काठमाडौँ- प्रतिनिधिसभा अन्तर्गतको सार्वजनिक लेखा समितिका सांसदहरूले स्वास्थ्य सामग्री खरिदमा भएको अनियमिततामाथि स्वास्थ्यमन्त्री भानुभक्त ढकाल र मन्त्रालयका विज्ञ सल्लाहाकार डा खेम कार्कीको संलग्नतामा प्रश्न उठाएका छन्। लकडाउन शुरु भएसँगै ओम्नीसँग खरिद गरिएको स्वास्थ्य सामग्री खरिदबारे प्रश्न उठाउँदै सांसदहरुले मन्त्री र उनका सल्लाहकार कुन कानुनको अधिकार प्रयोग गर्दै समितिमा बसेका हुन् भन्दै प्रश्न उठाएका हुन्। उनीहरूले त्यसको छानबिन हुनुपर्ने माग गरे।
मन्त्रीका लागि विज्ञ सल्लाहकार नियुक्त भएको व्यक्ति खरिद सम्झौतामा हाबी हुने गरी वार्ता कमिटीको संयोजक हुनु नै अख्तियारको दुरुपयोग भएको दाबी गरेका हुन्। वार्ता कमिटी कसरी गठन भयो? किन गठन भयो? कमिटीमा कसरी मन्त्रीका सल्लाहकार संयोजक बने? रातारात ओम्नीसँग सम्झौता गर्नुको कारण के हो? मन्त्रीका सल्लाहकार डा खेम कार्की स्वास्थ्य सामग्री खरिदमा हाबी भएको भन्दै नेकपाकै सांसदले पनि आपत्ति प्रकट गरे।
सार्वजनिक खरिद ऐन २०६३ ले महामारीका बेला महामारी नियन्त्रण गर्ने उद्देश्यले आवश्यक सामग्री खरिद गर्न सक्ने अधिकार स्वास्थ्य सेवा विभागको महानिर्देशकलाई र मन्त्रालयका जिम्मेवार अधिकारीलाई दिएकोमा मन्त्री र उनका सल्लाहकारका संलग्नता हुनु नै भ्रष्टाचारको सुरु हुनु भन्दै सांसदहरूले उनीहरू दुवै जनामाथि छानबिन हुनुपर्ने माग गरेका हुन्। ओम्नीसँग मेडिकल सामग्री खरिदका लागि सम्झौता हुँदा नै सेटिङमा भएकाले यसमा भ्रष्टाचार भएकाले छानबिन गर्न माग गरेका हुन्।
समितिका सभापति भरतकुमार साहले स्वाथ्य सामग्री खरिदमा एक दर्जन विषयमाथि प्रश्न उठाउँदै मन्त्रालयका सचिव र विभागका महानिर्देशकलाई बोल्न समय दिएका थिए। दुवै जनाले धारणा राखेपछि बोल्ने समितिका सबै सांसदहरुले भ्रष्टाचार भएको कुरा लुकाउन नसकिने तर्क गरेका थिए।
नेकपाका सांसद विरोध खतिवडा ओम्नीलाई टेन्डर दिनकै लागि रातरात बैंकदेखि अन्य सरकारी निकाय कसरी खुल्ला भयो भनी प्रश्न सोधेका थिए। ‘सरकारले रातराता ओम्नीलाई नै किन छनौट गर्यो? मेडिकल सामग्री खरिदको कुनै जानकारी नै नभएको उक्त गुप्रलाई कसको संलग्नतामा छनौट गरियो?’ सांसद खतिवडाको प्रश्न थियो, 'यदि यस्तो होइन भने रातरात किन यति हतारमा काम भयो? कोटेसन माग्नेदेखि मन्त्रिपरिषद्को स्वीकृति लिने र बैंकलाई समेत सहभागी गराउने काम कसरी एकै दिनमा सम्भव भयो।’ सांसद खतिवडाले जसरी खरिदको सम्झौता भयो, त्यसैगरी सम्झौता पनि रद्द भएको भन्दै त्यसको जिम्मेवारी कसले लिने हो भन्दै प्रश्न उठाएका थिए। सम्झौता रद्द गर्दा ओम्नीलाई कालोसूचीमा राख्ने भनिएको तर त्यसमा के भइरहेको जानकारी कतै नआएको टिप्पणी उनको छ। मेडिकल सामग्री खरिद गर्दा भन्सारमा हुने छुट दाबीबाट समेत कमिसनको सेटिङ भएको उनको आरोप थियो।
‘ओम्नीलाई ठेक्का दिन सरकार हतारिएको तर स्वास्थ्य सामग्री खरिद गर्न किन ढिला सुस्ती भयो,’ खतिवडाले भने, ‘यदि अनियमिततामा थिएन भने सेनाले खरिद गर्ने सामग्री डेढ महिनापछि आउँदा पनि किन हतार भएन?’
ओम्नीसँग खरिद गरेको सामग्रीको गुणस्तरमा पनि उनले प्रश्न उठाए। ओम्नीले खरिद गरेको सामग्री परीक्षण गर्न पठाएका कुनै पनि निकायले गुणस्तरीय नभएकाले उक्त सामग्री वितरण गरिएको भए ठूलो अपराध भएको उल्लेख गरे। ‘गैरसरोकारवाला व्यक्तिलाई किन खरिद समितिको संयोजक तोकियो?’ सांसद खतिवडाले भने ‘कुन कानुनले यो अधिकार दियो, कानुनले नदिएको काम गर्नेलाई भ्रष्टाचार मुद्दामा कारबाही गर्नु पर्दैन?’
000
नेकपाकै सांसद् धर्मशीला चापागाईंले स्वास्थ्य मन्त्रालयले ओम्नीलाई पहिले नै सूचना दिएर स्वास्थ्य सामग्री खरिदको सम्झौता गरेको आरोप लगाइन्।
‘यदि मन्त्रालयबाट यस्ता सामग्री आवश्यक छन् र खरिद हुँदैछ भनेर सूचना लिक किन गरियो? यदि लिक गरिएको होइन भने कसरी उसले पहिल्यै चीनमा तयार गरेको दाबी गर्न सक्यो?’ सांसद चापागाईंको प्रश्न थियो, ‘यसरी सूचना लिक गराउने कार्य सेटिङमा मात्र सम्भव छ त्यसैले जिम्मेवार सबैलाई भ्रष्टाचारमा कारबाही हुनुपर्छ।’
मन्त्रालयले गरेका राम्रा कामहरुका लागि धन्यवाद दिँदै उनले संसदमा प्राप्त विववरणहरु हेर्दा धेरै आशंका उत्पन्न भएको बताइन्। ‘बजारमा उपलब्ध हुने र खरिद भएका सामग्रीको मूल्य हेर्दा निकै फरक देखिन्छ। महामारीमा किन यस्तो किन भयो?’ सांसद चापागाईंले प्रश्न गरिन्, ‘यस्ता अनियमितता गर्न छुट छ? के तपाईहाम्रो कमजोरीले मान्छेको ज्यान गएमा जिम्मेवारी कसले लिने हो?’
000
नेपाली कांग्रेसका सांसद राजन केसीले राष्ट्रिय ढुकुटीबाट अपचलन भएकोमा समितिले चासो दिएको बताए। ‘सामग्री खरिदमा मन्त्रालयका सचिव, स्वास्थ्यमन्त्री, सल्लाहकारलाई किन संयोजक बनाइयो?’ उनले भने, ‘भर्खर नियुक्त भएको सल्लाहकारलाई किन यो जिम्मेवारी दिइयो? रोगका विषयमा सल्लाह दिने व्यक्तिलाई सामग्री खरिदको जिम्मा किन?’
'कस्तो समान आयो? पैसा हिमालय बैँकबाट कसले पठायो? खरिद ऐनअनुसार किन भएन? सम्झौता रद्द गरेलगत्तै कालोसूचीमा राख्ने अनि पैसा असुल गर्ने भनिएको थियो, त्यो प्रक्रिया कुन अवस्थामा छ?,' भनी उनले प्रश्न उठाए।
‘नवीकरण नै नभएको कम्पनीले रातारात कसरी यत्रो आपत्कालीन अवस्थामा ठेक्का पायो?’ केसीले भने, ‘उसको विज्ञता र अनुभव स्वास्थ्य समाग्री खरिदमा कहिल्यै पनि नभएको अवस्थामा के हेरेर निर्णय गरिएको थियो?’
000
समाजवादी पार्टीका सांसद प्रदीप यादवले ओम्नीसँगको खरिदमा स्वास्थ्यमन्त्री, मन्त्रीका सल्लाहकारका साथै उपप्रधान तथा रक्षामन्त्री ईश्वर पोखरेलको पनि संलग्नता रहेको दाबी गरे।
‘उपप्रधानमन्त्रीले रातारात कागजको घोडा कसका लागि दौडाउनु भयो?,’ सांसद यादवले प्रश्न गरे, ‘सार्वजनिक खरिद ऐनको धज्जी उठाउने काममा छुट दिन सकिँदैन। अहिले प्रविधिको जमाना भएकाले बजारमा मूल्य कति छ भन्ने सबैलाई थाहा हुन्छ। तीन गुणा बढीमा कसरी खरिद गर्ने हिम्मत गरियो?'
खरिद प्रक्रियामा संलग्न सबैलाई समितिमा बोलाउन माग गर्दै उनले विस्तृत छानबिन गर्नुपर्ने भएकाले उपसमिति गठन गर्न माग गरे। ‘यो प्रकरणमा धेरैको हात छ। उपसमिति बनाएर छानबिन गरौँ। ओम्नी भन्ने कम्पनी कहाँबाट आयो? पाँच वर्ष यही खोज्दै बित्ने भो,’ सांसद यादवले भने, ‘ओम्नीबाट जफत गर्ने भनिएको रकम सरकारको खातामा आयो कि आएन? कहिले आउँछ? ओम्नीलाई कागज मिलाएर सेटिङमा ठेक्का दिएको कुरा घामझैँ प्रष्ट छ। पर्दा अगाडि र पछाडि धेरैको खेल छ। विगतझै छानबिन हुने र अख्तियारमा सिफारिस गरेरमा मात्र हुँदैन।’
000
नेपाली कांग्रेसकी सांसद पार्वती डिसी चौधरीले स्वास्थ्य सामग्री खरिदमा सरकारले गरेको काममा आम नागरिकमा आक्रोश देखिएको टिप्पणी गरिन्। ‘सरकारलाई दुई तिहाईको कसरी भन्ने? प्रधानमन्त्री उखान टुक्का भन्ने, बेसार खान सल्लाह दिएर बस्नुहुन्छ,’ सांसद चौधरीले भनिन्, ‘यस्तो महामारीको समयमा भ्रष्टाचार गर्नेलाई किरा परोस्।’ सामग्री खरिद आफ्ना मान्छेलाई परे ठिक र नपरे रद्द गर्ने कार्य मन्त्रालयले गरेको आरोप उनको थियो। ओम्नीसँग मात्र नभई सेनाले गरेको खरिदमा समेत अनियमितता र सेटिङ भएको उनको आरोप लगाइन्।
000
समाजवादी पार्टीका सांसद मोहमद इस्तियाक राईले स्रोत सुनिश्चितता नै नगरी ओम्नीलाई सेटिङमा ठेक्का दिएर भ्रष्टाचार गरेको आरोप लगाए। सार्वजनिक खरिद ऐन र नियमावलीको व्यवस्थालाई मिचेर ओम्नीसँग सरकारले स्वास्थ्य सामग्री खरिद सम्झौता गरेको उनको दाबी छ। ‘सिधै नीतिगत भ्रष्टाचार भएको छ। सल्लाहकार, निजी सचिव र मन्त्रीलाई सार्वजनिक खरिद ऐनले चिन्छ कि चिन्दैन?’ राईले भने, ‘यो कानुनको ठाडो उल्लंघन हो। जो जो सलग्न छन्, सबैलाई कारबाही हुनुपर्छ।’
साथै सांसद राईले नेपाली सेनालाई सामग्री खरिदमा ल्याएकोप्रति पनि आपत्ति जनाए। ‘ओम्नीलाई किन सहभागी गराइयो? किन स्पष्ट भनिँदैन? मन्त्रालय र विभा दोषी हुन्,’ राईले भने, ‘डब्लुएचओले मान्यता नदिएको आरडिटी किन गरियो?’
000
नेपाली कांग्रेसका सांसद मिनेन्द्र रिजालले स्वास्थ्य सामग्री खरिदमा स्वास्थ्य मन्त्रीका सल्लाहकार डा खेम कार्कीको भूमिकामाथि सन्देह पैदा भएको टिप्पणी गरे।
‘सल्लाहकारले सल्लाह दिने हो कि खरिदको संयोजक बस्ने हो?’ रिजालले प्रश्न गरे, ‘सल्लाहकार राख्ने मन्त्रीप्रति नै जिम्मेवार हुने भएकाले राख्नेहरुलाई पनि कारबाहीको दायरामा ल्याउनु पर्छ।’
सल्लाहकारलाई कार्यकारीको जिम्मेवारी सेटिङ र अनियमितता गर्न दिइएको प्रष्ट भएको उनले आरोप लगाए। शुरुमा सम्झौता गर्दा नेपाली रुपैयाँमा अनि डलरमा किन रुपान्तरण गरियो? लेटरहेड नभएको, दुईवटा लागत भएको विववरण, कम मूल्य प्रस्ताव गर्नेलाई नछानिनुको कारण के हो भन्दै उनले मन्त्री र सल्लाहकारलाई समितिमा बोलाउन माग गरे।
नेकपाका सांसद सूर्य पाठकले ओम्नीसँग मेडिकल सामग्री सप्लाईको अनुभव नै नहुँदा कसरी छनौट भयो भनी प्रश्न उठाए। ‘खाद्य सामग्री खरिदको समेत हैसियत नभएको ओम्नीलाई मेडिकल सामग्री ल्याउने जिम्मा दिने अनि अनियमितता छैन भनेर कसरी विश्वास गर्ने?’ उनले भने, ‘उसले सामग्री ल्याउन नसकेको जिम्मेवारी ठेक्का दिनेहरूले नै लिनुपर्छ। सामग्री चीनबाट ल्याउँदा प्रयोग भएको नेपाल एयरलाइन्सको भाडा कसले तिर्ने हो? आजसम्म किन तिरिएन?
ओम्नीसँग रकम जफत गर्ने र कालोसूची राख्ने प्रक्रिया कहाँ पुग्यो भन्दै उनले प्रश्न गरेका थिए। 'आपूर्तिकर्ताले तिर्नुपर्ने दायित्व कसले लिने हो? यो समूहले राज्यमाथि घात गरेको छ,’ सत्तारुढ दलका सांसद पाठकले भने, 'प्रधानमन्त्रीले कारबाही हुन्छ भन्नु हुन्छ। तर कहिले हो? विज्ञको छनौटको आधार के हो?'
सांसद मिना सुब्बाले सरकारले नियम मिचेर टेन्डर गर्दै ओम्नीसँग सम्झौता गरी भ्रष्टाचार गरेको आरोप उनले लगाइन। सांसद सुब्वाले यो प्रक्रिया संलग्न उपप्रधानमन्त्री तथा रक्षामन्त्री, स्वास्थ्यमन्त्री, ओम्नीका प्रतिनिधि र मन्त्रीका सल्लाहकारहरूमाथि किन छानबिन नगर्ने भनी आक्रोश व्यक्त गरिन्। कात्रोमा पनि कमिसन लिने कार्य गर्नेहरुलाई उन्मुक्ति दिन नहुने उनको टिप्पणी छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
