मेलम्चीको त्रासद : सुन्दर बजार यसरी बन्यो खण्डहर (भिडियाेसहित)

समाचार

स्थलगतमेलम्चीको त्रासद : सुन्दर बजार यसरी बन्यो खण्डहर (भिडियाेसहित)

दुर्गा दुलाल बिहीबार, असार ३, २०७८ २३:०६

मेलम्ची– मंगलबारको दिन सामान्य थियो। बिहान सिन्धुपाल्चोकको मेलम्ची बजारमा ‘बाटो भिजाउनेसम्म’को वर्षा भएको थियो। दिनभरी धाम–पानी थियो। ‘घाम–पानी’ गरिरहने मौसमबाट डराउनुपर्ने आवश्यकता ठानेन् कसैले। सबै आ–आफ्नो काममा थिए।

४ बज्नै लाग्दा भने मेलम्ची (इन्द्रावती) नदीमा धमिलो पानी बग्न थाल्यो। स्थानीयले सोचे– ‘लेकतिर चाहिँ पानी परेछ क्यारे !’ मेलम्ची र इन्दावतीको दोभानबाटै बाढी उर्लिन शुरु भइसकेको थियो। झन् उर्लिन थालेको भेलले ठूला ठूला माछाहरु बगरमा पछार्न थाल्यो। केही स्थानीय माछा टिप्न भनेर पनि बगरसम्म पुगे।

इन्द्रावतीले माछा ल्याएको खबर बजारमा फैलिएसँगै वारी–पारी जोड्ने पुलमा मानिसको भिड पनि बढ्न थाल्यो। तर, त्यहीबीचमा हेलम्बु र आमा याङ्गी क्षेत्रबाट स्थानीय र जनप्रतिनिधिले ‘बाढी धेरै छ, आफ्नो ख्याल गर्नुहोला’ भन्दै मेलम्चीबासीलाई फोन गर्न थाले।

बाढी धेरै छ भन्नेहरुले मेलम्ची खानेपानी आयोजनाभन्दा केही माथि पहिरो गएको र अझै माथि मेलम्ची थुनिएको ‘खबर’ पनि सुनाए। हेलम्बु र आमा याङ्गी क्षेत्रबाट आएको ‘खबर’ले मेलम्ची बजारको माहोल एकाएक त्रासदीपूर्ण बन्यो।

बजार र आसपासका क्षेत्रमा नगरपालिका र प्रहरीले माइकिङ शुरु गर्‍यो। शशस्त्र प्रहरी र नेपाली सेनाले बजारमा भएका मानिसहरुलाई सुरक्षित स्थानमा जान र ठूलो बाढी आउनसक्ने चेतावनी दिन थाले। खोलामा पानीको बहाब बढ्दै गयो।

वारी–पारी फैलिएको बजारको बीचमा निर्धो भएर बग्ने इन्द्रावती ‘खोलो’ विस्तारै घरको आँगनसम्म पुग्न थाल्यो। मानिसहरुको भागाभाग शुरु भयो। घर छाडेर मानिसहरु डाँडातिर लागे। बजारभन्दा माथी रहेको टार र इन्द्रेश्वरी माविको आँगनबाट नदी नियाल्नेहरु भनिरहन्थे– अहिलेसम्म बजारमा नदी पसेको छैन। यसपाली उर्लेर आएको छ, तर धेरै बेर टिक्दैन होला।

साँझलाई अँध्यारोले छोप्दै थियो, मेलम्ची बजारलाई इन्द्रावतीमा आएको लेदोमिश्रित भेलले छोप्न थाल्यो। रातभरि आँखा झिमिक्क पनि भएनन्। बुधबार बिहान अँध्यारो हट्दै गएपछि मेलम्चीको ‘दारुण रुप’ देखिन थाल्यो। बजारका स–साना घर त कहाँ छन् कहाँ, खुट्याउनै नसकिने भएका थिए। बिहान–साँझै गुल्जार हुने बजार खण्डहर जस्तै भएको थियो। लेदो भरिएको बगरका बीचमा केही घरको डुब्न बाँकी तला टाढा–टाढा मात्रै देखिन थाले।

‘चार बजे आएको बाढी शुरुमा केही घटेपछि हामी अब आउँदैन घर फर्कन पाइन्छ भनेर एकसरो लगाएर निस्केका थियौं,’ होटल व्यवसाय गरेका मेलम्चीका जीवन श्रेष्ठ र रुपा श्रेष्ठले बाढीको त्रासदी सुनाउँदै भने, ‘न पैसा झिक्न पायौं, न केही अरु झिक्न पायौं। चार तले घरको छतमात्र देखिन्छ। ज्यान त बचायौँ, घर सम्पति सबै बगर भयो।’

बाढीले चन्द्र शमशेरको पालामा बनेको ऐतिहासिक झोलुङ्गे पुल पनि बगाइसकेको थियो। मेलम्ची–नवलपुर–चौतारालाई जोड्ने पक्की पुल पनि बाँकी रहेन। पाल्चोकको पुल त साँझै बगाएर ल्याएको थियो। मंगलबार दिउँसोसम्म ओहोरदोहोर गरिएका पुलहरु बुधबार बिहान हुँदासम्म थिएनन्।

बाढी घट्छ भनेर मंगलबार साँझ घर छाड्न नमानेका ‘उचो’ घरमा बसेकाहरु बिहान गुहार माग्न थाले। बुधबार बिहान ८ बजे सेनाको हेलिकोप्टरले उनीहरुको उद्धार गर्‍यो। होचा घर हुनेहरुले साँझ नै घर छाडिसकेका थिए। जसकारण धेरे मानवीय क्षति हुन पाएन।

तर, सडक र पैदल पार गर्न मिल्ने पक्की तथा झोलुङ्गे पुल बाढीले बगाइ दिएपछि मेलम्ची अहिले एक्लो भएको छ। २०४० सालपछि एकपछि अर्को घर थपिँदै सिन्धुपाल्चोककै प्रमुख बजारको रुपमा स्थापित मेलम्चीको अहिले धेरै ठाउँसँग सम्बन्ध विच्छेद भइसकेको छ।

हेलम्वुका बजार पनि उस्तै
मंगलबारको बाढीले मेलम्चीभन्दा धेरै क्षति हेलम्बुमा भएको छ। बाढीले मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको ड्याम, मेलम्ची खोलाको किनारामा रहेका ट्राउट फर्महरु बगाइदिएको छ। तिम्बु, चनौटे, ग्याल्थुम, तालामाराङ लगायतका क्षेत्र खण्डहर जस्तै बनेका छन्।

बाढीले हेलम्बुमा रहेको प्रहरी, सशस्त्र र सेनाको क्याम्प बगाइदिएको छ। इलाका प्रहरी कार्यालयका प्रहरी निरीक्षक टिकाराम राईले हालसम्म कसरी, कुन पहाडबाट पहिरो गयो भन्ने विषयमा कुनै तथ्ययुक्त जानकारी प्राप्त नभएको बताए। धेरैले मेलम्चीको ड्याम फुटेको, हेलम्बुमा केही दिन अघि ठूलो मात्रामा हिउँ परेकाले हिमताल जमेर फुटेको वा हिउँका कारण पहाड नै खसेको भनेर थरी थरीका अनुमान लगाइरहेका छन्। तर, यी सबै अनुमान मात्रै भएको, हालसम्म लेदो मिश्रित बाढी के कारणले आयो भन्ने प्रमाणित नभएको मेलम्ची नगरपालिकाका मेयर डम्बर बहादुर अर्यालको भनाइ छ।

निद्राबाट ब्यूँझिदा छाप्रो त डुबिसकेको थियो
मेलम्चीको बाढीमा फसेकाहरुको उद्धारका लागि नेपाली सेनाको एमआई–१७ हेलिकोप्टर बुधबार बिहानै प्रभावित क्षेत्रमा पुगेको थियो। बाढीमा फसेका धेरैको बिहान १० बजेसम्म नै उद्धार भइसकेको थियो। तर, मेलम्ची बजारको एउटा घरमा बुधबार मध्याह्न १२ तिर केही हल्लिरहेको देखिएपछि हेलिकोप्टरसहित नेपाली सेनाको उद्धार टोली बाढीले पुरिएको एउटा घरमाथि पुगेको थियो।

निर्माण सम्पन्न नभएको, छतको ढलान मात्रै गरिएको घरमा एक व्यक्ति बोरा हल्लाइरहेको देखियो। झन्डै १५ घण्टा बाढीमा फसेका ती व्यक्ति हुन्– ओखलढुङ्गा स्थायी घर भएका ४६ वर्षीय राजु राई। मेलम्चीका स्थानीयको घर निर्माणमा खटिएका उनी बाढी आउँदासम्म आफ्ना साथीसँगै खाना खाइवरी निर्माणाधीन घर छेउकै छाप्रोमा सुतिसकेका थिए। राति साथीहरु को कता गए थाहा पाएनन्। आफू सुतेको ओछ्यान चिसो भएपपछि मात्रै उनको निद्रा खुल्यो। निद्रा खुल्दासम्म उनी सुतेको छाप्रो लगभग डुबिसकेको थियो।

‘बाढी आएपछि साथीहरु कताबाट कति खेर निस्केछन् पत्तो नै पाइन,’ राईले भने ‘तर राती एक्कासी ओछ्यान चिसो भयो। निद्रा खुल्दा त म सुतेको छाप्रो डुबिसकेको थियो। छाप्रोको धुरीमा चढेर बल्ल नजिककैको निर्माणाधीन घरमा चढेर ज्यान जोगाएँ।’

मरिसकेको आफूलाई भगवानले नै बचाएको ठान्छन् राई। ‘धेरैपटक अव बाँचिदैन भन्ने लागेको थियो। डर र भोकले श्वासै सुक्यो। जिउमा टिसर्ट मात्र थियो,’ उद्दार पछि नेपाली सेनाको ब्यारेकमा भेटिएका उनले भने।

यसरी उद्दार हुनेमा एक जोडी पनि थियो। भारतीय मुलका ती जोडी स्थानीय रोज होटलमा फसेका थिए। प्रहरीले हेलम्बु र पाँचपोखरी क्षेत्रमा ठूलो बाढी आएकाले सुरक्षित स्थानमा जान भन्दै माइकिङ गरेको थियो। प्रहरीले उक्त जोडीलाई होटल छोडेर सुरक्षित स्थानमा जान भनेर मंगलबार साँझ नै आग्रह गरेको थियो। तर, उनीहरुले प्रहरीको आग्रहलाई ‘हल्का’ रुपमै लिए।

तर, राती आएको बाढीले उनीहरु बसेको होटलको माथिल्लो तला बाहेक सबै तला पुरिए। बुधबार बिहानैदेखि उनीहरुले उद्धारका लागि गुहार मागिरहेका थिए। पछि ८ बजेतिर मात्रै नेपाली सेनाले हेलिकोप्टरमार्फत उनीहरुको उद्धार गर्‍यो।

तस्वीरहरु : निमेषजंग राई