मधेसवादी दलदेखि राजावादी दल सबैको निश... शुक्रबार, जेठ ३०, २०८२
खोपको महत्व र बालबालिकाको स्वास्थ्य सुरक्षामा हाम्रो भूमिका यी समस्याहरूले गर्दा खोप अभियानमा बाधा आउँछ र स्वास्थ्यमा जोखिम बढ्छ । यसलाई सच्याउन स्वास्थ्यकर्मी, शिक्षक, र समाजका सबै तहमा काम ग... मंगलबार, जेठ २७, २०८२
ताजा समाचारसबै
च्यासललाई ललकार्ने र च्यासलबाट ललकार्ने तरिका बन्द गर्न योगेशको आग्रह शुक्रबार, असार २७, २०८२
रसुवागढी क्षेत्रमा विद्युत् आपूर्ति पूर्ण रूपमा बन्द शुक्रबार, असार २७, २०८२
काठमाडौं महानगरपालिकाको कार्यपालिका बैठक बस्दै शुक्रबार, असार २७, २०८२
मदिराको तालमा छोराले गरे बाबुको हत्या शुक्रबार, असार २७, २०८२
आज मौद्रिक नीति आउँदै शुक्रबार, असार २७, २०८२
सबै हेर्नुहोस
भिडियो ग्यालरीसबै
रासायनिक मल र विषादीको अवैज्ञानिक प्रयोगले खाद्य सुरक्षामा दीर्घकालीन असर परेको छ: मन्त्री अधिकारी(भिडियो)
रासायनिक मल र विषादीको अवैज्ञानिक प्रयोगले खाद्य सुरक्षामा दीर्घकालीन असर परेको छ: मन्त्री अधिकारी(भिडियो) बुधबार, असार २५, २०८२
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा पदक विजेता खेलाडीलाई प्रधानमन्त्रीद्वारा पुरस्कार वितरण (भिडियो)
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा पदक विजेता खेलाडीलाई प्रधानमन्त्रीद्वारा पुरस्कार वितरण (भिडियो) बुधबार, असार २५, २०८२
नेपाल लाइभ समाचार, असार 24 #live
नेपाल लाइभ समाचार, असार 24 #live मंगलबार, असार २४, २०८२
त्रिशूली नदीमा फसेका २ जनाको हेलिकप्टरबाट उद्धार
त्रिशूली नदीमा फसेका २ जनाको हेलिकप्टरबाट उद्धार मंगलबार, असार २४, २०८२
नेपाल लाइभ समाचार, असार 23 #live
नेपाल लाइभ समाचार, असार 23 #live सोमबार, असार २३, २०८२
सबै हेर्नुहोस
ट्रेण्डिङ
टी-२० विश्वकप छनोट : यस्तो छ नेपालको समूह बिहीबार, असार २६, २०८२
संसद् भवनमा ड्रोन खसालेको आरोपमा ५ जना पक्राउ बिहीबार, असार २६, २०८२
नेताहरुमाथि प्रतिशोधपूर्ण कारबाही भयो, हामी प्रतिवाद गर्छौ: शेखर कोइराला बिहीबार, असार २६, २०८२
माओवादी केन्द्र र नेसपाबीच एकता, १५ जना केन्द्रीय सदस्यमा समाहित बिहीबार, असार २६, २०८२
अब चेक बाउन्स प्रमाणित भए ६ महिनाभित्र उजुरी दिनुपर्ने, ५ दिनभित्रै कालोसूचीमा राखिने बिहीबार, असार २६, २०८२
सबै हेर्नुहोस
अन्तर्वार्ता
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
महाशिवरात्रिमा भगवान पशुपतिनाथको सहजै दर्शनको व्यवस्था गरिएको छ - डा. मिलनकुमार थापा नेपाल लाइभ
जलवायु परिवर्तनले जुम्लामा समेत डेंगु देखिन थालिसकेको छ : मेयर राजुसिंह कठायत  नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
विचारसबै
विश्व सेतो दुबी दिवस : रोग छालाको, प्रश्न चेतनाको नेपाल लाइभ
प्रिय दाई गुटबन्दीको अन्त्य गरी लोकप्रिय पार्टी बनाउन योगदान दिनुहोस् ! ई. विश्वराज काफ्ले
खोपको महत्व र बालबालिकाको स्वास्थ्य सुरक्षामा हाम्रो भूमिका नेपाल लाइभ
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
सबै हेर्नुहोस
ब्लग
बैंकिङ्ग व्यवसायलाई उद्यमशीलताको भर मंगलबार, वैशाख २, २०८२
हितेन्द्र र कुलमानको रिट हेर्न नमिल्नेमा आइतबार, चैत १७, २०८१
चौरासी वर्षका क्यान्सरविजेताको जीवन वृत्तान्त ‘कालसँग कुस्ती’ सार्वजनिक आइतबार, फागुन १८, २०८१
सबै हेर्नुहोस
लोकप्रिय
उद्धारका लागि गएको नेपाली सेनाको हेलिकोप्टर चिनियाँ भूमिमा 'फोर्स ल्याण्डिङ' मंगलबार, असार २४, २०८२
भोजपुरमा ससुराली पुगेका ज्वाइँले गरे श्रीमतीसहित चारजनाको हत्या आइतबार, असार २२, २०८२
जसपाका फरार नेता भन्छन्– मधेश एक दिन नेपालबाट अलग हुनेछ सोमबार, असार २३, २०८२
भारी वर्षा बिना कसरी गयो भोटेकोसीमा बाढी ? मंगलबार, असार २४, २०८२
टी-२० विश्वकप छनोट : यस्तो छ नेपालको समूह बिहीबार, असार २६, २०८२
सबै हेर्नुहोस
Nepal Live
Nepal Live

सम्पर्क ठेगाना

Nepal Live Publication Pvt. Ltd.,
Anamnagar, Kathmandu, Nepal

DEPARTMENT OF INFORMATION
AND BROADCASTING
Regd Number :

1568/ 076-077
अध्यक्ष : अनिल न्यौपाने

टेलिफोन

News Section: +977-1-5705056
Account : +977-1-5705056
Sales & Marketing: 9841877998 (विज्ञापनका लागि मात्र)
Telephone Number: 01-5907131

ईमेल

[email protected]
[email protected]

मेनु

  • गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • बिजनेस लाइभ
  • ईन्टरटेनमेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • महाधिवेशन विशेष
  • अभिलेख
  • कोरोना अपडेट
  • स्थानीय निर्वाचन
  • प्रतिनिधि सभाकाे निर्वाचन
  • युनिकोड
Nepal Live

सूचना विभाग दर्ता नं.

१५६९/०७६-७७

ईमेल

[email protected]
© 2025 Nepal Live. All rights reserved. Site by: SoftNEP
सर्च गर्नुहोस्