फिचर

सरकार किन प्रश्न सुन्दैन? पाटन सत्याग्रहमा मिसिएका आवाजहरू

ऋग्वेद शर्मा मंगलबार, असार १६, २०७७ २१:२०

काठमाडौं- सत्यको आग्रह यति जटिल होला भनेर जनताको सरकार भएको देशमा सोच्न सकिने विषय होइन। गणतन्त्रको यो बेला माहामारीको जोखिममा समेत सत्ताको खेलमा सरकार व्यस्त हुनु जति दुःखद छ, आवाजहरु दबाउनु र नसुन्नु अझ बढी जटिल।

कोरोना भाइरस (कोभिड १९) को माहामारी नआउँदै तयारी नगर्नुदेखि अहिलेसम्म के कसरी काम भए हरेकलाई थाहा छ, सत्ताको बचाउ गर्नेहरुलाई नै पनि। त्यही काम राम्ररी गर भनेर युवाहरुले आवाज उठाएको पनि लामो समय भयो।

सामाजिक सञ्जालमा लेखेका आग्रहलाई गाली देख्ने सत्ताले सडकमै पुगेको आवाज पनि सुनेन। काम गर्नुभन्दा मुख थुन्नु सजिलो ठान्यो। गएको जेठको अन्तिम साता कोरोना महामारीविरुद्ध सरकारको काम गराइ र भ्रष्टाचारका विषयमा युवाहरु बालुवाटारमा शान्तिपूर्ण प्रदर्शनमा थिए। तीन दिनमा त्यस्तै प्रदर्शन बालुवाटारमा दुईपटक भयो।

त्यस्तै प्रदर्शन देशभर फैलियो। काठमाडौंमा पनि चोकचोकमा युवाहरु देखिए। आवाजहरु उठे। प्रश्नहरु गरिए। तर जवाफ अझै छैन। सरकारले बोलेर दिनुपर्ने जवाफको माग पनि उनीहरुले गरेका होइनन्। उनीहरु चाहन्छन् सरकारले कामले जवाफ देओस्।

बालुवाटार, माइतिघर र विभिन्न चोक हुँदै पाटनमा पुगेको अब त अत्ति भयो भन्ने आवाज मंगलबार अझ चर्को सुनियो। पाटनमा नै पुस्तक पढेर युवाहरुले आवाज उठाइरहेको पनि १७ दिन पुगिसक्यो। पाँच दिनदेखि सामाजिक अभियन्ता ई र पुकार बम अनशनमा छन्।

आरडिटी रोकेर पिसिआर परीक्षण बढाउनुपर्ने, क्वारेन्टिन सुधार गर्नुपर्ने, सरकारको पारदर्शिता र जवाफदेहिता हुनुपर्ने, अग्रमोर्चामा खटिएका स्वास्थ्यकर्मीको सुरक्षा हुनुपर्ने, कमजोर अवस्थामा रहेका मजदुर कामदार, अस्थायी बासिन्दा र सीमान्तकृत समुदायलाई राहत दिनुपर्ने लगायत माग उनीहरुको छ। तर यी मागहरु गर्नु सरकारको विरोध गर्नुजस्तो सत्ताले ठानिरहेको छ। यसैले अनसनमा बसकोहरुलाई समेत प्रहरीले पक्राउ गर्‍यो। पक्राउको विरुद्धमा फेरि अनसन भए। उनीहरुलाई प्रहरीले छाडेपछि त्यही ठाउँमा अनसन निरन्तर छ।

अहिले उठिरहेका आवाजहरुलाई सरकारका कामदारले विभिन्न ‘बिल्ला’ भिराएर कमजोर पार्न गरेका सयौँ प्रयास भन्दा चर्को अहिले उनीहरुको आवाज भइरहेको छ। उनीहरु सरकारको विरोधमा छैनन्, शैलीको विरोधमा छन्। सरकार फेरिनु पर्छ भनेका छैनन्, काम राम्रो हुनुपर्‍यो भनिरहेका छन्।

मंगलबार सयौँ युवाहरु ई ले सत्याग्रह गरिरहेको पाटनमा नै जम्मा भए। लगातार पुस्तक पढेर विरोध गरिरहेकाहरु पनि त्यहीँ थिए। केहीले सरकार झकझकाउने नारासहितका प्लेकार्ड बोकेर भौतिक दुरी बनाएर बसिरहेका थिए। केही धिमेबाजासहित उपस्थित थिए। केहीले मन्दिर अगाडिको डबलीमा खबरदारीको आवाजसहित नाटक देखाए।

पाटनमा युवाहरुले सरकारको काम राम्रो होस् भनेर आवाज उठाइरहँदा सरकार बालुवाटारमा सत्ताको प्रश्न उत्तरमा थियो। यो जोखिमको समयमा पनि सबै कुरा भुलेर सत्ताको खेलमा लागिरहन सक्नु पनि नेतृत्वको ठूलो शक्ति नै त होला। होइन भने त आवाज उठाउनेहरु नागरिक हुन् भनेर प्रश्न पक्कै सुनिन्थ्यो।

‘कोरोनाको संक्रमण नियन्त्रणमा ल्याउन यो अवस्था सरकारका लागि अन्तिम अवसर हो। हामी त्यसैले अनसनमा छौँ। सरकारले तदारुकताका साथ जागरुक भएर काम गरोस् भन्ने हाम्रो माग हो’, अनसनमा रहेका ई भन्छन्, ‘यही कुराहरु हामीले पटक पटक भनिरहेका छौँ। एसएमएस पठाएर भन्यौँ, सामाजिक सञ्जालमा लेख्यौँ, शान्तिपूर्ण प्रदर्शन गर्‍यौँ। तर पनि सरकारले नसुनेका कारण अनसन नै अन्तिम विकल्प भयो।’

ई अनसन बसेको पाँच दिन भयो। एक दुई हप्ता हामी अझै थेग्न सकौँला भन्ने उनलाई लाग्छ। भन्छन्- ‘हामी सरकारका हितैषी हौँ भन्ने सरकारले पनि बुझिदिए हुन्थ्यो। यो अवस्था राम्ररी समाधान भयो भने सबैका लागि राम्रो हो नि।’

पछिल्ला प्रदर्शनहरुमा भन्दा मंगलबार पाटनमा देखिएको भिन्न दृश्य हो स्थानीयको सहभागिता, धिमे बाजासहित आएका युवा र सडक नाटक।

कथा घेरामा संलग्न रंगकर्मी आकांक्षा कार्कीसहितले पाटन डबलीमा सरकारलाई नाटकमार्फत झकझकाउन खोजे।

‘केही दिनदेखि देशको स्थिति हेरिरहेका छौँ। धेरै वटा विषयहरुले आक्रोश पैदा भइरहेको थियो। युवाहरु सडकमा उत्रेर आवाज उठाइरहँदा हामीले पनि केही गरौँ भन्ने लाग्यो। त्यही आक्रोशका कारण लाचारीलाई जित्नका लागि हामीले यो मुद्दाहरुमा आवाज उठाएका हौँ’, आकांक्षा भन्छिन्, ‘जहाँ अन्याय भइरहेको छ त्यो कुरामा हामी बोल्न चाहेका हौँ। यो कसैबाट परिचालित होइन। हामीले आफ्नै इच्छामा आफ्नै खर्चमा गरेका हौँ।’

नाटक लेखनमा काम गरिरहेका सौरभ कार्की पनि आफूले जानेको माध्यमबाट हरेकले प्रश्न उठाउनु महत्वपूर्ण हुने बताउँछन्। ‘तपाइँ मौन बसिरहनु भएको छ भने गलत कुरालाई समर्थन गरिरहनु भएको छ। यो सरकारले उत्तर देला भन्ने आश छैन तर हामीसँग प्रश्न मात्र छन्। हाम्रो चाहना सत्ता ढलोस् भन्ने होइन, उत्तरदायित्व पूरा होस् भन्ने हो’ उनले सुनाए।

युवाहरुले अझै कति दिन यसरी नै प्रश्न उठाउनुपर्ने हो थाहा छैन। सरकार सत्ता जोगाउने काममा लागिरहन्छ या जोखिममा प्रभावकारी काम गर्नतिर चेत्छ त्यो पनि थाहा छैन। यत्ति भने थाहा छ अबको पुस्ता जे भइरहेको छ त्यो हेरेर मात्र बस्दैनन्।