• गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • नेपाल लाइभ

    • राजनीति
    • निर्वाचन विशेष
    • अनुसन्धान
    • प्रवास
    • विचार
    • फिचर
    • समाचार
    • ब्लग
    • समाज
    • अन्तर्वार्ता
    • सुरक्षा/अपराध
    • साहित्य डबली
    • विश्व
    • कोरोना अपडेट
    • नेपाल लाइभ विशेष
    • जीवनशैली
    • भिडियो

    बिजनेस लाइभ

    • अर्थ समाचार
    • बैंक/बिमा/सेयर
    • पर्यटन-उड्डयन
    • अटो
    • पूर्वाधार
    • श्रम-रोजगार
    • कृषि
    • कर्पोरेट
    • सूचना-प्रविधि
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

    इन्टरटेनमेन्ट लाइभ

    • समाचार
    • सिनेमा
    • अन्तर्वार्ता
    • रंगमञ्च
    • फिल्म समीक्षा
    • गसिप
    • संगीत
    • विचार-विश्लेषण
    • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

    स्पोर्टस लाइभ

    • फिचर
    • फुटबल
    • क्रिकेट
    • अन्य
    • लेख-विश्लेषण
    • अन्तर्वार्ता
हाम्रो बारेमा
  • हाम्रो बारेमा
आइतबार, असार २२, २०८२ Sun, Jul 6, 2025
  • गृहपृष्ठ गृहपृष्ठ
  • राजनीति
  • निर्वाचन विशेष
  • अनुसन्धान
  • बिजनेस लाइभ
  • इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • प्रवास
  • भिडियो

बिजनेस लाइभ

  • अर्थ समाचार
  • बैंक/बिमा/सेयर
  • पर्यटन-उड्डयन
  • अटो
  • पूर्वाधार
  • श्रम-रोजगार
  • कृषि
  • कर्पोरेट
  • सूचना-प्रविधि
  • अन्य
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ

  • समाचार
  • सिनेमा
  • अन्तर्वार्ता
  • रंगमञ्च
  • फिल्म समीक्षा
  • गसिप
  • संगीत
  • विचार-विश्लेषण
  • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
  • अन्य
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

स्पोर्टस लाइभ

  • मुख्य समाचार
  • फिचर
  • फुटबल
  • क्रिकेट
  • अन्य
  • लेख-विश्लेषण
  • अन्तर्वार्ता
अन्तर्वार्ता - विचार
विकास आयोजना : 'सनराइज' हुन्छ तर 'सनसेट' कहिल्यै हुँदैन
64x64
नेपाल लाइभ सोमबार, पुस १४, २०७६  ०९:२५
1140x725

पूर्वाधार विकासमा नेपालमा एउटा प्रवृत्ति लामो समयदेखि कायम छ। विकासका आयोजनाहरु घाम जस्तै झुल्किन्छन् तर कहिल्यै निर्माण सम्पन्न हुँदैनन्। अर्थात्, विकास आयोजनामा 'सनराइज' हुन्छ तर 'सनसेट' कहिल्यै हुँदैन। आयोजनाका तीनवटा कुरा हुन्छन्- निश्चित लागत, कार्यान्वयनको समय र निश्चित उपलब्धी। यी तीनवटा कुरा भएनन् भने विकास आयोजनाको अर्थ हुँदैन। 

तर, अधिकांश आयोजनाहरुको सुरुको अनुमान लागतमा काम हुँदैन, बढेको बढ्यै हुन्छ। यस्ता आयोजनाहरुको अनुमानित समय अनन्त कालसम्म हुन्छ र उपलब्धी मापनयोग्य देखिँदैन।

अन्त्यहीन आयोजना
२०५० सालतिर सगरमाथा राजमार्ग सुरु भयो। सुरुमा त्यो आयोजनाका लागि हरेक वर्ष ३/४ करोड रुपैयाँ विनियोजन हुन्थ्यो। यसैगरी विनियोजन गरेर काम गर्ने हो भने यो सडक कहिले सकिन्छ भनेर सोध्दा भौतिक, योजना तथा निर्माण मन्त्रालयका उच्च पदाधिकारीहरु १४० वर्ष लाग्छ भन्नुहुन्थ्यो। यो उदाहरण किन प्रस्तुत गरिएको भने नेपालमा पहिले विनियोजनको यस्तो दुर्दशा थियो। तर अहिले प्राथमिकता प्राप्त आयोजनामा विनियोजनको समस्या छैन। अहिलेको मुल समस्या भनेको आयोजना समयमै सक्नुपर्छ भन्ने भावनाले सुरु नै गरिँदैन।

बजेट विनयोजनका कारण होइन, अन्य कारणले कहिल्यै समयमा पुरा हुँदैन। मैले सिक्टा सिँचाइ आयोजनाको उदाहरण धेरै ठाउँमा दिने गरेको छु। यो आयोजना सुरु भएको १५ वर्ष भयो, सुरुवाती प्रक्षेपणभन्दा कैयौँ गुणा खर्च भैसक्यो, त्यसबाट आउने पानी किसानको खेतमा पुगेको छैन। तर, आयोजनाको हेडवर्क्स (मुहान) मर्मत गर्नुपर्ने भैसकेको छ। यो जस्तो दुर्दशा विकासमा अरु के हुन्छ? आयोजना कसरी कार्यान्वयन गर्ने भन्ने प्राथमिकीकरण भएन। मुहान बनेपछि एउटा क्षेत्रतिर पानी पठाउन थालेको भए त्यतातिरका किसानले त सुविधा पाउँथे। आयोजनाको चरणबद्ध काम गर्ने भन्दा पनि एकैपटक सबै तिर हात हाल्ने र ठेक्का लगाउने प्रतिस्पर्धा बढेको छ। तर, आयोजना सम्पन्न गर्न प्रतिस्पर्धा छैन। 

विकासका कामको ठेक्का लगाएपछि कहिले सम्पन्न हुन्छ कसैको मतलब छैन। सबैको ध्यान केबल नयाँ ठेक्का लगाउनेमा नै छ। आयोजना प्रमुखहरुसँग तपाईंको आयोजना कहिले सम्पन्न हुन्छ भनेर प्रश्न गर्दा उनीहरुको जवाफ आउँछ, 'यो त निरन्तर जान्छ।' विकास आयोजना कहिले सकिन्छ भनेर प्रश्न गर्दा यो त निरन्तर अघि बढ्छ भन्ने पनि जवाफ हुन्छ? अहिलेसम्म यो आयोजना निरन्तर अघि बढिरहेकै छ, वर्षेनी १ अर्ब बजेट विनियोजन भएको छ, खर्च पनि भएको छ तर उपलब्धी शून्य। बबई सिँचाइको अवस्था त्यस्तै छ। बाढीले काम बिगार्‍यो, त्यसपछि काम सुरुबाट अघि बढाउनुपर्ने भयो। यसले त्यहाँ पनि गुणस्तरीय काम नभएको प्रष्ट देखायो। 

सडक निर्माणमा यस्तै छ। मध्यपहाडी लोकमार्गको अवस्था झन् दयनीय बन्न पुगेको छ। आयोजना कहिले टुंगिने मात्रै होइन, कतिपय ठाउँमा त बाटो कहाँबाट जान्छ भन्ने पनि यकिन छैन। सिधा गइरहेको सडकअलिमाथि एउटा बस्ती देखिन्छ अनि त्यहाँको प्रभावमा 'अलाइनमेन्ट' नै परिवर्तन हुन्छ। यसले बाटोको लागत बढाउँदै लगिरहेको छ। पूर्वदेखि पश्चिमसम्म पहाडको बीचबाटै जोड्न खोजेको बाटो गाउँको सामान्य बाटो जस्तो बनेको छ। सिधा जाँदा कम लागतमा बनाउन सकिनेमा अनावश्यक घुमाउँदा समय र लागत दुवै बढिरहेको छ।

गलत डिजाइन
विकास आयोजना निर्माणका लागि पूर्वतयारी नै कमजोर गर्ने गरेका उदाहरण पनि प्रसस्तै छन्। राष्ट्रिय गौरवकै आयोजनाहरु पनि राम्रो पूर्वतयारी विना कार्यान्वयन गर्न खोज्दा त्यसले अपेक्षित परिणाम नदिने देखिन्छ। उदाहरणका लागि गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल भैरहवालाई लिन सकिन्छ। यो आयोजनालाई सरकारले राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाका रुपमा कार्यान्वयन गरिरहेको छ र अहिले निर्माणको अन्तिम चरणमा पनि छ। 

क्षेत्रगत मन्त्रालयहरूको आयोजना डिजाइन र त्यसको कार्यान्वयनमा प्रत्यक्षत: अर्थ मन्त्रालयको भूमिका रहँदैन तर, आयोजना डिजाइनमा देखिएका त्रुटि र कार्यान्वयनमा हुने ढिलासुस्तीको अपजस अर्थ मन्त्रालयले भोग्दै आएको छ।

यो आयोजनाको टर्मिनल हेर्ने हो भने आन्तरिक विमानस्थल व्यवस्थापन गर्न सक्ने क्षमताको मात्रै बनाइएको छ। विमानस्थलको अन्य संरचना अन्तर्राष्ट्रिय जहाज ओराल्ने र उडाउने गरी बनाइएको छ तर यात्रु व्यवस्थापनका लागि चाहिने कक्ष भने आन्तरिक विमानस्थलका लागि आवश्यक पर्नेभन्दा पनि सानो छ। विकासमा अदूरदर्शिता र अन्त्यहीन आयोजना बनाउने प्रवृत्ति यहाँ पनि देखिएको छ। 

यो आयोजना सुरुमा क्षेत्रीय विमानस्थल बनाउने भनेर डिजाइन गरियो। सन् २००९ मा डिजाइन भएको आयोजना २०१९/२०२० मा कार्यान्वयन भइरहेको छ। १२ वर्षअघिको नेपाल हेरेर डिजाइन गरेको आयोजना १२ वर्षपछि बनिसक्दा काम नदिने हुन लागिसक्यो। 

सुरुवातमै अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बनाउने गरी डिजाइन गरेको भए यो समस्या हुने थिएन। निर्माण ढिलो हुँदा समयक्रममा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल भन्ने पनि भयो। जग्गा किनेर रन वेविस्तार गरेपछि ठूला जहाज ओर्लिन सक्छ भने त्यही त हो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल भन्ने सोचले काम गरिएको छ। यो एउटा उदाहरण हो। 

सडक आयोजनाहरु पनि अदूरदर्शिता र गलत डिजाइनको शिकार भएका छन्। सुरुमा सडक बनाउँदा एक लेनको बनाउने र तदअनुरुप न्यूनतम जग्गा दरिद गर्ने अनि ४/५ वर्षमा सडक विस्ताको नाममा बाटो पुर्याकएर महँगो भएको जग्गा खरिद गर्दा विकास महँगो हुन गएको छ। 

मानव संशाधनको क्षमता
नेपालमा सरकारी वा निजी क्षेत्रमा विकासलाई गति दिनसक्ने मानव संशाधनको अभाव छ। खासगरी सरकारी क्षेत्रमा मानव संशाधन उत्पादनका लागि लगानी पनि कम छ भने कुशल र दक्ष जनशक्तिको रुची निजामती प्रशासनमा कम हुने गरेको छ। दोस्रो कुरा, दीर्घकालीन सोच राख्न सक्ने क्षमता पनि कमजोर हुँदै गएको छ।

कुशल र दक्ष जनशक्तिको अभावकै कारण सार्वजनिक खर्च प्रभावकारी हुन सकेन। मानव संशाधनमा व्यावसायिकता कायम गराउन नसक्दा विकास कमजोर भएको छ। तसर्थ मानव संशाधनको विकासमा लगानी गर्नुपर्छ। अहिले धेरै कर्मचारीले काम गर्दै सिक्दै जानुपर्ने अवस्था छ। यसलाई विश्व परिस्थित अनुरुप बनाउँदै लैजानुपर्छ। 

अर्थ मन्त्रालयको भूमिका
क्षेत्रगत मन्त्रालयहरुको आयोजना डिजाइन र त्यसको कार्यान्वयनमा प्रत्यक्षत: अर्थ मन्त्रालयको भूमिका रहँदैन तर, आयोजना डिजाइनमा देखिएका त्रुटि र कार्यान्वयनमा हुने ढिलासुस्तीको अपजस अर्थ मन्त्रालयले भोग्दै आएको छ। क्षेत्रगत नीति तथा कार्यक्रमले सम्बोधन गरेको विषयमा, प्राथिमकताका आधारमा अर्थ मन्त्रालयले स्रोतको प्रत्याभूति दिने हो, विनियोजन  प्रस्ताव गर्ने मात्र हो। तसर्थ, क्षेत्रगत नीति र कार्यक्रम अनुरुप आयोजना तर्जुमा, डिजाइन, त्यसको कार्यान्वयनको सबै जस/अपजस क्षेत्रगत मन्त्रालयकै हो। यद्यपि, कार्यान्वनयको शीघ्रतामा अर्थ मन्त्रालयले चासो राख्छ र आवश्यकता अनुरुप सहजीकरण गर्छ नै।

(अर्थ मन्त्रालयका पूर्व सहसचिव अधिकारीसँगको कुराकानीमा आधारित)

प्रकाशित मिति: सोमबार, पुस १४, २०७६  ०९:२५

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्
64x64
नेपाल लाइभ
Nepal’s independent digital media. Offers quick current affairs update, analysis and fact-based reporting on politics, economy and society. http://nepallive.com
लेखकबाट थप
एसियन कप पुग्ने नेपालको सपना अधुरै, पेनाल्टीमा उच्वेकिस्तानसँग पराजित
पहिलो हाफ सकिँदा नेपाल ३–१ ले पछि, उच्वेकिस्तान १० खेलाडीमा सिमित
झापामा अटो र मोटरसाइकल ठोक्किँदा एकको मृत्यु, दुई जना घाइते
सम्बन्धित सामग्री
खानी र पानी एकैठाउँमा चल्दैन : गोकुल बाँस्कोटा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले)का नेता एवं प्रतिनिधिसभा सदस्य गोकुलप्रसाद बाँस्कोटाले पछिल्लो विपद्बाट क्षतिग्रस्त संरचनाको पुनःनिर्... सोमबार, असोज २८, २०८१
मौद्रिक नीतिको तेस्रो त्रैमासिक समीक्षाः मुख्य बुँदा र प्रभाव लघुवित्तका ॠणीहरुहरुले तत्कालको भुक्तान बोझलाई केही पर सार्न सक्नेछन् र लघुवित्तको खराब कर्जा व्यवस्थापनमा केही सहजता हुनेछ। यसले लघ... शनिबार, वैशाख ३०, २०८०
ठूला र नयाँ आयोजना ल्याउन स्रोतले भ्याउने अवस्था छैन : डा मीनबहादुर श्रेष्ठ [अन्तर्वार्ता] आगामी आर्थिक वर्ष सम्भवतः हामीले ठूला नयाँ आयोजना गर्न सक्दैनौंँ । किनभने हाम्रो स्रोतले भ्याउन सक्ने अवस्था छैन । अर्थतन्त्रमा बाह्... बुधबार, माघ ११, २०७९
ताजा समाचारसबै
एसियन कप पुग्ने नेपालको सपना अधुरै, पेनाल्टीमा उच्वेकिस्तानसँग पराजित शनिबार, असार २१, २०८२
पहिलो हाफ सकिँदा नेपाल ३–१ ले पछि, उच्वेकिस्तान १० खेलाडीमा सिमित शनिबार, असार २१, २०८२
झापामा अटो र मोटरसाइकल ठोक्किँदा एकको मृत्यु, दुई जना घाइते शनिबार, असार २१, २०८२
उज्वेकिस्तानविरुद्दको खेलमा नेपालको प्लेइङ ११ मा एक परिवर्तन, प्रीतिको ठाउँमा पूजा शनिबार, असार २१, २०८२
प्रदेशमन्त्रीलाई बर्खास्त गरेपछि सरकारबाट बाहिरिने नाउपाको निर्णय शनिबार, असार २१, २०८२
सबै हेर्नुहोस
भिडियो ग्यालरीसबै
सुशासनका लागि प्राधिकरण टुक्रयाउन खोजेको हाे : मन्त्री पाण्डे (भिडियो)
सुशासनका लागि प्राधिकरण टुक्रयाउन खोजेको हाे : मन्त्री पाण्डे (भिडियो) शुक्रबार, असार २०, २०८२
असार २१ गते अन्तर्राष्ट्रिय सहकारी दिवस मनाउने(भिडियो)
असार २१ गते अन्तर्राष्ट्रिय सहकारी दिवस मनाउने(भिडियो) शुक्रबार, असार २०, २०८२
नागरिकता ऐनलाई आवश्यक सुधार गरेर पारित गर्न सकिन्छ (भिडियो)
नागरिकता ऐनलाई आवश्यक सुधार गरेर पारित गर्न सकिन्छ (भिडियो) शुक्रबार, असार २०, २०८२
दुर्गानारायण ढकाल द्वारा लिखित कृति समाजवादी दर्शनको रूपरेखा लोकर्पण
दुर्गानारायण ढकाल द्वारा लिखित कृति समाजवादी दर्शनको रूपरेखा लोकर्पण बिहीबार, असार १९, २०८२
उपचारअघि डाक्टरले आफू जोगिने उपाय खोज्नुपर्ने अवस्था आयो : डा लोचन कार्की (अन्तर्वार्ता)
उपचारअघि डाक्टरले आफू जोगिने उपाय खोज्नुपर्ने अवस्था आयो : डा लोचन कार्की (अन्तर्वार्ता) बिहीबार, असार १९, २०८२
सबै हेर्नुहोस
ट्रेण्डिङ
उज्वेकिस्तानविरुद्दको खेलमा नेपालको प्लेइङ ११ मा एक परिवर्तन, प्रीतिको ठाउँमा पूजा शनिबार, असार २१, २०८२
सर्लाहीका एसपीलाई गाली गरेपछि जसपा नेता यादवविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी शुक्रबार, असार २०, २०८२
सिंगापुरलाई हराउँदै नेपालले जित्यो यु–१६ इस्ट जोन कपको उपाधि शनिबार, असार २१, २०८२
युनुस अन्सारीविरुद्ध सम्पत्ति शुद्धीकरण मुद्दा, ९ करोड बिगो दाबी शुक्रबार, असार २०, २०८२
भारतबाट नेपाल आउँदा ५ हजार डलरबराबर रकम ल्याउन पाइने शुक्रबार, असार २०, २०८२
सबै हेर्नुहोस
अन्तर्वार्ता
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
महाशिवरात्रिमा भगवान पशुपतिनाथको सहजै दर्शनको व्यवस्था गरिएको छ - डा. मिलनकुमार थापा नेपाल लाइभ
जलवायु परिवर्तनले जुम्लामा समेत डेंगु देखिन थालिसकेको छ : मेयर राजुसिंह कठायत  नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
विचारसबै
विश्व सेतो दुबी दिवस : रोग छालाको, प्रश्न चेतनाको नेपाल लाइभ
प्रिय दाई गुटबन्दीको अन्त्य गरी लोकप्रिय पार्टी बनाउन योगदान दिनुहोस् ! ई. विश्वराज काफ्ले
खोपको महत्व र बालबालिकाको स्वास्थ्य सुरक्षामा हाम्रो भूमिका नेपाल लाइभ
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
सबै हेर्नुहोस
ब्लग
बैंकिङ्ग व्यवसायलाई उद्यमशीलताको भर मंगलबार, वैशाख २, २०८२
हितेन्द्र र कुलमानको रिट हेर्न नमिल्नेमा आइतबार, चैत १७, २०८१
चौरासी वर्षका क्यान्सरविजेताको जीवन वृत्तान्त ‘कालसँग कुस्ती’ सार्वजनिक आइतबार, फागुन १८, २०८१
सबै हेर्नुहोस
लोकप्रिय
पूर्वमन्त्री मोहन बस्नेतलाई २५ लाख धरौटीमा छाड्न अदालतको आदेश आइतबार, असार १५, २०८२
लगातार बढ्दै सेयर बजार ,परिसूचक २८ अङ्कले बढ्दा ७ अर्बको कारोबार मंगलबार, असार १७, २०८२
यू-१६ इस्ट जोन कप : नेपालले उपाधीका लागि सिंगापुरसँग भिड्ने बिहीबार, असार १९, २०८२
विद्या भण्डारीले पूर्वराष्ट्रपति हैसियतको सुविधा फिर्ता गर्ने सोमबार, असार १६, २०८२
अध्यादेशमार्फत नियुक्त ५२ जनाकै पद जोगियो,  बहुमतले नियुक्ति सदर (पूर्णपाठ) बिहीबार, असार १९, २०८२
सबै हेर्नुहोस
Nepal Live
Nepal Live

सम्पर्क ठेगाना

Nepal Live Publication Pvt. Ltd.,
Anamnagar, Kathmandu, Nepal

DEPARTMENT OF INFORMATION
AND BROADCASTING
Regd Number :

1568/ 076-077
अध्यक्ष : अनिल न्यौपाने

टेलिफोन

News Section: +977-1-5705056
Account : +977-1-5705056
Sales & Marketing: 9841877998 (विज्ञापनका लागि मात्र)
Telephone Number: 01-5907131

ईमेल

[email protected]
[email protected]

मेनु

  • गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • बिजनेस लाइभ
  • ईन्टरटेनमेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • महाधिवेशन विशेष
  • अभिलेख
  • कोरोना अपडेट
  • स्थानीय निर्वाचन
  • प्रतिनिधि सभाकाे निर्वाचन
  • युनिकोड
Nepal Live

सूचना विभाग दर्ता नं.

१५६९/०७६-७७

ईमेल

[email protected]
© 2025 Nepal Live. All rights reserved. Site by: SoftNEP
सर्च गर्नुहोस्