सेयर बजारको अनौठो प्रवृत्ति : आर्थिक वृद्धिदर उच्च हुँदा घट्ने, अर्थतन्त्र कमजोर हुँदा बढ्ने

बैंक/बिमा/सेयर

अरुण सापकोटा शनिबार, फागुन १७, २०७६ ०७:०४

काठमाडौं- विगत तीन वर्षमा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर उच्च थियो, सेयर बजार घट्दो क्रममा। यस वर्ष आर्थिक वृद्धिदर गएका वर्षको भन्दा घट्ने प्रक्षेपण गरिएको छ। तर पछिल्लो समय सेयर बजार भने उच्च अंकले बढिरहेको छ।
नेपालमा जब-जब राजनीतिक अस्थिरता र अर्थतन्त्रका सूचकहरु तल झर्छन्, ती बेलामा सेयर बजार भने बढ्ने गरेको पाइन्छ।
सबैभन्दा उच्च बिन्दु कायम हुनुभन्दा अगाडि नेपाल भूकम्पले प्रताडित थियो। अर्थतन्त्र सुस्त थियो।
भूकम्पअघि सेयर बजार ९६० अंकको हाराहारीमा चलिरहेको थियो। भूकम्पपछि सेयर बजार डामाडोल हुने प्रक्षेपण गरिएकोमा उल्टो सुधार हुन थाल्यो।

भूकम्पपछि सुधार हुन थालेको बजारले इतिहासकै सबैभन्दा उच्च अंक १८८१.४५ बिन्दु कायम भयो।

हाल यो चार्टमा भएको तथ्याङ्कभन्दा तीन सय अंकले बजार सुधार भइसकेको छ।

त्यस्तै २०६९ सालतिर नेपालको राजनीति अस्थिर थियो। तत्कालीन नेकपा माओवादी एकातिर, नेकपा एमाले र काङग्रेस अर्कोतर्फ थिए।

संविधान बनाउने म्याण्डेट पाएको संविधान सभाले संविधान बनाउन सकिरहेकाे थिएन। जसले गर्दा संविधान सभा नै भंग हुने अवस्था आयो।

त्यस समयमा भने सेयर बजार सुधार हुन थालिसकेको थियो। त्यतिबेला शेयर बजार ३६२ अंकबाट सुधार भएर १०३६ अंकसम्म पुग्यो।

राजनीतिक अस्थिरताकै बीचमा सेयर बजार भने सुधार भयो।

त्यस्तै अर्को उदाहरण राजा ज्ञानेन्द्रले २०६२ साल माघ १९ गते 'कु' गरे। देशमा संकटकाल लागू भयो। तर शेयर बजार भने सुधार हुन थाल्याे।

राजाले 'कु गर्नुअघि सेयर बजार २०४ अंकमा थियो। 'कु पछिका दिनमा बजार लगातार सुधार भएको देखिन्छ। राजाले 'कु' गरेपछि सुधार हुन थालेको बजार संविधान सभाको पहिलो चुनाव सम्पन्न हुनेबेलासम्ममा ११७५ बिन्दुसम्म उक्लियो।

नेपालको सेयर बजारमा राजनीतिक अस्थिरता हुँदै गर्दा व्यवसायीले अन्य लगानीको क्षेत्र भेट्टाउँदैनन् यसले गर्दा उनीहरुको पैसा सेयर बजारमा प्रवेश हुने गरेको बजार विश्लेषक दिलिप मुनाकर्मीले बताए।

उनले भने‚ 'राजनीतिक अन्योलतासँगै नियमित व्यापार व्यवसाय गरिरहेका लगानीकर्ताहरुसँग बिस्तारै पैसा थुप्रिँदै जाने र उक्त पैसालार्ई पार्क गर्न सेयर बजारमा ल्याउने गरेको पाइन्छ।'

सेयर बजारलाई अर्थतन्त्रको ऐनाको रुपमा हेर्ने गरिन्छ। तर‚ जब समग्र अर्थतन्त्र सुधार हुन्छ त्यसबेला नेपालको सेयर बजार घट्छ। साथै अर्थतन्त्र जति बेला कमजोर देखिन्छ, त्यसबेला भने सुधार भएको पाइन्छ।

गएका वर्षमा नेपालको आर्थिक वृद्धिदर ७ प्रतिशतभन्दा माथि थियो। तर सेयर बजार सबैभन्दा तल्लो बिन्दुमा।

चालु आर्थिक वर्षको आर्थिक वृद्धिदर तल झर्ने विश्लेषण गरिएको छ। साथै आगामी वर्षमा पनि आर्थिक वृद्धिदर थप तल झर्ने अनुमान गर्न थालिएको छ। तर बजार भने लगातार सुधार हुने क्रममा छ।

नेपालको अर्थतन्त्र जतिबेला सबल हुन्छ। लगानीका ढोकाहरु धेरै हुन्छन् त्यतिबेला सेयर बजार ओरालो झर्ने गरेको बजार विश्लेषक मुनाकर्मी बताउछन्। सरकारले पुँजीगत खर्च बढाउन सकेको छैन। बैंकहरुमा नयाँ आयोजनाको कर्जाको मागै छैन।

उनीहरू यसभन्दाअघि सम्झौता भएका आयोजनालाई कर्जा दिइरहेका छन्।भाेलिका दिनमा बैंकिङ तरलता थप बढ्ने अनुमान गरिएको छ।

बैंकिङ तरलता जतिबेला धेरै हुन्छ त्यतिबेला सेयर बजारले उच्चतम बिन्दु कायम गर्ने गरेको पाइन्छ।

नयाँ कर्जाको माग नहुँदा बैंकहरुले सेयर बजारमा कर्जा प्रवाह गर्न थाल्छन्। पछिल्लो समय पनि बैंकहरुले लगानीकर्ताहरुलाई बोलाएरै कर्जा दिइरहेको मुनाकर्मीले बताए।

त्यस्तै पछिल्लो समय चीनबाट सामान आयात गर्ने व्यापारीले सामान ल्याउन पाएका छैनन्। नियमित रुपमा सामानका लागि पैसा पठाउनुपर्नेमा उक्त पैसा अहिले व्यापारीको हातमा थुप्रेर बसेको छ।

अझै केही समय कोरोनाको प्रभाव पर्ने देखेपछि उनीहरुले अल्पकालीन फाइदाका लागि सेयर बजारमा पैसा पार्क गरेको मुनाकर्मी बताउछन्।

दोस्रो बजारमा विगत तीन वर्षदेखि 'वाइङ प्रेसर' सिर्जना हुन सकेको थिएन।

यसको प्रत्यक्ष असर सेयर बजारमा पर्न थालेको हो। त्यस्तै पछिल्लो समय भारतको सेयर बजार लगातार ओरालो झर्ने क्रममा छ। नेपालका मारवाडी समुदायले नेपाल र भारतको शेयर बजारमा लगानी गर्ने गरेको पाइन्छ।

भारतको सेयर बजार ‍उच्चतम बिन्दुमा पुगेर लगातार ओरालो झर्ने क्रममा छ। भारतमा लगानी गर्नेहरु त्यहाँको सेयर बेचेर नेपाली बजारमा प्रवेश गरेको मुनाकर्मीको विश्लेषण छ।

पछिल्लो समय अधिकतम सुधार हुने कम्पनी अधिकांश मारवाडी समुदायले लगानी गरेका कम्पनी छन्।

यस समुदायले लगानी गरेका एनएमबी बैंक, एनआइसी एशिया बैंक, नविल बैंक, एनएमबी माइक्रोफाइनान्स, हिमालयन डिष्ट्रिलरी, शिवम सिमेन्ट लगायतका कम्पनी सबैभन्दा धेरै बढ्नेभित्र पर्छन्। यस समुदायले आफ्नो लगानी भएका कम्पनीको सेयर भ्यालु बढाउन मूल्य बढाइरहेका छन्।

पछिल्लो तथ्याङ्क हेर्ने हो भने प्रष्ट देख्न सकिन्छ।