स्वस्थ शरीरका लागि राम्रो पाचन प्रणाली आवश्यक छ, जसको सुरुवात सही रूपमा बिहान पेट सफा हुनुसँग जोडिएको हुन्छ । तर, पछिल्लो समय बच्चादेखि वृद्धसम्म कब्जियत (कॉन्स्टिपेशन) को समस्या देखिन थालेको छ । पेट सफा नहुनु सामान्य समस्या जस्तो लागे पनि, यदि लामो समयसम्म रहिरह्यो भने गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ । कब्जियतका कारण पेटमा ग्यास, एसिडिटी, अपच, पेट फुल्ने, टाउको दुख्ने र शरीरमा थकान अनुभव हुनसक्छ ।
कब्जियत के हो ?
जब नियमित रूपमा दिसा गर्न गाह्रो हुन्छ, मल सुक्खा र कडा हुन्छ, र पेट सफा हुन समय लाग्छ भने त्यसलाई कब्जियत भनिन्छ । साधारणतया, एक व्यक्तिले हप्तामा तीन पटकभन्दा कम दिसा गरेको अवस्था कब्जियतको संकेत हो ।
कब्जियत हल्कादेखि गम्भीर हुनसक्छ । कहिलेकाहीँ खानपान परिवर्तन गर्दा कब्जियत हुन्छ, तर यदि यो लामो समयसम्म रह्यो भने गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ । दीर्घकालीन कब्जले हेमोराइड्स (बवासीर), एनल फिसर (गुदद्वार चिरिने समस्या), र इर्रिटेबल बाउल सिन्ड्रोम (IBS) को सम्भावना बढाउँछ ।
किन हुन्छ कब्जियत ?
१) फाइबरयुक्त खाना नखाने
खानामा फाइबरको मात्रा कम हुँदा कब्जियतको समस्या निम्तिन्छ । फाइबरले पानी सोस्न मद्दत गर्छ, जसले मललाई नरम बनाउँछ र सजिलै निस्कन मद्दत गर्छ ।
२) कम पानी पिउनु
शरीरमा पानीको कमी (डिहाइड्रेसन) हुँदा मल सुक्खा र कडा बन्छ, जसले गर्दा दिसा गर्न गाह्रो हुन्छ ।
३) दिसा रोक्ने बानी
धेरै मानिसहरू व्यस्त जीवनशैलीका कारण दिसा रोक्ने गर्छन् । तर, बारम्बार दिसा रोक्दा मल सुक्दै जान्छ र कब्जियतको समस्या बढ्छ ।
४) अनियमित जीवनशैली
व्यायामको कमी, अनियमित खानपान, राति अबेरसम्म जाग्ने, र मानसिक तनावले पनि पाचन प्रणालीमा असर गर्छ।
५) इर्रिटेबल बाउल सिन्ड्रोम (IBS)
आईबीएसबाट पीडित मानिसहरूलाई कब्ज, ग्यास, पेट फुल्ने, र पेट दुख्ने समस्या हुन्छ।
६) औषधीहरूको असर
केही औषधीहरूले पनि कब्ज निम्त्याउन सक्छन्, जस्तै– दर्द कम गर्ने औषधी (painkillers), एण्टिडिप्रेसन्ट, र उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने औषधीहरू ।
कब्जियतको समस्या समाधान कसरी गर्ने ?
१) खानामा फाइबरको मात्रा बढाउने
फाइबरयुक्त खाना जस्तै– गहुँको पिठो, हरियो सागसब्जी, स्याउ, केरा, गाजर, चना, भटमास, अलैंची आदि खानुपर्छ ।
२) प्रशस्त पानी पिउने
दिनभरमा कम्तीमा ८–१० गिलास पानी पिउनुपर्छ । बिहान उठ्नेबित्तिकै मनतातो पानी पिउनाले कब्जियत कम हुन्छ ।
३) नियमित व्यायाम गर्ने
दैनिक रूपमा हल्का व्यायाम, योग, वा पैदल हिँड्नाले पाचन प्रणाली राम्रो हुन्छ ।
४) समयमै दिसा गर्ने बानी बसाल्ने
दिसा रोक्ने बानीले कब्जियत निम्त्याउँछ । बिहान उठ्नेबित्तिकै वा नियमित समयमा दिसा जाने बानी बसाल्नुपर्छ ।
५) तनाव कम गर्ने
धेरै तनाव लिने मानिसहरूमा कब्जियतको समस्या बढी देखिन्छ । ध्यान, योग, वा ध्यान केन्द्रित गर्ने अभ्यास गर्नाले मानसिक शान्ति मिल्छ ।
निष्कर्ष
हरेक बिहान पेट सफा हुनु स्वस्थ जीवनका लागि आवश्यक छ । यदि लामो समयसम्म कब्जको समस्या रह्यो भने, चिकित्सकको सल्लाह लिनु उचित हुन्छ । खानपान, जीवनशैली र पानीको मात्रा सुधार गरेमा यो समस्या समाधान गर्न सकिन्छ । स्वस्थ जीवनशैली अपनाएर कब्जको समस्या टारौं र स्वस्थ रहौं !
डा. अरुण कुमार सिंह, बालरोग विशेषज्ञ, एसोसिएट प्रोफेसर, बी.पी. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान, धरान (बालबालिकाको डाक्टर साथी पुस्तकका लेखक)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1766152266.png)
-1764146706.png)
-1763721444.png)
