काठमाडौं– प्यालेस्टिनी इस्लामिक कट्टरपन्थी सङ्गठन हमासले गरेको विशाल आक्रमणमा इजरायलमा अहिलेसम्म कम्तीमा ७०० जनाको मृत्यु भएको छ। हमासको आक्रमणपछि इजरायल सरकारले आइतबार युद्धको घोषणा गरेको छ। हमासले इजरायलविरूद्ध गरेको आक्रमणको प्रतिरोधमा इजरायली हवाई आक्रमणमा गाजामा कम्तीमा ४१३ जनाको मृत्यु भएको छ।
७ अक्टोबरको बिहान हमासले इजरायलतर्फ करिब ५ हजार रकेट प्रहार गरेको थियो। यसपछि इजरायलले हमासविरुद्ध युद्धको घोषणा गर्दै प्यालेस्टिन र गाजा क्षेत्रसँग जोडिएको क्षेत्रमा बसोबास गर्ने आफ्ना नागरिकलाई घरमै बस्न आग्रह गरेको छ। देशका अधिकांश भागमा साइरनको आवाज सुनिएको छ।
के हो हमास?
इजरायलसँग शत्रुता रहेको हमास प्यालेस्टिनको इस्लामिक चरमपन्थी संगठन हो। सन् १९८७ को जनआन्दोलनका क्रममा शेख अहमद यासिनले यस संस्थाको स्थापना गरेका थिए। त्यसयता हमासको एउटै लक्ष्य प्यालेस्टिन क्षेत्रबाट इजरायललाई हटाउनु रहेको छ। गाजा पट्टीबाट सञ्चालित हमासले इजरायललाई देशको रूपमा मान्यता दिँदैन र यो सम्पूर्ण क्षेत्रमा इस्लामिक राज्य स्थापना गर्न चाहन्छ।
गाजा पट्टीमा सत्तामा रहेको हमासलाई इजरायल, संयुक्त राज्य अमेरिका र युरोपेली संघलगायत धेरै देशहरूले आतंकवादी संगठन मानेका छन्। हमासले गाजा पट्टीमा २० लाख प्यालेस्टिनीहरूलाई शासन गर्छ।
इजरायल, अमेरिका र बेलायत लगायतका देशले हमासलाई मान्यता दिन अस्वीकार गरेका छन्। उनीहरूले सन् १९९७ मा उक्त संस्थालाई ‘आतंकवादी संगठन’ घोषणा गरेका थिए। जबकि हमासले पनि इजरायललाई एक देश मान्दैन। हमास मुख्यतया प्यालेस्टिन क्षेत्रबाट इजरायल हटाउन लडिरहेको छ। सन् १९८८ मा हमासले इजरायल र यहुदीहरुका सम्बन्धमा जारी गरेको बडापत्रमा यहुदी समुदाय र इजरायललाई पूर्ण रुपमा नष्ट गरेर मात्रै हमासको मृत्यु हुने उल्लेख गरिएको थियो।
इजरायल र प्यालेस्टिनबीचको द्वन्द्व नयाँ होइन। २०औं शताब्दीको प्रारम्भमा प्यालेस्टिनमा यहुदी मातृभूमिको लागि सियोनिस्ट आन्दोलनको प्रयासमा यसको युद्धको विजारोपण भएको थियो। जुन एक शताब्दीभन्दा बढी समयदेखि रहेको छ।
मध्यपूर्वको यो क्षेत्रमा ओटोमान साम्राज्य थियो। पहिलो विश्वयुद्धमा ओटोमन साम्राज्यको हार भएपछि बेलायतले प्यालेस्टिनलाई नियन्त्रणमा लिएको थियो। त्यस समयमा इजरायल थिएन। दोस्रो विश्वयुद्धपछि यहुदीहरूका लागि छुट्टै देशको माग उठेको थियो। १४ जुन १९४८ मा प्यालेस्टिनबाट बेलायती सत्ता समाप्त भएपछि इजरायल देश बनेको थियो।
यस अवधिमा, संयुक्त राष्ट्रले यहुदीहरूलाई मध्यपूर्वमा इस्लाम, इसाई र यहुदीहरूको पवित्र स्थान जेरुसेलमलाई स्थान दियो। अरबीहरूले उक्त भूमिलाई आफ्नो दाबी गर्दै आए पनि यहुदीहरूको दाबी उक्त थातथलो आफ्नो पुर्ख्यौली भएको थियो।
यहाँ बस्ने प्यालेस्टिनीहरू अरबी थिए, तर यहुदीहरू बाहिरबाट आएका थिए। अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले बेलायतलाई प्यालेस्टिनलाई यहुदीहरूको पुर्ख्यौली थलोका रूपमा स्थापित गर्न आग्रह गरेपछि दुईबीच विवाद सुरु भयो। यहुदीहरूले यो भूमिलाई आफ्नो पुर्खा मानेका थिए, जबकि प्यालेस्टिनी अरबीहरू यहाँ प्यालेस्टिन नामको देश चाहन्छन्। यहीँबाट इजरायल र प्यालेस्टिनबीच विवाद सुरु भएको थियो।
यो अवस्था सन् १९४८ मा इजरायलको स्वतन्त्रता घोषणासँगै चरम सीमामा पुग्यो, जसले अरब-इजरायल युद्धको नेतृत्व गर्यो। युद्धपछि अनगिन्ती प्यालेस्टिनीहरू विस्थापित भए। त्यसपछि दुई देशबीच बेलाबेलामा द्वन्द्व जारी रह्यो। यसको सबैभन्दा ठूलो उदाहरण २०१४ मा गाजा युद्धमा देखियो, जसमा २ हजारभन्दा बढी प्यालेस्टिनी र ७० इजरायलीहरूले ज्यान गुमाएका थिए। उक्त इजरायल–प्यालेस्टिन युद्धको सबैभन्दा ठूलो थियो। युद्ध ५० दिनसम्म चलेको थियो।
हमास कति शक्तिशाली?
इजरायली सेनाको तुलनामा हमासलाई कमजोर संगठनका रुपमा आकलन गर्दै आइएको छ। तर उक्त संगठनलाई बेवास्ता भने गर्न सकिन्न। किनभने हमासले आफूलाई मोर्टार, ड्रोन र रकेट आक्रमणका लागि प्रविधिमा विकास गरेको छ। बीबीसीका अनुसार हमासले युद्धमा आधुनिक एन्टी-ट्यांक मिसाइलहरू प्रयोग गरेको देखिन्छ। यो संंगठनले गाजा क्षेत्रमा ठूलो मात्रामा हतियार कारखानाहरू पनि सञ्चालन गरिरहेको छ। इरानबाट अत्याधुनिक हतियार बनाउने प्रविधि हमासले भित्र्याएको मानिन्छ।
इस्लामिक देशहरूले हमासलाई सहायता गरिरहेको पश्चिमा देशहरुको आरोप छ। विश्वभर हमास समर्थक देशहरू रहेकाले यसले राम्रो आर्थिक सहयोग पनि पाएको बताइन्छ।
हमासका लागि अर्को शक्तिशाली हतियार हो युवा सदस्यहरू। हमास संगठनमा कति लडाकु छन् भन्ने यकिन तथ्यांक बाहिरिएको छैन। तर केही रिपोर्टमा हमास लडाकुको संख्या ५० हजारभन्दा बढी रहेको बताइएको छ। जसमा ठूलो संख्यामा युवा लडाकुहरू रहेको विश्वास गरिन्छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1763559424.jpg)
