परिवारबाटै पीडित हुन्छन् एकल महिला

फिचर

महेश न्यौपाने आइतबार, फागुन २५, २०७६ ०८:००

राेल्पा- तीन वर्षअघि श्रीमान्‌को ट्याक्टर दुर्घटनामा मृत्यु भएपछि रोल्पा नगरपालिका ६ कोटगाउँकी नीरा विकका दुःखका दिन सुरु भए। श्रीमान्‌को मृत्युपछि दुर्घटना बीमाबापत ५ लाख रुपैयाँ पनि उनले बुझ्न पाइन्।

सासूले आफू संरक्षक रहने गरी नाबालक नातीको नाममा उक्त रकम राखेपछि श्रीमान्‌को मृत्युपछि स्वतः आउने सम्पत्तिमा समेत नीरा बञ्चित भइन्। श्रीमान्‌ले आफ्नो बाबुबाट पाएको पैतृक सम्पत्तिसमेत नीराले उपभोग गर्न पाएकी छैनन्। पारिवारिक माया पाउने आशमा रहेकी उनी मायाको साटो घरेलु हिंसाको चपेटामा पर्दै गइन्। घरेलु हिंसाले उनलाई परिवार पनि पराइ बनाइदियाे।

दुःख गरेर जोडेका भाँडाकुँडा लत्ताकपडासमेत घरबाट निकालेर लगेपछि उनी घरमा बस्न सक्ने वातावरण भएन। न्यायका लागि सदरमुकाम धाइन। एकल महिला समूहको सहयोगमा अहिले उनी काठमाडाैंकाे एक गार्मेन्टमा उद्याेगमा काम गर्छिन्। उनकाे साथमा अहिले छाेरी छन्।

वैदेशिक रोजगारीमा साउदी रहेका श्रीमान्‌काे उतै मृत्यु भएपछि रोल्पा नगरपालिका १ की शान्ति विक पनि घरबाट निकालिइन्। श्रीमान्‌ खाने अलच्छिनीकाे आराेपमा उनीमाथि हिंसा भयाे।

श्रीमान्‌को मृत्युपछि सासुससुरासँगै बाँकी जीवन जीउने उनको चाहाना पूरा हुन पाएन। ८ वर्ष आफैंले सम्हालेको घरमा उनी बस्न नपाउने गरी निकालिइन्। ५ वर्षिया छोरी च्यापेर कानुनी लडाइँका लागि अदालत धाइन्। रोल्पा जिल्ला अदालतबाट अंश मुद्दा जितेकी उनलाई परिवारले सम्पत्ति दिनुको सट्टा पुनरावेदन अदालतमा मुद्दा दियो। पुनरावेदन अदालतबाट समेत उनले सो मुद्दा जितिन तर परिवार भने फैसलाअनुसार सम्पत्ति दिन तयार भएन।

परिवार उनलाई उब्जाउ नहुने, निकास नभएको र अप्ठेरो ठाउँको पाखो जग्गा दिन मन्जुर भयाे। उनले त्यस्तो जग्गा लिन मानिन्। जिल्ला अदालत र पुनरावेदन अदालतले उनलाई अंश पाउने गरी न्याय दिएपनि परिवारले भने अहिलेसम्म न्याय दिएकाे छैन। अदालतले दिएको न्याय परिवारले नदिएपछि उनी रुकुममा मजदुरी गर्दै छिन्।

एकल महिलामाथि हुने घरेलु हिंसाका यी प्रतिनिधि घटना हुन्। घरेलु हिंसा भोग्दै आएका एकल महिलाहरु सामाजिक हिंसाको समेत चपेटामा पर्ने गरेका छन्। श्रीमान्‌को मृत्युपछि उनीहरुमाथि परिवारबाटै हिंसा सुरु हुने गर्दछ।

दश वर्षे द्वन्द्वमा धेरै मानविय क्षति भएको रोल्पामा धेरै महिलाहरु एकल भएका छन्। सशस्त्र द्वन्द्वमा रोल्पाका ३२३ महिलाले श्रीमान्‌ गुमाएको अभिलेख छ।

श्रीमान्‌ गुमाएका उनीहरुलाई राज्यले राहत स्वरुप दिएको १० लाख रुपैयाँले थप हिंसा गरेको उनीहरुको ठहर छ। राहतले अधिकांशको परिवारमा बेमेल, झैझगडा र बैमनष्यता सिर्जना गरेकाे रोल्पा नगरपालिका १० की वडा सदस्यसमेत रहेकी द्वन्द्वपीडित धनमाया पुनले बताइन्।

राजनीतिक परिवर्तनमा श्रीमान्‌ले ज्यान गुमाए पनि राज्यले सम्मान नगरेको गुनासो एकल महिलाकाे छ। स्थानीय सरकार गठनपछि उनीहरुले हेर्छन् भन्ने आश थियाे तर त्याे आश निराशामा परिणत भइसकेकाे मानव अधिकारका लागि एकल महिला समूह रोल्पाकी अध्यक्ष तुलसा आचार्यले बताइन्। हिंसामा परेका एकल महिलाहरुको पक्षमा वकालत गर्दा आफैं हिंसामा पर्ने गरेकाे उनकाे अनुभव छ।

श्रीमतीको मृत्युपछि दोस्रो विवाह गर्ने पुरुषले राज्यले उपलब्ध गराउने राहत पाइरहेको तर एकल महिलालाई भने दोस्राे विवाहपछि राज्यले दिने राहत कटौती गर्ने गरेको प्रति एकल महिलाहरुको असन्तुष्टि छ।

वैदेशिक रोजगारीमा गएका श्रीमान्‌काे उतै मृत्यु भएर एकल हुने महिलाकाे संख्या पनि राेल्पामा धेरै छ। मानव अधिकारका लागि एकल महिला समूह रोल्पाको अभिलेखमा जिल्लामा विभिन्न कारणले एकल भएका ६ हजार ५ सय महिला छन्। रोजगारीका लागि खाडी जानेकाे संख्यामा वृद्धिसँगै मृत्यु हुनेको संख्यासमेत बढ्दै गएको मानव अधिकारका लागि एकल महिला समूह रोल्पाका अध्यक्ष तुलसा आचार्यले बताइन्।

हिंसा पीडित महिलाका लागि अल्पकालीन आश्रय स्थलमार्फत सहयोग गरिरहेको सगरमाथा महिला वचत तथा ऋण सहकारी संस्थाकी सचिव भावना शर्माले बताइन्। हालसम्म ३ सय बढी एकल महिला तथा बालबालिकालाई अल्पकालीन सेवा दिइसकेको शर्माले बताइन्।

श्रीमान्‌ गुमाएको पीडामा रहेका यहाँका एकल महिलालाई महिला दिवसले कहिल्यै छुदैन। महिला दिवसमा गरिने गोष्ठी, अन्तरक्रियामा त्यस्ता महिलाको सहभागिता नै हुँदैन भन्छिन्, महिला मानव अधिकार रक्षक संजाल रोल्पाकी अध्यक्ष तीर्था आचार्य।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।