‘बबी’को ५० वर्ष : एउटा प्रेमकथाले बलिउडमा ल्याएको तरङ्ग

सिनेमा

वंदना शनिबार, असोज १३, २०८० १३:४८

सन् १९७३मा ‘बबी’ नामको हिन्दी फिल्म रिलिज भएको थियो। जसमा नायक र नायिका दुवै नयाँ थिए। नायिका डिम्पल कपाडियाको नाम त्यतिबेला कसैले सुनेका थिएनन्।

यसका निर्देशक राज कपूरको अघिल्लो फिल्म फ्लप भएको थियो। जब यो फिल्म रिलिज भयो, यसको लोकप्रियता यस्तो थियो कि 'बबी बस' नामक विशेष बसहरू गाउँ र सहरबाट ठूला शहरमा थिएटरका लागि चल्ने गर्थे। यी बसले चलचित्र देखाएर मानिसहरूलाई गाउँ फर्काउने गर्दथ्यो।

डिम्पल कपाडियाको पोल्का डट ड्रेस 'बबी ड्रेस'को नामले प्रसिद्ध भयो र मानिसहरूले नायक ऋषि कपूरको मोटरसाइकललाई 'बबी मोटरसाइकल' भन्ने गर्थे।

बबीको लोकप्रियताको अर्को उदाहरण १९७७मा देखियो। जब बाबु जगजीवन रामले दिल्लीको रामलीला मैदानमा चुनावी र्‍याली गर्ने निर्णय गरे। त्यतिबेला इन्दिरा गान्धीसँग अलग भएका थिए। त्यो साँझ दूरदर्शनमा ‘बबी’लाई जानाजानी देखाइएको थियो। ताकि मानिसहरू र्‍यालीमा नजाउन् भनेर। तर त्यसो भएन र भोलिपल्ट अखबारको हेडलाइन बन्यो– बाबुले ‘बबी’लाई पिटे।

त्यतिबेलासम्म हिन्दीमा परिपक्व प्रेमकथाहरू बनिरहेका थिए। तर ‘बबी’ सायद पहिलो हिन्दी किशोर प्रेमकथा थियो, जसमा युवाको जोश, विद्रोह, निर्दोषता र लापरवाह प्रेमको संयोजन थियो।

तर, ‘बबी’को सफलताको पछाडि संघर्षको फरक कथा थियो। प्रसिद्ध फिल्म विश्लेषक जयप्रकाश चौकसी राज कपूरसँग धेरै नजिक थिए। निधन हुनुभन्दा केही वर्षअघि उनले मलाई ‘बबी’को कथा विस्तृत रूपमा सुनाएका थिए।

जयप्रकाश चौकले बताएका थिए, ‘राजा साहबको अफिसमा आर्ची कमिक्स थियो। उनले कमिक्समा एउटा क्यारेक्टरको बारेमा पढे। जसको प्रेम भएको थियो। त्यतिबेला उनका बाले भने– तिम्रो यो प्रेम गर्ने उमेर हो?’

‘तिमी प्रेममा पर्न धेरै जवान छौ।’

त्यहीँबाट यस्तो फिल्म बनाउने आइडिया जुरेको थियो। सन् १९७० मा राज कपूरको फिल्म ‘मेरा नाम जोकर’ फ्लप भयो।

एक वर्षपछि, राज कपूरले निर्माण गरेको फिल्म 'कल आज कल', जसलाई उनका छोरा रणधीर कपुरले निर्देशन गरेका थिए। त्यो पनि फ्लप भयो। त्यही क्रममा राज कपूरका बुवा पृथ्वीराज कपूरको निधन भयो, उनकी आमाको निधन भयो, नजिकका संगीतकार जयकिशनको पनि निधन भयो।

सबै चुनौतीहरूको बीचमा, राज कपूरले एक युवा प्रेम कहानी बनाउने निर्णय गरे। तर फिल्मका लागि पैसा चाहियो। जसका लागि हिन्दुजा परिवार अगाडि आयो। त्यतिबेला हिन्दुजा परिवारले इरानमा हिन्दी फिल्म वितरण गरेर आफ्नो व्यवसाय विस्तार गरिरहेको थियो।

जयप्रकाश चौकका अनुसार, ‘फिल्म तयार भइसकेको थियो। राज साहबले फिल्मको लागि महँगो मूल्य मागेका थिए। त्यो राजेश खन्नाको समय थियो र राज कपूरले राजेश खन्नाको फिल्मभन्दा एक लाख बढी मूल्य मागेका थिए। शशी कपूर थिए पहिलो वितरक। जसले दिल्ली-युपी र पञ्जाबको राइटहरू किनेका थिए। फिल्म कतै बिकेन। फिल्ममा पैसा लगाएको हिन्दुजा परिवार अदालत पनि गएको थियो।’

‘फिल्म हिट भयो भने अन्य ठाउँको राइट्स पनि बेचिन्छ भन्ने राज कपूरलाई लागेको थियो, तर हिन्दुजालाई दुई ठाउँको राइटबाट कसरी पैसा पाइन्छ भन्ने लागेको थियो।’ उनले उच्च अदालतमा मुद्दा दायर गरे। रिलिज हुनुअघि राज कपूरले पैसा फिर्ता गरे। तर पिक्चरको पहिलो शो हाउसफूल भयो चल्न थाल्यो। इन्डस्ट्रीका मानिसहरूले फेरि राज कपूरलाई ठूलो निर्देशक मान्न थाले।’

ऋषि कपूर आफ्नो आत्मकथा ‘खुल्लम खुल्ला’ मा लेख्छन्, ‘सिनेमाप्रति राज कपूरको लगाव यस्तो थियो कि उनले फिल्मबाट कमाएको सबै पैसा लगानी गर्थे। जोकर पछि मेरो नाम आरके स्टुडियोमा धितो राखिएको थियो।’

‘राज कपूरको आफ्नै घर पनि थिएन। बबीको सफलतापछि उनले आफ्नै घर किनेका थिए। बबीलाई आरके ब्यानर उठाउनको लागि बनाइएको हो, मलाई सुरु गर्न होइन। यो फिल्म नायिकामा केन्द्रित छ। जब डिम्पलको खोजी पूरा भयो, मलाई पूर्वनिर्धारित रूपमा नायक छनोट गरियो। यो अर्को कुरा हो कि सबै श्रेय मैले पाएको छु।’

‘बबी’ बनाउँदा उद्योगका ठूला व्यक्ति धर्मेन्द्र, प्राण साहेब, राजेन्द्र कुमारले आरके ब्यानरलाई पुनर्जीवित गर्न पैसा नलिई काम गर्ने बताएका थिए। तर राज कपूरले सबैलाई धन्यवाद दिँदै भने, ‘यतिबेला मेरा फिल्म फ्लप भएकाले मेरो स्तर तल्लो र तपाईंहरूको उच्च छ। हाम्रो स्तर बराबर भएपछि हामी सँगै काम गर्नेछौं।’ राज कपुरले त्यसै गरे ।

‘बबी’ रिलिज भएपछि ऋषि कपुर–डिम्पलको जोडीले हलचल मच्चाएको थियो। ‘बबी’ फिल्म मात्र नभई फेशन स्टेटमेन्ट पनि थियो।

अमृत गंगर फिल्म इतिहासका विशेषज्ञ हुन्। बीबीसीकी सहयोगी पत्रकार सुप्रिया सोग्लेसँग कुरा गर्दै उनले भने, ‘बबी ब्रागान्जा अर्थात् बबीको ५० वर्षपछि पनि क्रेज छ। यो समाजका विभिन्न वर्गका युवा पुस्ताको प्रेमकथा थियो, राजा (ऋषि कपूर) हिन्दू धनी परिवारका हुन् र बबी क्रिस्चियन परिवारका हुन् जसले माछा मार्ने काम गर्छन्।’

‘सन् १९७१ को जनयुद्धको माहोलबाट देश बाहिर निस्किरहेको बेला मेरा नाम जोकर फ्लप भयो। यस्तो अवस्थामा देश, युवालाई ताजा हावा, परिवर्तन चाहिएको थियो। यही परिवेशमा बबी आयो। यो फिल्मको शैलीमा भन्दा आज पनि कालो कागले टोकिरहेको छ।’

सुटिङको अन्तिम चरणमा डिम्पलले राजेश खन्नासँग विवाह गरिन्
जयप्रकाश चौकले डिम्पल कपाडियालाई नायिकाको रूपमा रोजेको कथा भनेका थिए, ‘किशन धवन एक चरित्र कलाकार थिए। उनकी श्रीमती बुन्दी धवन राज कपूरकी पत्नी कृष्णाकी साथी थिइन्। उनले डिम्पल कपाडियाको नाम सुझाव दिए। स्क्रिप्टसँगै डिम्पलका दृश्यहरू आरके स्टुडियोमा धेरै वर्षसम्म राखिएको थियो। त्यो दृश्य देखेर तपाईलाई विश्वास नै लाग्दैन कि यी नै डिम्पल कपाडिया हुन्। त्यतिबेला डिम्पल १५ वा १६ वर्षको मात्र भएको हुनुपर्छ।’

यो फिल्म सन् १९७३ अर्थात् २०औं शताब्दीमा बनेको हो। तर, बबीको एउटा दृश्यमा डिम्पलले म २१औँ शताब्दीकी केटी हुँ, मलाई कसैले छुन नसक्ने बताइन्। ऋषि कपुर उनलाई २०औं शताब्दी नै छ भनी रोक्छन्। उनी भन्छिन्, ‘२०औं शताब्दी पुरानो छ र मलाई कसरी आफ्नो सुरक्षा गर्ने थाहा छ। डिम्पलले आफ्नो जीवन यसरी बिताएकी छन्।’

ऋषि कपूरले आफ्नो आत्मकथा खुल्लम् खुल्लामा लेखेका छन्, ‘डिम्पल हाम्रो घरको हिस्सा बनेकी थिइन्। म राज कपूरलाई पापा भनेर बोलाउँथें र डिम्पलले पनि पापा भन्ने गर्थिन्। पछि मैले उहाँलाई राजजी भन्न थालेँ तर डिम्पलले अन्तिमसम्म पापा भनेर बोलाइरहेकी थिइन्।’

‘बबीको समयमा म यास्मिनसँग सम्बन्धमा थिएँ। उनले मलाई औंठी दिइन्। धेरै पटक सुटिङका क्रममा डिम्पलले त्यो औंठी निकालेर लगाइदिन्थिन्। राजेश खन्नाले डिम्पललाई प्रपोज गरेपछि उनले औंठी निकालेर समुन्द्रमा फ्याँकिदिइन्। प्रेसमा धेरै चर्चा भयो। त्यसपछि हाम्रो बारेमा धेरै कुराहरू प्रकाशित भए। तर हामीबीच त्यस्तो केही थिएन। म उनको बारेमा सकारात्मक थिएँ।’

अमृत गंगर भन्छन्, ‘ऋषि र डिम्पलले राज कपूरको भिजनलाई पर्दामा ल्याएका छन्। चाहे त्यो गीत होस्, नृत्य होस् वा अभिनय। फिल्ममा ऋषि कपूर र डिम्पलको पहिलो भेट राज कपूर र नरगिसको पहिलो भेट भएको पल नै दोहोरिन्छ। ख्वाजा अहमद अब्बासले एउटा दुखद् अन्त्य लेखेका थिए, जुन पछि सुखद् अन्त्यमा परिणत भयो।’

जब राज कपुरले लताको पार्ट गाएका थिए
‘बबी’को सफलतामा आनन्द बक्षीका गीत र लक्ष्मीकांत प्यारेलालको संगीतले ठूलो भूमिका खेलेको थियो। राज कपुरले ऋषि कपुरका लागि नयाँ गायक शैलेन्द्र सिंह ल्याएका थिए।

शैलेन्द्र सिंहले केही वर्षअघि दुबईबाट फोनमा ‘बबी’को सम्झना सेयर गरेका थिए।

पुराना दिनहरू सम्झँदै शैलेन्द्रले भनेका थिए, ‘राज कपूर साहबलाई नयाँ आवाज चाहिएको थियो। उहाँ भन्नुहुन्थ्यो कि नायक १६ वर्षको केटा हो, त्यसैले गायक पनि त्यही उमेरको हुनुपर्छ। मेरो करिअर यसरी सुरु भयो। फिल्म बबीको मुहूर्त मेरो गीत मै शायर तो नहीसँग थियो।’

बबी र राज कपूरलाई सम्झँदै शैलेन्द्र सिंहले भने, ‘राज कपूरलाई गीत र सङ्गीतको राम्रो बुझाइ थियो। गीतको रेकर्डिङको क्रममा लता जी आउनुभएको थिएन। त्यो समयमा म गीतमा आफ्नो पार्ट गाउँदै थिएँ र लताको हिस्सा राज कपूले गाउँदै थिएँ, पूरै गीत याद आयो।’

फिल्मलाई जीवन्त बनाउने सहायक पात्रहरू पनि थिए। चाहे त्यो दुर्गा खोटे, ज्याक ब्रागान्जा उर्फ प्रेम नाथ, माछा मार्ने व्यक्तिको भूमिका वा ऋषि कपूरको अहंकारी बुबा तथा खलनायक प्रेम चोपडाको भूमिकामा प्राण।

प्रेम चोपडाकी पत्नी र राज कपूरकी पत्नी बहिनीहरू थिए। प्रेमले फिल्ममा सानो क्यामियो मात्र गरिरहेका थिए।

तर उनको त्यो दृश्य अहिले पनि याद छ, जब घरबाट भागेका बबीको हात समात्दै उनी भन्छन्– प्रेम, मेरो नाम प्रेम चोपडा हो।

ऋषि कपूरले ‘बबी’को लागि सञ्जीव कुमार (कोशिश), अमिताभ बच्चन (जंजीर), धर्मेन्द्र (यादों की बारात) र राजेश खन्ना (दाग) बीचको फिल्मफेयर सर्वश्रेष्ठ अभिनेताको पुरस्कार प्राप्त गरे।

आफ्नो आत्मकथा ‘खुल्लम खुल्ला’मा ऋषि कपूरले लेखेका छन्, ‘कसैले मलाई पैसाको बदलामा अवार्ड प्रस्ताव गरेको थियो। मैले भनेँ किन नहुनू। मलाई यो अपसोस छ। म २०/११ वर्षको मात्र थिएँ। ‘बबी’बाट म एक्कासि स्टार भएँ। त्यो पैसा आयोजकसम्म पुग्यो कि पुगेन मलाई थाहा छैन। तर मैले उनलाई ३० हजार रुपैयाँ दिएँ।’

चाखलाग्दो कुरा के छ भने शैलेन्द्र सिंहले पनि मलाई आफ्नो अन्तर्वार्तामा यस्तै कुरा भनेका थिए। उनले भने, ‘मलाई बबीका लागि सर्वोत्कृष्ट गायकको अवार्ड प्रस्ताव गरिएको थियो, तर मैले अस्वीकार गरिदिएँ। म कारण बताउन सक्दिनँ। भारतमा अवार्डको कुनै महत्व छैन, राम्रा गीतले अवार्ड पाउँदैनन्।’

गीतबाहेक, ‘बबी’को बलियो पाटो यसको पटकथा हो। जसलाई पी साठेले ख्वाजा अहमद अब्बाससँग मिलेर लेखेका थिए र अब्बास साहेब त्यतिबेला करिब ५८ वर्षका थिए। ‘बबी’को पुरानो सम्झना अझै बाँकी छ, कतै कतै कुनै न कुनै रूपमा।

उदाहरणका लागि कश्मीरमा ‘अंदर से कोई बहर ना आ सके’ गीत छायाँकन भएको होटेलको कोठा अहिले पनि ‘बबी हट’को नामले चर्चित छ र मानिसहरू यसलाई हेर्न आउँछन्। एपटक रूसी फ्यानले अमेरिकी सैलुनमा कपाल काट्दै गर्दा ऋषि कपूरलाई जब चिने, उनले आफ्नो फोनबाट ‘मैं शायर तो नहीं’ गीत बजाए।

बाधाहरू तोड्ने, गरिबी र धनीको पुल भत्काउने, फेसन स्टेटमेन्ट गर्ने यो युवा प्रेमकथा अझै पनि उत्कृष्ट किशोर प्रेमकथाको रूपमा स्मरणीय छ।

बीबीसी हिन्दीबाट नेपालीमा भावानुवाद गरिएको सामग्री

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।