विदेशिनै पर्ने बाध्यता बोकेर जोखिममाथि चक्कर लगाइरहेकाहरु

श्रम-रोजगार

निर्मला घिमिरे मंगलबार, मंसिर २३, २०७७ ०७:०३

काठमाडौं–राहदानी विभागअगाडि हातमा झोला च्यापेर उभिइरहेको अवस्थामा भेटिए रसुवाका सोमबहादुर तामाङ। मध्यान्ह १२ बजिसकेको थियो। राहदानी (पासपोर्ट) नवीकरणका लागि विभागमा आएका उनी थकित मुद्रामा पालो कुरिरहेका थिए।

विदेश जाने चक्करमा केही दिनदेखि उनी काठमाडौंमा भौतारिइरहेका छन्। कहिले म्यानपावर त कहिले एजेन्टहरुसम्म दौडधूप बढेको छ। म्यानपावर तथा एजेन्टहरुले पनि तानातान गरिरहेको अवस्था छ। तर उनको पासपोर्टको काम बाँकी नै रहेकाले बाँकी प्रकृया अगाडि बढेको छैन।

पासपोर्टको काम सकिएपछि राम्रो काममा पठाउनेलाई त्यो पासपोर्ट थमाउने योजना छ सोमबहादुरको। देशमै केही गर्छु भन्ने सोचले ५ वर्षअघि मलेसियाबाट फर्किएका उनले केही सीप नचलेपछि फेरि वैदेशिक रोजगारीमा जाने सोच बनाएका हुन्। ‘मलेसियामा १० वर्ष पसिना बगाएर फर्किएँ। यहीँ केही गरौँ भनेर काम थालियो। एक दिन काम पाए ५ दिन बेरोजगार बस्नुपर्छ। यसरी त के गर्नु ?,’ सोमबहादुर गलेको स्वरमा सुनाउँछन्।

मलेसियाबाट फर्किएर घर निमार्णसम्बन्धी काम थालेका उनी यो काम निरन्तर नपाएपछि फेरि विदेशिने चक्करमा लागेका हुन्। ‘अब कुन देश जाने भन्ने टुंगो भने लागिसकेको छैन। जता काम पाउँछ उतै जाने त हो नि,’उनी भन्छन्, ‘मजदूरी बाहेक अरु काम जानेको छैन । अब एक डेढ लाख पैसा बुझाएपछि काम राम्रै ठाउँमा पठाउलान्।’

०००

पहिलो पटक वैदेशिक रोजगारीमा जाने तरखरमा रहेका एक तराईमूलका युवा पनि राहदानी विभागमै भेटिए। उनले आफ्नो नाम, ठेगाना केही बताउन चाहेनन् । रोजगारीका लागि आफू जाने देश र काम भने पासपोर्ट नबनाउँदै टुंगो लागिसकेको उनले बताए । ‘सबै फिक्स भइसक्यो । अब पासपोर्ट मात्र बनाउन बाँकी छ,’ यति बोलेर ती युवा त्यहाँबाट तर्किए।

०००

विभागको गेटै नेर फोनमा कुरा गरिरहेका थिए मकवानपुरका सुरेश रुम्बा । उनीसहित २५ युवाहरु ड्राइभिङ कामका लागि कुवेत जाँदैछन् । ‘फ्री भिसा, फ्री टिकट हो। एक जनाको ६० हजार लाग्छ भनेको छ । काम भए पनि नभए पनि सुरुमा १ सय ५० केडी दिने र बिस्तारै काम हुने भनेको छ,’ उनले सुनाए । उनकाअनुसार उनीहरु एजेन्टमार्फत् कुवेत जाँदैछन् । कुवेतको सो कम्पनीबाट एक जना नेपाली उनीहरुलाई लैजान एक हप्ताभित्र आउँदैछन्।

‘यहाँ काम गर्‍यो गर्‍यो केही बँच्दैन। त्यही भएर कुवेत जानु प¥यो भनेको। राम्रो हुन्छ भनेको छ। अब दलालले पैसा खाइदिने हो कि भनेर बस्दा जान पाइँदैन । नेपालमा काम छैन के गर्नु त । कुरा सुन्दा त फसाउने हो कि भनेर अलिअलि शंका पनि लागेको छ। हामी पुरै एउटै गाउँका केटाहरु छौँ,’ उनले गुनासो गरे।

०००

पर्साका राजेश चौधरीसहित केही युवाहरु विभागबाहिर सडकपेटीमा झुण्ड भएर गफिइरहेका थिए । उनीहरुको कुराकानी सुन्दा उनीहरु मलेसिया रोजगारीमा जान गाउँबाटै एजेन्टसँग कुरा मिलाएर काठमाडौं आएको बुझिन्थ्यो । तर यसबारे बुझ्न खोज्दा उनीहरु बोल्न चाहेनन्। त्यहीसमूह मध्येका एक युवाले उल्टै प्रश्न तेस्र्याए, ‘तपाइँलाई सबै कुरा सुनाएपछि हामी विदेश जान पाएनौँ भने तपाइँ हामीलाई काम दिनुहुन्छ ?’ एजेन्टमार्फत् सेटिङमा विदेश जान तयारी गरिरहेका उनीहरु अरुलाई कुरा सुनाएपछि जान नपाइने हो कि भन्ने त्रासमा थिए।

पछिल्लो समय कोरोना महामारीका कारण केही गन्तव्य मुलुकहरुले विदेशी कामदार भर्ना प्रकृया सुरु गरेका छैनन् । मलेसियाले कोरोना महामारीको अवस्था सामान्य भएपछि मात्रै विदेशी कामदार लैजाने उल्लेख गरेको छ । युएई, ओमानलगायत मुलुकले भने विदेशी कामदारको माग गर्न थालेका छन् । कतारले पनि केही क्षेत्रमा विदेशी कामदार लैजान थालेको छ। सबै गन्तव्य मुलुकमा रोजगारीका लागि जान सहज वातावरण नभएको मौकामा म्यानपावर तथा एजेन्टहरुले अवैधबाटो र प्रकृयामार्फत् युवाहरु विदेश ओसारिरहेको पाइएको छ। उनीहरुले भारत हुँदै तथा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट अवैध प्रकृयामार्फत् युवाहरु विदेश ओसार्ने प्रवृत्ति बढेको पाइएको हो।

बुझेकै युवा अंगाल्दैछन् अवैध बाटो र प्रकृया
वैधानिक प्रकृयाबाट वैदेशिक रोजगारीमा जान सहज नभएपछि युवाहरु अवैध प्रकृया र बाटोमार्फत् वैदेशिक रोजगारीमा जान बाध्य छन्। अवैध बाटो अंगालेर विदेश जाँदा समस्यामा परिन्छ भन्ने जानकारी भएकै युवाहरु पनि देशमा रोजगारीको अवसर नहुँदा तथा वैधानिक प्रकृयामार्फत् विदेश जाने वातावरण सहज नहुँदा लुकिछिपी विदेश जान बाध्य छन्। यसरी जोखिममाथि पैताला राखेर विदेश जाने युवाहरुको भीड राहदानी विभागमा पनि निकै बाक्लिएको छ । विभागकाअनुसार दैनिक ५ सयभन्दा बढी युवाहरुले पासपोर्ट नवीकरण तथा नयाँ जारी भइरहेका छन्।

अधिकांश मधेसी
वैदेशिक रोजगारीका लागि काठमाडौं उपत्यकामा चक्कर लगाइरहेकामा अधिकांश मधेसी युवाहरु छन्। कोरोना महामारीपछि रोजगारी गुमेका तथा श्रम बजारमा आएका नयाँ युवाहरु विदेश जाने तरखरमा छन्।

वैदेशिक रोजगारीको चक्करमा उपत्यका छिरेकाहरु अधिकांश उदयपुर, सिरहा, सप्तरी, सुनसरी, मोरङ, सर्लाही, पर्सा, बारालगायत जिल्लाका छन्। श्रम कार्यालय ताहाचलकाअनुसार दैनिक करिब ३ सयको हाराहारीमा युवाहरु श्रम स्वीकृति लिएर विदेशिएका छन्।

राहदानी लिने र श्रम स्वीकृति लिनेहरुको तथ्यांक हेर्दा करिब २ सयको हाराहारीमा युवाहरु कता गइरहेका छन् त ?

वैदेशिक रोजगारिका लागि भिजिट भिसा
स्रोतले बताएअनुसार दैनिक करिब २ सयको हाराहारिमा युवाहरु भारत तथा भिजिट भिसामार्फत् विदेश छिर्ने गरेका छन्। अध्यागमन विभागका एक कर्मचारी भने त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल प्रयोग गरेर दैनिक ६० देखि ७० को संख्यामा मात्र युवाहरु विदेश जाने गरेको बताउँछन्।

‘बाहिर हल्ला भएजस्तो २ सयको हाराहारीमा भिजिट भिसामा युवाहरु गएका छैनन्, ‘अहिलेको समयमा दैनिक ६०, ७० को संख्यामा भिजिट भिसामा जानु भनेको पनि भयावह अबस्था हो,’ ती कर्मचारीले नेपाल लाईभसँग भने।

पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारीका लागि कामदार पठाउन इजाजत लिएका म्यानपावरहरुले नै भिजिट भिसामा कामदार ओसार्न थालेका घटना बाहिरिन थालेका छन् । केही म्यानपावरहरुले पूर्व स्वीकृति नै नलिएका डिमाण्डहरु देखाएर युवाहरुसँग अनधिकृत अन्तर्वार्ता लिइरहेको अबस्थामा वैदेशिक रोजगार विभागले समेत फेला पारेको थियो । अनधिकृत प्रकृयामार्फत कामदार ओसार्ने प्रवृत्ति बढेकाले विभागले म्यानपावरमाथि निगरानी बढाएको विभागका निर्देशक एंव प्रवक्ता टिकामणी नेउपानेले बताए। ‘अनधिकृत काममा संलग्न म्यानपावरहरुमाथि कारबाही प्रकृया अगाडि बढाएका छौँ। र, अन्य म्यानपावरका क्रियाकलापमाथि समेत निगरानी बढाएका छौँ,’ उनले नेपाल लाईभसँग भने।

मानव तस्करी बढेसँगै भिजिट भिसामा कडाइ गर्ने सरकारको तयारी
भिजिट भिसाको आवरणमा मानव तस्करी बढेसँगै सरकारले भिजिट भिसामा कडाइ गर्ने तयारी गरेको छ । भिजिट भिसाको आवरणमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाटै मानव तस्करहरुले युवा ओसार्ने प्रवृत्ति बढेपछि सरकारले भिजिट भिसामा कडाइ गर्ने तयारी गरेको हो। अध्यागमन कार्यविधि नै संसोधन गरेर भिजिट भिसामा कडाइ गरिने अध्यागमन विभागको तयारी छ । मानवतस्करहरुले अध्यागमनकै कर्मचारीहरुसँग साँठगाठ बढाएर त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट मानव तस्कर गरिरहेको आशंकामा गृहमन्त्रालयले समेत छानबिन प्रकृया अगाडि बढाएको छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।