• गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • नेपाल लाइभ

    • राजनीति
    • निर्वाचन विशेष
    • अनुसन्धान
    • प्रवास
    • विचार
    • फिचर
    • समाचार
    • ब्लग
    • समाज
    • अन्तर्वार्ता
    • सुरक्षा/अपराध
    • साहित्य डबली
    • विश्व
    • कोरोना अपडेट
    • नेपाल लाइभ विशेष
    • जीवनशैली
    • भिडियो

    बिजनेस लाइभ

    • अर्थ समाचार
    • बैंक/बिमा/सेयर
    • पर्यटन-उड्डयन
    • अटो
    • पूर्वाधार
    • श्रम-रोजगार
    • कृषि
    • कर्पोरेट
    • सूचना-प्रविधि
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

    इन्टरटेनमेन्ट लाइभ

    • समाचार
    • सिनेमा
    • अन्तर्वार्ता
    • रंगमञ्च
    • फिल्म समीक्षा
    • गसिप
    • संगीत
    • विचार-विश्लेषण
    • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

    स्पोर्टस लाइभ

    • फिचर
    • फुटबल
    • क्रिकेट
    • अन्य
    • लेख-विश्लेषण
    • अन्तर्वार्ता
हाम्रो बारेमा
  • हाम्रो बारेमा
  • गोपनीयता नीति
  • प्रयोगका सर्त
बुधबार, असार १८, २०८२ Wed, Jul 2, 2025
  • गृहपृष्ठ गृहपृष्ठ
  • राजनीति
  • निर्वाचन विशेष
  • अनुसन्धान
  • बिजनेस लाइभ
  • इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • प्रवास
  • भिडियो

बिजनेस लाइभ

  • अर्थ समाचार
  • बैंक/बिमा/सेयर
  • पर्यटन-उड्डयन
  • अटो
  • पूर्वाधार
  • श्रम-रोजगार
  • कृषि
  • कर्पोरेट
  • सूचना-प्रविधि
  • अन्य
    • बिजनेस लाइभ भिडियो
    • बिजनेस टिप्स
    • अन्तर्वार्ता - विचार

इन्टरटेन्मेन्ट लाइभ

  • समाचार
  • सिनेमा
  • अन्तर्वार्ता
  • रंगमञ्च
  • फिल्म समीक्षा
  • गसिप
  • संगीत
  • विचार-विश्लेषण
  • इन्टरटेनमेन्ट लाइभ भिडियो
  • अन्य
    • सञ्जाल
    • फेसन
    • मोडल

स्पोर्टस लाइभ

  • मुख्य समाचार
  • फिचर
  • फुटबल
  • क्रिकेट
  • अन्य
  • लेख-विश्लेषण
  • अन्तर्वार्ता
समाज
बालीघरे प्रथा : बन्दै छ उहिलेको कथा 
64x64
नेपाल लाइभ बिहीबार, असोज २३, २०७६  ११:१४
1140x725

डडेलधुरा - काम गरेबापत दलित समुदायले ज्यालाका रुपमा नगद नभई बाली लिने चलनलाई बालीघरे प्रथा भनिन्छ। वर्षको दुईपटक बाली रोप्नेदेखि भित्र्याउने सम्म काम गरेर लगाएको अन्नबालीको एक दुई ‘सुपा’ पाउने गरेका थिए, दलित समुदायले।

सदियौंदेखि समाजमा यो प्रथा (अन्नबाली दिएर काम गराउने) पछिल्लो समयमा हट्दै गइरहेको छ। मानिसहरूमा जनचेतनाको विकास हुनुका साथै ग्रामीण क्षेत्रमा अन्नबालीको उत्पादनमा पनि कमी आउन थालेपछि डडेल्धुरामा बाली प्रथा हट्दै गएको हो। 

आजकल लुगा सिउने र आरनको काम गर्नेहरू नगद ज्याला लिएर नै काम गर्छन्। 

अजयमेरु गाउँपालिका–१ पाली गाउँका शेरबहादुर दमाई विगत २० वर्षदेखि आफ्नै गाउँमा सिलाइ व्यवसाय गर्दै आइरहेका छन्। सुरुवातदेखि बालीघरे प्रथामा सिलाइको काम गर्दै आइरहेका शेरबहादुर पाँच वर्षयता नगद ज्यालामा काम गरिरहेका छन्।

‘विगतमा ६ महिनामा २० किलो जति धान, मकै पाउँथ्यौं। आजभोलि एक महिनामा सातदेखि ९ हजारसम्म कमाउँछौं,’ उनले सुनाए, ‘अहिले बल्ल सिप सिकेको जस्तो हुँदै गएको छ।’ 

शेरबहादुर मात्र हैन अमरगढी नगरपालिका–४ खलंगाका ५६ वर्षीय राम दमाईको पनि केही वर्षयता दैनिकी फेरिएको छ। चुहिने जस्ताको पातावाला घरमुनि दिनभर काम गरी साझँ लुगा कपडा रिथी (गैरदलित वा कपडा सिलाउने) हरूको घर लग्ने गर्थे। 

करिब १५ वर्षदेखि सिलाइ व्यवसाय गर्दै आइरहेका उनले पछिल्ला ५ वर्षयता व्यवसायलाई नयाँ सिराबाट अगाडि बढाएका छन्। १५ वर्षको अवधिमा १० वर्षसम्म बालीघरे प्रथामै सिलाइको काम गरेका दमाई पछिल्लो पाँच वर्षयता भने ज्यालामा सिलाइ व्यवसाय गर्दै आइरहेका छन्।

उनले भने, ‘१० वर्षसम्म कपडा सिले हजुर छ महिनामा १५–२० किलो मकैको लागि सबैका रिथीका आँगन–आँगनमा गएर मागेर खाएँ ‘खालो’। छोरा–छोरा पढाउन सकिँदैन थियो। अहिले नगद पैसा लिएर काम गर्छु। राम्रो भा छ हजुर राम्रो भा छ।’ 

‘अहिले कसैको घरमा गएर दुई हात जोड्नु परेको छैन। छोरा छोरीलाई पनि विद्यालय बढाउने बल आयो,’ दमाईले भने।

यी मात्रै नभई डडेल्धुराको जिल्ला सदरमुकामदेखि ग्रामीण क्षेत्रमा पनि सिलाइको काम गर्नेहरू बालीघरे प्रथा छोडेर नगद रुपैयाँ लिएर काम गर्ने गरेका छन्। समाजिक परिर्वतनका साथै ग्रामीण क्षेत्रमा अन्नबालीको उत्पादनमा कमी आएकाले कपडा सिलाउनेले पनि नगद रुपैयाँ दिन चाहेकाले डडेल्धुराबाट बालीघरे प्रथा हट्दै गएको व्यवसायी प्रकाश जैरुको बुझाइ छ। 

उनले भने, ‘समाज रातदिन परिर्वतन भइरहेको छ। हामी व्यवसायी बन्न पनि समयको माग हो।’ सिलाइको मात्रै नभई आरनको काम गर्नेहरू पनि आजभोलि नगद रुपैयाँ लिएर काम गर्ने गरेका छन्। बालीघरे प्रथामा काम गर्दा अन्नबाली पाकुन्जेलसम्म दलित समुदायले लुगा सिलाएको, कृषि औजार बनाएको पारीश्रमिक बापत बालिघरे प्रथामै चित्त बुझाउनु परिररहेका थियो। 

सिलाइ तथा कृषि औजार (कोटो कोदालो, हसिया) को काम गरेवापत एक वर्षमा दुई पटक अन्नबाली लिने गरेका थिए। बालीघरेको साटो नगद रुपैयाँ लिएर सिलाई एवम् आरन पेस गर्दा आफूहरूको जीवनस्तरमा सुधार आउनुका साथै दासत्वको जीवनबाट मुक्त भएको डडेल्धुराको सदमुकाम अमरगढी– ५ मा आरन व्यबसाय गर्दै आएका अजयमेरु २ का नारायण टमटाको भनाइ छ। 

उनले भने, ‘परम्परागत सोचबाट हामी केही हदसम्म टाढा पुगेका छौं। अहिले अधिंकाश दलित समुदायका नागरिक ज्यालादारी रुपमा कृषी सामग्री तथा त्रिशुल लगायतका अन्य ऐतिहासिक कलात्मक मूर्तिबाट राम्रै आम्दानी गरिरहेका छन्।’

यो पेसामा युवापुस्ताले भने चासो नदिएको अधिकांशको भनाइ छ। यो सिप अर्को पुस्तामा हस्ताण्तरण नहुने हो भने सिप नै हराउने डर कायम छ। सदरमुकाममै आरन व्यवसाय सञ्चालन गर्दै आएका व्यवसायी उदयसिंह लुहार भने जीवन धान्नका लागि आरन व्यवसाय निकै महत्वपूर्ण भएको बताउँछन्। 

‘७० वर्षको उमेर भइसक्यो, विगत २५ वर्षदेखी आरन पेसा गर्दै आएको छु,’ उनले भने, ‘फलामबाट विभिन्न वस्तु निर्माण गर्न नेपाली युवा पिढीले सिक्न नसक्दा आरन व्यवसाय दिन प्रतिदिन धरासयी बन्दै छ।’ 

जिल्ला सदरमुकाम क्षेत्रमा अहिले ज्यालामा कृषिमा उपयोगी सामग्रीका धार साध्ँने लगायतका विभिन्न खाले मूर्तिहरू बनाउने आरन पेसामा ४–५ व्यवसायी संलग्न छन्।  पहिले सुदूरपश्चिमका विभिन्न ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका आरन व्यवसाय बालीघरे प्रथाबाट जिबिकोपार्जन गर्ने गरेका थिए। जसमा अन्न भित्र्याउने बेला, नयाँवर्ष र चाडवाडका समयमा गरी बढीमा ३ पटक अन्न संकलन गरी घर–परिवारको दैनिकी चलाउने प्रचलन थियो।

अहिले यो पेसा दलित परिवारमा मात्र सीमित रहेन। व्यावसायिक रुप लिएपछि गैरदलितले पनि सिलाइ कटाइ तथा फलामका भाँडाकुँडा बनाउन समेत सिकेको घरेलु तथा साना उद्योग विकास समितिका प्रमुख केशव भण्डारीले बताए। 

उनले भने, ‘यो पेसा बालीघरेबाट व्यावसायिक रुप लिन हाम्रो कार्यालयबाट दिइने विभिन्न समयका सिलाइ कटाइ तालिम, व्यवसायी बन्नुपर्छ भने जनचेतनाले अहिले यो पेसा दलित समुदायमा मात्र रहेन,’ प्रमुख भण्डारीले थपे, ‘समाजमा रहेका कुप्रथाहरूलाई निरुत्साहित गर्नका लागि विभिन्न जनचेतनामुलक काम विभिन्न संघ संस्थाले गर्दै आइरहेकाले पनि बालीघरे प्रथा हट्दै जानुमा महत्वपूर्ण भुमिका खेलेको छ।’

यन्त्र उपकरणहरु खरिद गर्ने नसकेर उनी व्यवसायी बन्न समय लागेको उद्योग वाणिज्य संघ डडेल्धुराका अध्यक्ष लोकराज भट्टले बताए। उनले भने, ‘दर्ता गरेर व्यवसाय गर्ने कम भए पनि ज्याला लिएर काम गर्ने बढेका छन्। एक पटक छिमेकी मुलुक भारतमा केही आम्दानी गरे भए पनि उपकारण खरिद गरेका छन्। यन्त्र उपकारण वा मेसिनहरूले बालीघरे प्रथा हटाउन सजिलो भएको हो।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज २३, २०७६  ११:१४

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।

प्रतिक्रिया दिनुहोस्
64x64
नेपाल लाइभ
Nepal’s independent digital media. Offers quick current affairs update, analysis and fact-based reporting on politics, economy and society. http://nepallive.com
लेखकबाट थप
जब कांग्रेस बैठकमा डिला संग्रौलाले भनिन्: ५४ प्रतिशत मतदाता फरक दललाई भोट दिन चाहन्छन्
यस्तो छ आजको सागसब्जी र फलफूलको थोक मूल्य
संवैधानिक नियुक्ति मुद्दाको फैसला सुनाउने सर्वोच्चको तयारी
सम्बन्धित सामग्री
झोलुङ्गे पुलले छोटियो यात्रा दुई वडाका गाउँ जोड्नका लागि पुलले निकै सहज बनाएको छ। रुरुक्षेत्र गाउँपालिका–१ र २ अन्तर्गत थोर्गा तथा ग्वादीको बीचमा झोलुङ्गे पुल नि... मंगलबार, असार १७, २०८२
जनकपुरमा क्यान्सर पहिचान अभियानमा विनयतारा र पूर्व राजदूत डेलिसी नेतृत्वको इन्गेज नेपाल शिविरकै अवसरमा तीनवटा तालिम कार्यक्रम पनि सञ्चालन गरिएको थियो। उच्च रक्तचाप : रोकथाम र परीक्षण,  अष्टोमी हेरचाहसम्बन्धी जनचेतना र स्... सोमबार, असार १६, २०८२
शुक्लाफाँटामा २० वर्षमुनिका किशोरी आमा बन्ने दर बढ्दो उमेर नपुगेरै विवाह गरी आमा बन्ने किशोरीमा शारीरिक तथा मानसिक स्वास्थ्यमा असर पर्दै गएको छ। शुक्रबार, असार १३, २०८२
ताजा समाचारसबै
जब कांग्रेस बैठकमा डिला संग्रौलाले भनिन्: ५४ प्रतिशत मतदाता फरक दललाई भोट दिन चाहन्छन् बुधबार, असार १८, २०८२
यस्तो छ आजको सागसब्जी र फलफूलको थोक मूल्य बुधबार, असार १८, २०८२
संवैधानिक नियुक्ति मुद्दाको फैसला सुनाउने सर्वोच्चको तयारी बुधबार, असार १८, २०८२
एएफसी महिला एसियन कप छनोट : नेपालले श्रीलंकासँग खेल्दै बुधबार, असार १८, २०८२
कुलिङ पिरियडमा कानुन मन्त्रालयले हेरफेर गरेको समिति सभापति खतिवडाको दाबी मंगलबार, असार १७, २०८२
सबै हेर्नुहोस
भिडियो ग्यालरीसबै
मन्त्रिपरिषद् बैठकका १५ निर्णय सार्वजनिक (भिडियो)
मन्त्रिपरिषद् बैठकका १५ निर्णय सार्वजनिक (भिडियो) सोमबार, असार १६, २०८२
युवाहरूका विचारलाई व्यावसायिक योजनाहरुमा बदल्नपर्छ : उपराष्ट्रपति यादव (भिडियो)
युवाहरूका विचारलाई व्यावसायिक योजनाहरुमा बदल्नपर्छ : उपराष्ट्रपति यादव (भिडियो) सोमबार, असार १६, २०८२
वीरगन्जको मुख्य सडकमा चल्यो महानगरको डोजर (भिडियो)
वीरगन्जको मुख्य सडकमा चल्यो महानगरको डोजर (भिडियो) सोमबार, असार १६, २०८२
६७औं संसद दिवस समारोह
६७औं संसद दिवस समारोह सोमबार, असार १६, २०८२
आज पनि संसद्‌मा रास्वपा र राप्रपाको अवरोध (लाइभ)
आज पनि संसद्‌मा रास्वपा र राप्रपाको अवरोध (लाइभ) आइतबार, असार १५, २०८२
सबै हेर्नुहोस
ट्रेण्डिङ
लगातार बढ्दै सेयर बजार ,परिसूचक २८ अङ्कले बढ्दा ७ अर्बको कारोबार मंगलबार, असार १७, २०८२
उडानमै यात्रीको आइफोन चोरी भएपछि 'फ्लाइट क्रु'का सबै जना निलम्बित मंगलबार, असार १७, २०८२
समिति सभापति र सचिवले राजीनामा नगरेसम्म समिति बैठक चल्दैन : सापकोटा मंगलबार, असार १७, २०८२
भुटानलाई नेपालले दियो ३५९ रनको लक्ष्य, रौनक श्रीवस्तवको विस्फोटक ब्याटिङ मंगलबार, असार १७, २०८२
कुलिङ पिरियडमा भएको कमजोरीको नैतिक जिम्मेवारी लिन्छु : खतिवडा मंगलबार, असार १७, २०८२
सबै हेर्नुहोस
अन्तर्वार्ता
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
महाशिवरात्रिमा भगवान पशुपतिनाथको सहजै दर्शनको व्यवस्था गरिएको छ - डा. मिलनकुमार थापा नेपाल लाइभ
जलवायु परिवर्तनले जुम्लामा समेत डेंगु देखिन थालिसकेको छ : मेयर राजुसिंह कठायत  नेपाल लाइभ
सबै हेर्नुहोस
विचारसबै
विश्व सेतो दुबी दिवस : रोग छालाको, प्रश्न चेतनाको नेपाल लाइभ
प्रिय दाई गुटबन्दीको अन्त्य गरी लोकप्रिय पार्टी बनाउन योगदान दिनुहोस् ! ई. विश्वराज काफ्ले
खोपको महत्व र बालबालिकाको स्वास्थ्य सुरक्षामा हाम्रो भूमिका नेपाल लाइभ
ब्रेन ट्युमर आकस्मिक रुपमा देखिने होइन, लक्षणलाई सामान्य रुपमा लिँदा गम्भीर हुन्छः डा राजीव झा, न्युरोसर्जन लक्ष्मी चौलागाईं
सबै हेर्नुहोस
ब्लग
बैंकिङ्ग व्यवसायलाई उद्यमशीलताको भर मंगलबार, वैशाख २, २०८२
हितेन्द्र र कुलमानको रिट हेर्न नमिल्नेमा आइतबार, चैत १७, २०८१
चौरासी वर्षका क्यान्सरविजेताको जीवन वृत्तान्त ‘कालसँग कुस्ती’ सार्वजनिक आइतबार, फागुन १८, २०८१
सबै हेर्नुहोस
लोकप्रिय
पूर्वमन्त्री मोहन बस्नेतलाई २५ लाख धरौटीमा छाड्न अदालतको आदेश आइतबार, असार १५, २०८२
लगातार बढ्दै सेयर बजार ,परिसूचक २८ अङ्कले बढ्दा ७ अर्बको कारोबार मंगलबार, असार १७, २०८२
विद्या भण्डारीले पूर्वराष्ट्रपति हैसियतको सुविधा फिर्ता गर्ने सोमबार, असार १६, २०८२
उडानमै यात्रीको आइफोन चोरी भएपछि 'फ्लाइट क्रु'का सबै जना निलम्बित मंगलबार, असार १७, २०८२
एसईईको नतिजा सार्वजनिक, ६२ प्रतिशत विद्यार्थी ग्रेडेड, ४८ हजार १७७ विशिष्ठ श्रेणीमा शुक्रबार, असार १३, २०८२
सबै हेर्नुहोस
Nepal Live
Nepal Live

सम्पर्क ठेगाना

Nepal Live Publication Pvt. Ltd.,
Anamnagar, Kathmandu, Nepal

DEPARTMENT OF INFORMATION
AND BROADCASTING
Regd Number :

1568/ 076-077
अध्यक्ष : अनिल न्यौपाने

टेलिफोन

News Section: +977-1-5705056
Account : +977-1-5705056
Sales & Marketing: 9841877998 (विज्ञापनका लागि मात्र)
Telephone Number: 01-5907131

ईमेल

[email protected]
[email protected]

मेनु

  • गृहपृष्ठ
  • मुख्य समाचार
  • बिजनेस लाइभ
  • ईन्टरटेनमेन्ट लाइभ
  • स्पोर्टस लाइभ
  • महाधिवेशन विशेष
  • अभिलेख
  • कोरोना अपडेट
  • स्थानीय निर्वाचन
  • प्रतिनिधि सभाकाे निर्वाचन
  • युनिकोड
Nepal Live

सूचना विभाग दर्ता नं.

१५६९/०७६-७७

ईमेल

[email protected]
© 2025 Nepal Live. All rights reserved. Site by: SoftNEP
सर्च गर्नुहोस्