राष्ट्रिय पुस्तकालयको डिजाइन।
काठमाडौं- नेपाल पुस्तकालय संघका संस्थापक अध्यक्ष मुरारीविनोद पोखरेलले राष्ट्रिय पुस्तकालय भवन जमलमै बनाउन माग गरेका छन्। संस्थापक अध्यक्ष पोखरेलले बिहीबार एक अपिल जारी गर्दै यस्तो माग अघि सारेका हुन्।
सरकारले पुस्तकालयलाई प्राथमिकता नदिएको आफ्नै निर्णयबाट सरकार पछि हटेको भन्दै उनले रोषसमेत प्रकट गरेका छन्। उनले जारी गरेको विज्ञप्तिमा जमलमा नै किन पुस्तकालय भवन उपयुक्त छ भनेर भनिएको समेत दाबी गरेका छन्।
‘पुनः निर्माण प्राधिकरणलाई अहिले किन बोल्न लगाइयो? यदि योजनै थियो भने त्रिपुरेश्वरदेखि राजदरबारसम्मकै जग्गाहरु अधिग्रहण भएर पुरै टुडीखेल बन्न लागेको अवस्था यो हो? हो भने २०७५ साल असोज २८ गतेको अघिल्लो निर्णय हुँदा नै त्यो संस्था बोल्न सक्दैन थियो र? २०७७ श्रावण ६ गतेको मन्त्रिपरिषद्को निर्णय पछी यस्तो कुरा किन आयो?,' उनले प्रश्न गरेका छन्।
सरकारले २०७५ असोज २८ मा जमलमा नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालयको भवन बनाउने निणर्य गरेपनि यही साउन ५ गतेको मन्त्रिपरिषदको निर्णयले पुस्तकालय भवन तत्कालका लागि रोक्ने निर्णय गरेको छ।
याे पनि:
जमलस्थित ८ रोपनी जग्गामा बन्ला त राष्ट्रिय पुस्तकालय?
जमलमा राष्ट्रिय पुस्तकालय तत्काल नबन्ने
जमलमै राष्ट्रिय पुस्तकालय किन?
यस्तो छ संस्थापक अध्यक्ष पोखरेलले जारी गरेको अपिल
नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालय जमलमै उपयुक्त
कुनै पनि देशको राष्ट्रिय पुस्तकालय भनेको त्यस देशको सबभन्दा माथिल्लो तहको ९ब्उभह० पुस्तकालय हो। यसको स्थापना र सञ्चालन सरकारले गरेको हुन्छ।यसले देशको धर्म, दर्शन, समाज, संस्कृति, कला, भाषा, साहित्य, ज्ञान, विज्ञान, प्रविधि, इतिहास, भूगोल जस्ता सम्पूर्ण विधाहरूको ज्ञानको धरोहरका रूपमा काम गरिरहेको हुन्छ।यो राष्ट्रको अमूल्य धार्मिक, सांस्कृतिक तथा बौद्धिक सम्पदाको महत्वपूर्ण धरोहर हो।
संसारका हरेक देशमा कम्तीमा एउटा राष्ट्रिय पुस्तकालय हुन्छ।अझ ठूला ठूला र विकसित देशहरूमा त एउटा मुख्य राष्ट्रिय पुस्तकालयका अतिरिक्त विविध विषयका समेत विशाल विधागत राष्ट्रिय पुस्तकालयहरू हुन्छन्। जस्तोस् अमेरिकामा संसारको सबभन्दा ठूलो अमेरिकी राष्ट्रिय संसद पुस्तकालयका साथै कृषि, शिक्षा, यातायात र चिकित्साशास्त्रमा समेत बेग्लाबेग्लै राष्ट्रिय पुस्तकालयहरू छन्।त्यस्तै जर्मनीमा पनि मुख्य राष्ट्रिय पुस्तकालयका अतिरिक्त अर्थशास्त्र, चिकित्साशास्त्र, विज्ञान तथा प्रविधि आदि विषयहरूका छुट्टाछुट्टै राष्ट्रिय पुस्तकालयहरू छन्।दक्षिण कोरियामा समेत तीनवटा राष्ट्रिय पुस्तकालयहरु छन्। त्यहाँ मुख्य राष्ट्रिय पुस्तकालय बाहेक राष्ट्रिय डिजिटल पुस्तकालय र बालबालिका तथा युवा प्रौढहरूका लागि छुट्टै राष्ट्रिय पुस्तकालय छ।
हरेक देशको राष्ट्रिय पुस्तकालय उक्त देशको राजधानी वा मुख्य सहरको बीचमा अवस्थित हुन्छ।बढीभन्दा बढी मानिसहरू त्यहाँ सजिलै पुग्न सकून् र त्यहाँका स्रोत, साधन र सेवाहरूको बढीभन्दा बढी मानिसले प्रयोग गर्न सकून् भन्ने दृष्टिले राजधानी वा सहरको केन्द्रमा यसको स्थापना गर्ने गरिएको हो।हरेक राष्ट्रिय पुस्तकालयको आफ्नै छुट्टै पहिचान र अस्थित्व भएको भवन हुन्छ।अरूको त के कुरा हाम्रै दक्षिण एसियाको सबभन्दा कान्छो वा नयाँ देश‘ बङ्गलादेशको समेत आफ्नै छुट्टै भवन भएको राष्ट्रिय पुस्तकालय छ।जुन देशको स्थापना नै सन् १९७३ मात्र भएको हो।
हाम्रो देशमा २०१३ सालमा तत्कालीन सिंहदरबारको सिक्री ढोकामा स्थापना भएको नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालय वि।सं। २०१८ सालदेखि २०७२ सालको विनाशकारी भूकम्प आउनुभन्दा अगाडिसम्म पुलचोकस्थित हरिहरभवनको पहिलो तलाको दक्षिणी लङमा कोचिएर राखिएको थियो।उक्त भूकम्पले सो भवन तहसनहस गरेपछि पुस्तकालयका करिब १ लाख ५० हजार महत्वपूर्ण सङ्कलनहरू ५००० बोरामा ज्ञानेश्वरस्थित महेन्द्रभवन माध्यमिक विद्यालयका दुईवटा कोठामा तथा केही सानोठिमीमा कोचेर राखिएको छ।महत्वपूर्ण पुस्तक तथा सयौं वर्ष पुराना, दुर्लभ ग्रन्थहरूमा समेत कीरा परी नोक्सान हुन थालेपछि पुस्तकालयको भवन निर्माण गर्नका लागि सबैलाई पायक पर्ने स्थानको खोजी गर्दै जाँदा जमलको शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयकै नामको जग्गा राष्ट्रिय पुस्तकालयका लागि आफ्नो छुट्टै पहिचान र अस्थित्व भएको कलात्मक भवन जमलमा निर्माण गर्नका लागि नेपाल सरकारको मन्त्री परिषद्को बैठकले मिति २०७५ साल असोज २८ गते निर्णय गरेको हो।
राष्ट्रिय पुस्तकालय किन?
१ देशको सान, मान, कला, संस्कृति कायम गरि विदेशका राष्ट्राध्यक्ष लगायत पाहुना आउँदा स्वागत गर्ने उत्कृस्ट निकाय भएकोले,
२ नेपाल र नेपालको बारेमा नेपालिले वा जोसुकैले स्वदेशमा वा बिदेशमा जहाँ सुकै प्रकाशनरनिर्माण भए गरेका सामाग्रीहरु संकलन गरि सो को उपयोग तथा भावी सन्ततिको लागि संरक्षण गर्न पर्ने भएकोले,
३. नेपालमा प्रकाशित लगायत इ(सामग्रीहरुको वार्षिक सूची बनाएर प्रचार प्रसार गर्नु पर्ने भएकोले,
४. सातै प्रदेशका कला संस्कृतिको जगेर्ना र संरक्षण गर्नु पर्ने भएकोले,
५. स्वदेशी तथा विदेशी पाठकहरूलाई नेपालका बारेमा आवश्यक सूचना प्रदान गर्न सबका लागि पायकपर्ने, सुगम र सुविधायुक्त स्थान आवश्यक भएकोले,
राष्ट्रिय पुस्तकालय कस्तो स्थानमा हुनुपर्छ ?
६. देशभरका जनमानसको आवागमन हुने केन्द्रीय स्थल
७. राजधानीको केन्द्र बिन्दु
८ अध्ययन अध्यापनको बाहुल्य रहेको स्थान वरपर
९ आवागमनको सुगमता भएको स्थान
जमल किन उपयुक्त थलो हो ?
१ जमल राजधानीको मुटुमा रहेकोले,
२ जमल जनमानसको बढीघनत्व हुने स्थानमा परेकोले,
३ राजदरवार रानीपोखरी घन्टाघर टुंडीखेल लगायतका स्थानको विवरण बिदेशी रास्ट्राध्यक्ष, सरकार प्रमुख एवं विशिस्ट आगन्तुकहरुलाई दिन माथिको तलाबाट सजिलै सकिने भएकोले,
४ सुगम आवागमन स्थलमा रहेकोले,
५ धेरै मानिसहरुले सजिलै यस पुस्तकालयको उपयोग गर्न पाएक पर्ने ठाँउ भएकोले,
नेपाल सरकार पुस्तकालयलाई किन प्राथमिकता दिइरहेको छैन ?
१ सरकारले इतिहाँस बिर्सेकोले क्ष् तत्कालीन प्रधानमन्त्री टंकप्रसाद आचार्य चीन जाँदा कोलकातामा रहेको भारतीय राष्ट्रिय पुस्तकालय अवलोकन गरेर फर्के पछि यसको महत्व देखेर २०१३ सालमा नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालयको स्थापना भएको भएपनि वर्तमान सरकारले नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालयको विश्वब्यापी महत्वलाई महशुस गर्न नसकेकोले,
२ शिक्षा, स्वास्थ्य जस्ता आधारभूत निकायहरुलाई जिम्मेवारीपूर्वक नलिने गरेकोले,
३ सरकारको दृष्टिमा पुस्तकालय विधा त अझै ओझेलमा परेकोले,
४ नेपालमा आजसम्म पनि सरकारी स्तरमा पुस्तकालयको विकास नहुँदा ६४ वर्ष पुगेको राष्ट्रिय पुस्तकालयले उपयुक्त पायकपर्ने ठाउँमा भवन निर्माण गर्न नपाउँदा प्रभावकारी सेवा दिन नसक्ता सर्वसाधारण जनताको त के कुरा यहाँका बुद्धिजीवी तथा सम्बन्धित निकायका अधिकारीहरूलाई समेत राष्ट्रिय पुस्तकालयको समाज र देशमा कति महत्त्व र मर्यादा हुन्छ भन्ने ज्ञानको कमी भएकाले,
५ जसरी त्रिभुवन विश्वविद्यालयलाई आफ्नो भवनहरूको निर्माण, विकास र विस्तार गर्न जग्गाको आवश्यकता पर्छ त्यसरी नै राष्ट्रिय पुस्तकालयलाई आफ्नो छुट्टै पहिचानसहितको भवनको निर्माण गर्न पायकपर्ने र सुगम स्थानमा सरकारले जग्गा दिनुपर्छ भन्ने दायित्वबोध नभएकाले,
२०७५साल असोज २८ गतेको निर्णयबाट किन पछि हटिरहेको छ सरकार ?
१ पुनः निर्माण प्राधिकरणलाई अहिले किन बोल्न लगाइयोरु यदी योजनै थियो भने त्रिपुरेश्वरदेखि राजदरबारसम्मकै जग्गाहरु अधिग्रहण भएर पुरै टुडीखेल बन्न लागेको अवस्था यो हो रु हो भने २०७५ साल असोज २८ गतेको अघिल्लो निर्णय हुँदा नै त्यो संस्था बोल्न सक्दैन थियो र रु २०७७ श्रावण ६ गतेको मन्त्रिपरिषद्को निर्णय पछी यस्तो कुरा किन आयो रु
२ आ।व। २०७७(७८ को बजेट बक्तब्यबाट रकम बिनियोजन भइ काठमाडौं महानगरपालिकाबाट नक्शा भवन निर्माणका लागि नक्सा पाससमेत भइसकेको, नक्सापास बापतको लाग्ने दस्तुर करिव ४० लाख समेत तिरिसकेको, हाल सम्म करिब २ करोड खर्च भइ सकेको, निर्माणको लागि त्यहा रहेका पुराना भवन तथा खण्डहरहरु पन्छाउंदै सरकारकै स्वीकृतिमा बोलपत्र प्रकाशन हुनै लागेको अवस्थामा यस्तो निर्णय किन भयो रु
४ के सरकार निरीह बन्ने संस्था होरु निर्माण गर्ने निर्णय गर्ने, पुनः स्थगन गर्ने रु
५ पहिलेको यहि सरकारको निर्णय अहिले काट्न मन्त्रिपरिषद्लाई अलिकति पनि लाज किन भएन रु
५ नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालय जमलमा बन्दा कुन ठूलो भूकम्प देशमा पर्ने होरु आकाशै खस्न लागेको होरु जवकी २० औं वर्षदेखि त्यो जमिन उपयुक्त तवरले सदुपयोग भइरहेको थिएन रु
६ २०७७ साल साउन १३ गतेको सेतोपाटीको संवाददाताको लेख अनुसार बृहत् टुँडिखेल पार्कको योजना गर्ने पुनर्निर्माण प्राधिकरणले उक्त योजना कार्यान्वयन गर्न त्रिभुवन विश्वविद्यालय, त्रिचन्द्र कलेजका प्रमुख प्राध्यापकहरू र विद्यार्थी सङ्गठनका पदाधिकारीहरूसँग विभिन्न चरणको छलफल गरेको थियो रे, तर जसको नाउँको जग्गा हो मन्त्रालय जस्तो त्यस संस्थासँग एक वचन पनि नसोधी कति ठाडो, अनैतिक र निर्लज्ज निर्णय गरेको ?
जमलको सो क्षेत्र देशलाई चाहिएकै हो, त्यो नभए राष्ट्र नै रोकिन्छ भने -
१ . भृकुटीमण्डप क्षेत्र भित्र रहने गरी करिब १० रोपनी जग्गा नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालयलाई दिइयोस्।
अथवा
२. कोटेश्वर तीनकुनेस्थित खाली रहेको जग्गा नेपाल राष्ट्रिय पुस्तकालयका लागि दिइयोस्।
अथवा
३. हरिहर भवन स्थित पहिले राष्ट्रिय पुस्तकालय रहेको सामान्य प्रशासन मन्त्रालय रहेको पुरै क्षेत्रफल राष्ट्रिय पुस्तकालयलाई दिइयोस्।
अन्त्यमा,
नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषद्को २०७७ श्रावण ६ गतेको निर्णय ‘भवन निर्माण गर्न स्वीकृति प्रदान गरिएकोमा अर्को निर्णय नभएसम्म उक्त भवन निर्माणको काम नगर्ने नगराउने भन्ने बुंदा खारेज गरि २०७५ साल असोज २८ गतेको निर्णय नै कार्यान्वयन गर्ने निर्णय हुन नेपाल पुस्तकालय संघका पूर्व अध्यक्षहरु एवं बर्तमान अध्यक्षबाट नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषद् समक्ष यो अपिल गरेका छौं।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751625798.png)
-1751623635.png)
-1751533150.jpg)
-1749826086.png)
