रोजगारीको आशले दलालको पासोमा युवा

श्रम-रोजगार

निर्मला घिमिरे सोमबार, मंसिर २२, २०७७ ०८:५१

काठमाडौं-रसुवाकी सोममाया तामाङ (नाम, ठेगाना परिवर्तन) लाई बेरोजगारी समस्याले निकै सताएको थियो। कामको खोजीमा भौतारिइरहेकी उनले कुवेतमा आकर्षक काम र कमाइ भएको सुनिन्। त्यसपछि उनीसहित ४ महिलाहरू भारत हुँदै कुवेत जान तयार भए। तर उनीहरुलाई कुवेत पुर्‍याउने भन्ने व्यक्ति मोरङ कटहरी गाउँपालिका- ९ स्थायी घर भएका राज चौधरी भन्ने राजेशकुमार चौधरीले सोममायासहित ४ जनालाई भारतको दिल्लीस्थित एक होटलमा लगेर राखे।

त्यहाँ उनीहरुको शारीरिक तथा मानसिक शोषणसमेत गरे। अनि उनीहरु त्यहाँबाट भागेर स्वदेश फर्किए। मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्यूरोमा उजुरी दिएपछि प्रतिवादी राजेशकुमार चौधरीलाई प्रहरीले पक्राउ गरी कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढाएको छ।

कोरोना महामारीका कारण बेरोजगारी समस्याले पिल्सिएका मकवानपुरकी सुस्मिता घले (नाम, ठेगाना परिवर्तन) सहित ३ जना रोजगारीको खोजी गरिरहेका थिए। कामको खोजिमा भौतारिइरहेका उनीहरुले विदेशमा आकर्षक काम पाउने सुने। कमाइ पनि आकर्षक हुने भएपछि उनीहरु रोजगारीका लागि विदेश जान तयार भए।

दलालमार्फत् गैरकानुनी प्रकृया अपनाएर त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट भारत र खाडी मुलुक (कतार, युएई) हुँदै दक्षिण अफ्रिका पुगे। दक्षिण अफ्रिका पुर्‍याएर दलालमार्फत् उनीहरुलाई बिक्री गरियाे। त्यहाँ उनीहरुलाई बन्धक बनाएर शारीरिक शोषण गरियो। करिब ५ महिना बन्धक जीवन बिताएका उनीहरु कोही नभएको मौका छोपी भागेर स्वदेश फर्किए। उनीहरुलाई दक्षिण अफ्रिका पठाउन सक्रिय ताप्लेजुङ मेरिङदेन गाउँपालिका ४ स्थायी घर भएका गणेशकुमार लोेंवालाई प्रहरीले पक्राउ गरी कारबाही प्रकृया अगाडि बढाएको छ।

पोर्चुगल छिरेर टन्न कमाइ गर्ने सपनामा चुर्लुम्म डुबेका रुपन्देहीका दुई जना युवाहरु पनि दलालको पासोमा परेका छन्। रोजगारीका लागि पोर्चुगल जान पाउने आशामा उनीहरुले दलाललाई १६ लाख २५ हजार २ सय ५० रुपैयाँ बुझाइसकेका थिए। तर लामो समयसम्म पनि आफूहरुलाई पोर्चुगल नपठाएपछि सोधखोज गर्दा अफरलेटर तथा भिसा लगायत डकुमेन्टहरु नै नक्कली भएको पत्ता लाग्यो। पोर्चुगल रोजगारीको प्रलोभन देखाएर ठगी गर्ने रुपन्देही ओमसतिया गाउँपालिकाका शिवनारायण चौधरी यतिबेला प्रहरीको फन्दामा परेका छन्।

पछिल्लो समय कोरोना महामारीका कारण रोजगारी गुमाएर समस्यामा परेका युवाहरुलाई रोजगारीको प्रलोभनमा पारेर दलालहरुले ओसारपसार तथा बेचबिखन गर्ने क्रम बढेको पाइएको छ। कतिपय युवाहरुलाई आर्थिक शोषण गरेर देशमै अलपत्र पार्ने क्रमसमेत बढेको पाइएको छ।

अवैध प्रकृयामार्फत् ओसारिँदै युवा
देशमा बेरोजगारी समस्याले सताएको मौकामा दलालहरु सलबलाएका छन्। यही क्रममा रोजगारीको प्रलोभन देखाएर भिजिट भिसामा युवाहरुलाई विभिन्न मुलुक छिराउने तथा अलपत्र पार्ने क्रम बढेको छ। यस्तो अनधिकृत काममा व्यक्ति तथा वैदेशिक रोजगारीमा कामदार पठाउनका लागि इजाजत पाएका संस्था (म्यानपावर) हरु नै सक्रिय रहेको पाइएको छ।

केही दिनयता मात्रै वैदेशिक रोजगार विभागले अनधिकृत रुपमा कामदार पठाउने सक्रिय रहेका आधादर्जनभन्दा बढी म्यानपावर कम्पनीहरुमा छापा मारी कागजातसमेत जफत गरेको छ। यस्ता अनधिकृत काममा संलग्न म्यानपावर कम्पनीमाथि छानबिन तथा कारबाही प्रकृया अगाडि बढाइएको विभागले जनाएको छ।

यही मंसिर ८ र ९ गते युवाहरुलाई कतार रोजगारीमा पठाउने भन्दै अनधिकृत अन्तरवार्ता लिइरहेको भेटिएपछि ३ वटा म्यानपावर कम्पनीहरु ६ महिनाका लागि निलम्बनमा समेत परेका छन्। विभागका अनुसार एसओएस म्यानपावर, डीडी ह्युमन रिसोर्सेस र होप इन्टरनेशनल म्यानपावर निलम्बनमा परेका हुन्। विभागकाअनुसार अनधिकृत रुपमा युवा ओसार्न सकृय रहेका यी म्यानपावरले ६ महिनासम्म कामदार वैदेशिक रोजगारीमा पठाउन पाउने छैनन्।

बेरोजगारी समस्याका कारण बढ्यो तस्करी
पछिल्लो समय देशमा रोजगारीको अबसर नहुँदा नै युवाहरु तस्करी गर्ने क्रम बढेको पाइएको छ। प्रतिनिधि सभा सदस्य तथा छायाँ सरकारकी श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्री डा. डिला संग्रौला पनि बेरोजगारी समस्याका कारण छट्पटिएका युवाहरुलाई सरकारले व्यवस्थापन गर्न नसक्दा युवाहरु दलालको फन्दामा पर्ने क्रम बढेको बताउँछिन्।

‘देशमा रोजगारीका अवसर छैनन्। रोजगारीका लागि वैधानिक बाटोबाट जाने वातावरण पनि अहिले असहज छ। जसले गर्दा युवाहरु दलालहरुमार्फत् तथा अवैध प्रकृयामार्फत् वैदेशिक रोजगारीमा जान बाध्य छन्,’ डा. संग्रौला भन्छिन्।

मानव बेचबिखन अनुसन्धान ब्युरोका प्रमुख एसएसपी डा. देवबहादुर बोहरा पनि कोरोना महामारीका कारण निम्तिएको बेरोजगारी समस्याका कारण मानव बेचखिन तथा ओसारपसारका घटनाले बढवा पाएको बताउँछन्।

‘अधिकांश मानव बेचबिखन तथा ओसारपसारका घटना हेर्दा बेरोजगारी समस्याकै कारण निम्तिएको देखिन्छ,’ एसएसपी डा. बोहरा भन्छन्, ‘महामारीपछि यस्ता घटना झन् बढ्दो क्रममा छन्।’

वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका महासचिव सुजितकुमार श्रेष्ठ बेरोजगारी समस्याकै कारण अनधिकृत रुपमा जान युवाहरु बाध्य रहेको बताउँछन्। बेरोजगारी समस्याले पिल्सिएका युवाहरुलाई ललाईफकाई अनधिकृत रुपमा वैदेशिक रोजगारीमा पठाउन विभिन्न व्यक्ति सक्रिय रहेको उनको भनाइ छ। पछिल्लो समय मागपत्र प्रमाणीकरणको प्रकृया सहज नहुँदा पनि केही म्यानपावर व्यवसायीहरु नै अनधिकृत रुपमा युवा ओसार्न सक्रिय रहको उनको बुझाइ छ। त्यस्ता व्यक्ति तथा संस्थाहरुमाथि सरकारले कडा निगरानी राखी कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढाउनुपर्ने उनको जोड छ।

त्रिुभवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट सेटिङमा तस्करी भइरहेको आशंकामा गृहले थाल्यो छानबिन
त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलबाट सेटिङ मिलाएर मानव तस्करी भइरहेको हुनसक्ने आशंकामा गृह मन्त्रालयले छानबिन प्रकृया अगाडि बढाएको छ। महामारीका कारण लामो समय ठप्प रहेको अन्तर्राष्ट्रिय उडान सुरु भएसँगे मानव ओसारपसार तथा तस्करीका घटना बढेका छन्। याेसँगै गृहले छानबिन प्रक्रिया अगाडी बढाएको हो। गृह मन्त्रालयले उपसचिवस्तरीय समिति गठन गरी छानबिन प्रक्रिया अगाडि बढाएको हो। अध्यागमनका कर्मचारीहरुको समेत मिलोमतोमा मानव तस्करी तथा ओसारपसारका घटना बढिरहेको गोप्य सूचनाका आधारमा गृहले छानबिन थालेको बताइएको छ।

त्यस्तै म्यानपावर कम्पनीहरु समेत युवाहरु ओसारपसार तथा तस्करीमा सक्रिय पाइएपछि वैदेशिक रोजगार विभागले समेत निगरानी बढाएको छ। विभागमा वैदेशिक रोजगारीका नाममा ठगी तथा मानवतस्करीका उजुरी बढेसँगै निगरानी बढाएको विभागका महानिर्देशक कुमार दाहाले बताए। रोजगारीका नाममा मानव तस्करीका घटना बढ्दै गएकाले यसको न्यूनीकरणका लागि सम्बन्धित सबै सरोकारवालाहरुले सहकार्य गरी अगाडी बढ्नुपर्ने उनको जोड छ। युवाहरु स्वयं पनि सचेत हुनुपर्ने उनको भनाइ छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।