काठमाडौं–उनले कल्पना गरेको परदेश निकै झिलीमिली थियो। त्यस्ताे सहरमा सजिलै टन्न कमाइ गर्ने सोच थियो । ‘तर परदेश सोचे झैँ रहेनछ,’ खोटाङ साबिक बाहुनी डाँडाकी प्रविका राईलाई आफैँले भोगेपछि मात्रै थाहा भयो परदेश के हो भनेर।
‘नेपालमा ट्वाईलेट पनि नदेखेको मान्छे। त्यहाँ गएर ट्वाईलेट सफा गर्नेदेखि सबै काम गर्नुपर्याे। त्यतिखेर मलाई साह्रै नराम्रो लाग्यो। विरक्त लागेर आयो,’ राईले सुनाइन्।
घरेलु कामदारका रुपमा कुवेत पुगेकी उनले नेपालमा कहिल्यै नगरेको काम गर्नुप¥याे। काममा लामो समय खट्नुपर्याे। त्यसमाथि पनि कहिल्यै नसोचेको र नभोगेको जिन्दगी भोग्नुपर्याे।
कच्चा उमेरमा भोग्नु परेको परदेशको पीडा र यथार्थले नै उनलाई पोल्यो। ५,६ महिना त आमाबुबा, घर परिवार र आफन्तको अभावमा छटपटिमै बिते ।
त्यो सबै दुःखलाई चटक्कै माया मारेर आफ्नै देश फर्कने रहन उनलाई कहाँ नभएको हो र ? तर परदेशको ठाउँ। त्यहाँ जाँदा लागेको ऋण सम्झिएर उनले पीडालाई सहिदिइन् । दुःख-सुख ३ वर्ष कुवेतमा कटाइन्।
कमाइ खासै राम्रो थिएन । अलिअलि बचाएको रकम पनि साथीभाइले सापटी मागे। तर फिर्ता आएन।
‘एकजना साथी बिरामी हुनु भएको थियो। उनलाई सहयोग पनि गरेँ । १ वर्षभरिको कमाइ त मेरो साथीले पछि दिन्छु भनेर लगेका फिर्ता पनि दिएनन् । म सोझी मान्छे मेरो कमाइ त्यतिकै हरायो,’ उनले गुनासो पोखिन्।
परदेशको ठाउँमा नेपालीले नै छलेपछि विश्वासको डोरी चुँडियो। डोरी छिनेको चंगाझैँ निरीह भइन् उनी।
सुरुमा २ वर्षको करार अवधिका लागि कुवेत पुगेकी उनी त्यो घरमालिक परिवर्तन गरेर अर्को घरमा काम गर्न थालिन् । अर्को घरमा २ वर्ष कामको सम्झौता भएको थियो। तर त्यहाँ पनि सोचेझैँ भएन। रातदिन नभनी काममा खट्दा पनि घरमालिकले पारिश्रमिक दिन आनाकानी गरिदिए। त्यहाँ करिब १ वर्ष काम गरेपछि उनले स्वदेश फर्कने सोच बनाइन्। घरमालिकलाई आफू स्वदेश फर्कन चाहेको सुनाईन्। तर घरमालिकले अनुमति दिएनन्। अनि त्यहाँबाट भाग्नुको अरु विकल्प थिएन । उनी त्यहाँबाट निस्किएर दूतावास पुगिन्। दूतावासको सहयोगमा उनी स्वदेश फर्किइन्।
फर्किएको दशक बितिसकेछ। तर फर्किएकोमा उनलाई कुनै पछुताे छैन। न त कुनै गुनासो नै । बरु परदेश त्यागेर स्वदेश फर्किएपछि पीडासँग खेलेको सिँगौरीसँग निकै प्रेम भएको छ उनलाई ।
देश नफर्किएको भए के थाहा ? यतिबेला उनी कुन हालतमा हुन्थिन् । कसैको घरमा भाँडा माझ्दै हुन्थिन वा सरसफाई गर्दै ? घरमालिकको टोकसो सुन्दै पो हुन्थिन् कि!
भनिन्छ पढेर जानिन्छ कि परेर। प्रविकाले पनि आफूलाई परेपछि मात्रै देशमै बेश भन्ने कुरा बुझिन्। देश फर्किए सिलाई सीप सिकेकी प्रविका अहिले हरेक फेशनका कपडा सिलाउँछिन्। कपडासँगै पछिल्लो समय उनले तयार गरेको ‘कपडाको प्याड’ को हलेसी तुवाचुङ नगरपालिकाभरि चर्चा छ।
सर्वसुलभ, सजिलो र स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले समेत उपयुक्त भएपछि पालिकाभरि उनले बनाएको कपडाको प्याडको माग बढ्दै गएको छ। आफ्नै ठाउँमा आफ्नो सीपको माग बढेसँगै प्रविका आफैँसँग दंग भएकी छन्।
भन्छिन्, ‘म यहाँसम्म आइपुग्छु भन्ने कहिले कल्पनासम्म पनि गरेकी थिइँन्। म अहिले आफूले आफूलाई नै गर्व गर्न सक्ने भएकी छु। म अलपत्र परिरहेका बेला मलाई हलेसी तुवाचुङ नगरपालिकाका मेयर तथा उपमेयरज्यूले निकै सहयोग गर्नु भयो । जसले मलाई निडर भएर काम गर्ने हिम्मत मिल्यो ।’
सीप भएर पनि सीप पोख्ने ठाउँ नभेटेर अलमल्ल परेकी प्रविकालाई नगरपालिकाले बाटो देखाई दियो। केही आर्थिक सहयोग पनि जुटाई दियो । त्यसमाथि नगरपालिकाकी उपमेयर बिमला राईले बेलाबेला ढाडस दिँदै गइन्।
नगरपालिकाकी उपमेयर विमला राईको सक्रियतामा उनले नगरपालिकाबाट सिलाइ पसल सञ्चालन गर्न सुरुवाती पुँजी ५० हजार पाइन्। त्यसपछि प्रविकालाई हिम्मत थपियो । साथीहरुसँग सरसापट मागेर १ लाख ५० हजार लगानीमा उनले सिलाइ पसल सुरु गरिन् ।
अहिले उनले त्यो पसलमा ५ देखि ६ लाखसम्म लगानी गरिसकेकी छन् । आम्दानी पनि सोचेझैँ राम्रो भएको छ । ‘केही काम भएन भनेका बेला पनि ३० हजारसम्म कमाइ हुन्छ। काम हुँदा त त्योभन्दा राम्रो कमाइ हुन्छ,’ उत्साहित हुँदै प्रविकाले सुनाइन्।
कपडाको प्याड सिलाउने आइडिया पनि उनलाई नगरपालिकाले नै दिएको हो। नगरपालिकाकी उपमेयर राई भन्छिन्, ‘अरु अधिकांश स्थानीय तहहरुले किशोरीहरुलाई रेडिमेड प्याडहरु वितरण गरिरहेको देखियो। मलाईचाहिँ स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले पनि सुरक्षित, सुलभ पनि, आफ्नै उत्पादन प्रयोग गरौँ भन्ने लाग्यो ।’
कपडाको प्याड एकपटक प्रयोग गरिसकेपछि धोएर पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने तथा बजारमा पाइने कम गुणस्तरका रेडिमेड स्यानिटरी प्याडको तुलनामा कपडाको प्याड निकै उपयुक्त भएको उनको भनाइ छ। कपडाको प्याड पुनः प्रयोग गर्न मिल्ने हुँदा वातावरण प्रदुषण हुनबाट समेत जोगिने विश्वास उपमेयर राईको छ।
सरकारले सामुदायिक विद्यालयमा अध्ययनरत किशोरावस्थाका छात्राहरुलाई महिनावारीका समयमा आवश्यक पर्ने सामग्री उपलब्ध गराउन तय गरेको स्यानिटरी प्याड वितरण तथा व्यवस्थापन कार्यविधि २०७६ मा निश्चित मापदण्डअनुसार स्थानीय तहले आफैँ प्याड उत्पादन गर्न सक्ने व्यवस्थासमेत छ । सोही व्यवस्थाअनुसार तोकिएको मापदण्डभित्र रहेर कपडाको प्याड तयार गर्ने जिम्मा नगरपालिकाले प्रविका राईलाई दियो।
प्रविका भन्छिन्,‘मसँग १० वर्षको सिलाइ अनुभव छ । मैले नगरपालिकाले भनेअनुसार प्याड तयार गरेँ । सुरुको लटमा नगरपालिकाको अर्डरअनुसार ६ सय थान प्याड तयार गरिदिएँ ।’
दोस्रो लटमा नगरपालिकालाई २ हजार थान कपडाको प्याड आवश्यक पर्याे। कपडा नगरपालिकाले ल्याइदियो । प्रविकाले ज्यालामा प्याड सिलाईन्। एउटा प्याड तयार गरेको १५० रुपैयाँसम्म लिइन् उनले। २ हजार प्याड २ महिनामा तयार गरिसक्नुपर्ने भएकाले प्रविकासँगै अन्य ४ जना युवाहरुले समेत यसमा रोजगारी पाए।
नगरपालिकासँगै कपडाको प्याडको माग अन्य निजी क्षेत्रहरुबाट पनि हुन थालेको छ। ‘अरु रेडिमेड प्याडभन्दा सस्तो र स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले पनि राम्रो भएकाले कपडाको प्याडको माग बढ्दै गएको छ,’ प्रविका भन्छिन्, ‘गाउँमा थुप्रै अन्य महिला दिदीबहिनीहरुले पनि अर्डर गर्न थाल्नु भएको छ।’ कपडाको प्याड सिलाउन धेरै मेहनत गर्नुपर्छ । बलियो सिलाउनुपर्छ । इन्टरलक पनि लगाउनुपर्छ । मेहनत अनुसार ग्राहकले आफ्नै कपडा लिएर आए एक थान प्याड सिलाएको १५० रुपैयाँ लिन्छिन् । ग्राहकले कपडा नल्याउँदा प्याडमा प्रयोग गरिएको कपडाअनुसार फरक-फरक मूल्य पर्छ।
हिजोआज अन्य कपडासँगै कपडाको प्याडले प्रविकालाई अझ खुसी थपिदिएको छ। पालिकामा नयाँ कन्सेप्ट हुँदा पनि यसको माग चुलिँदै गएको छ । योसँगै प्रविकाले यस अघिको दुःखलाई बिस्तारै भुल्दै गएकी छन् ।
हुन त दुःखपछि नै सुख आउने हो । प्रविकाको जीवनमा पनि दुःखपछि नै सुखका छालहरुले विस्तारै छुन थालेका छन्। ‘दुःख त मैले सानैदेखि गरेँ । सामान्य परिवार। स्कुल पनि टाढा थियो। धेरै पढ्न पनि पाइनँ। १८ वर्षमै परदेश पुगेँ। त्यहाँ ठक्कर खाइयो । फर्किएर पनि कति ठक्कर खाएँ,’ उनको स्वर मसिनो सुनिन्छ।
विदेशबाट फर्किएर सिलाई सिक्ने क्रममा पनि प्रविकाले धेरै दुःख पाइन्। काम खोज्दै काठमाडौंमा भौतारिँदा कति दिन त भोकै पनि कटाइन् उनले। कहिले आधा पेट पनि खाइन्। समस्यामा गुज्रिरहेकी प्रविकाले नगरपालिकाको सहयोगपछि आफ्नो सीप पोखेर आत्मनिर्भर बनेकी छन्। आफूसँगै घरपरिवार खर्च चलाई रहेकी छन्। आफूसँगै राखेर दुई भाइलाई पनि पढाएकी छन्।
केही समयअघिमात्रै विवाह बन्धनमा बाधिएकी प्रविकाले आफ्ना श्रीमानलाई पनि देशमै केही गरेर आत्मनिर्भर बन्ने सल्लाह दिएकी छन्। ‘बिहे त भर्खरै हो गरेको । उहाँ पहिलेदेखि विदेशमा बस्नुहुन्थ्यो। यतिबेला यतै हुनुहुन्छ। मैले त अब देशमै केही गरौँ भनेकी छु ’ उनी सुनाउँछिन्।
पीडा र दुःखबीच अल्झिएको जिन्दगीलाई प्रविकाको सीपले खुसीमा परिणत गरिदिएको छ। अहिले उनी सीपकै कारण आत्मनिर्भर बनेकी छन्। कामको खोजीमा विदेश जाने सोच बनाएकाहरुलाई उनी भन्छिन्–‘सीप सिकेर नेपालमै केही व्यवसाय सुरु गरे नेपालमै अवसर छ ।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
_20250316123751-1750174625.jpg)
-1749801778.jpg)
-1749826086.png)
