दिल्ली- चीनले गैर कूटनीतिक माध्यमबाट विदेश नीति अघि बढाउने प्रयास गरिरहेको छ। नेपालका लागि चीनकी राजदूत हाउ यान्छीले हिमालको काखमा रहेको सानो देश नेपालको मन जित्नका लागि एकदमै फरक र सौम्य तरिका अपनाएकी छन्।
यान्छीको काम गर्ने तरिका चीनका अन्य डिप्लोम्याटकोका तुलनामा विल्कुल फरक छ। विश्वका सञ्चारमाध्यमले चीनका डिप्लोम्याटका लागि ‘वल्फ वारियर्स’ जस्ता कडा शब्द प्रयोग गर्ने गरेका छन्। किनकि चीनका डिप्लोम्याटहरू चीनको बचाउमा उग्र र फरक प्रकृतिको व्यवहार प्रर्दशन गर्ने गर्दछन्। कयौँपटक आधारविहीन षड्यन्त्र गरेको आरोप पनि उनीहरुलाई लाग्ने गरेको छ।
नेपालले हालै नयाँ राजनीतिक नक्सा जारी गरेपछि डिप्लोम्याटहरुको तनाव बढेको छ। अझ भारतीय पक्षको चिन्ता झन् बढेको छ। नेपालले यसरी जारी गरेको नक्सामा हालै समावेश भएका इलाकामा भारतीय कब्जामा छन्। तर नेपालले उक्त क्षेत्र आफ्नो भएको र भारतले लामो समयदेखि कब्जा गरेको दाबी गर्दै आएको छ।
नेपाललाई चिनियाँ खेमामा लैजानका लागि यसमा राजदूत यान्छीको भूमिकाका विषयमा नेपाल र भारतीय सञ्चारमाध्यममा महत्वपूर्ण कभरेज भइरहेको छ। वरिष्ठ पत्रकार ज्योति मल्होत्राले 'द प्रिन्ट'मा यही विषयमा एक लेख प्रकाशन गरेका छन्। लेखमा नेपालमा चीनियाँ राजदूत यान्छीको भूमिकाबारे उनले प्रष्ट पारेका छन्। ‘यान्छीको लोकप्रियता नेपालमा बढिरहेको छ,’ उनले लेखेका छन्, ‘यो उनको कामका कारण भएको हो। नेपाललाई भारतको सांस्कृतिक काखबाट खोसेर चीनतर्फ लैजानमा उनी सफल भएकी छन्।’
भारत कूटनीतिक मामलामा पछि परेको हो?
नेपालमा चीनका कूटनीतिक शक्ति बलियो हुनुका पछाडि भारतीय नीति जिम्मेवार रहेको धेरै विज्ञहरूको मान्यता छ। भारत र नेपालबीचमा जारी सिमा विवाद वर्षौंसम्म त्यतिकै छोडियो। समाधानको प्रयास नै गरिएन। दुवै देशबीचमा यति ठूलो सांस्कृतिक र आर्थिक सम्बन्ध भएर पनि एक अर्कामाथि विश्वास गर्ने अवस्थामा छैनन्।
यो प्रकरणको खराब समय गत वर्षबाट शुरु भएको हो। नेपालका तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आफ्नो घट्दो साखलाई लोकप्रिय बनाउन उग्रराष्ट्रवादको भावना भड्काउँदै नेपाल-भारत सीमा विवादलाई उच्च बिन्दुमा पुर्याउन सफल भए। तत्कालीन समयमा यसले भारतलाई ठूलो झड्का लागेको भनिएको थियो। तर यो २०१८ को चुनावदेखि नै सुरु भएको थियो। ओलीले निर्वाचनताका भारतविरोधी अभियान नै सञ्चालन गरेका थिए। नेपालको आन्तरिक मामिलामा भारतको सिधा हस्तक्षेप धेरै भएको भन्दै उनीहरूले चुनावी नारा नै बनाएका थिए। यही समयमा चीनले आर्थिक र अन्य सहयोग गर्दै नेपालसँगको सम्बन्ध बलियो बनाएको थियो। दुई वर्षदेखि नेपालमा चीनियाँ राजदूतका रूपमा रहेकी यान्छीले यो अवधिमा नेपाललाई चीनले कति धेरै सहयोग गरेको छ भनी प्रचार गरिरहेकी छन्।
ट्विट डिप्लोमेसी
यान्छी चीनका यस्ता डिप्लोम्याटमा पर्छिन् जो सामाजिक सञ्जाल ट्विटरमा खुब व्यस्त रहन्छिन्। ट्विटर चीनमा प्रतिबन्ध छ तर चीनियाँ डिप्लोम्याटहरू आफ्नो छवि सुधार गर्न, चिनियाँ आवाज बुलन्द गर्न र चीनको विवादित नीतिको बचाउ गर्न ट्विटरको प्रयोग गर्छन्।
ट्विटरमा यान्छीका ४० हजारभन्दा बढी फलोअर छन्। उनी हरेक पटक नेपाल र चीनको सम्बन्ध कति गहिरो छ भनेर बताउने प्रयासमा हुन्छिन्। उनी नेपालीका नयाँ वर्ष र चाडपर्वको शुभकामना पनि नेपाली शैलीमा ट्विटरमार्फत् दिइरहेकी हुन्छिन्। कहिलेकाहीँ फिल्मको टिकट पनि उपहार दिने पनि गर्छिन्। कहिले कलात्मक रुपमा खिचिएका तस्बिर राख्छिन् भने कहिले आफ्ना साथीहरूको रिस भरिएको ट्विट पनि रि-ट्विट गर्ने गरेकी छन्।
चीनमा फैलिएको कोरोना महामारीलाई लुकाउन पनि उनले विभिन्न विषयमा ट्विट गरेको आरोप पनि उनलाई आजभोलि लाग्ने गरेको छ। यसबाहेक नेपाललाई चीनले गरेको सहयोगका बारेमा धेरै ट्विट गर्ने गरेकी छन्। यो सब उनी शान्तपूर्वक गर्दछिन्। तर एकपटक अंग्रेजी पत्रिका 'द काठमान्डू' पोस्टमा छापिएको एक लेखमा उनले कडा टिप्पणी गरेकी थिइन्।
यान्छीले गत जनवरीमा चीनको वुहानको सहरमा एक नेपाली विद्यार्थीको अन्तर्वार्ता आफ्नो ट्विटर एकाउन्टमा सेयर गरेकी थिइन्। उक्त अन्तर्वार्तामा ती विद्यार्थीले आफ्नो स्वास्थ्य एकदमै ठिक भएको बताइरहेका थिए। तत्कालीन समयमा चीनमाथि विश्वभर कोरोना फैलाएको आरोप लागिरहेको थियो। तपाईं उनको एकाउन्टमा जानुभयो भने नेपाल र चीन कति नजिक छन् भनेर देखाउन उनी प्रयासमा रहेको देख्नसक्नु हुनेछ।
अप्रिलमा उनले नेपाली भाषामै ट्विट गरेकी थिइन्। उक्त ट्विटमा भनिएको थियो- हामी दुई देश छिमेकी हौँ, जो पहाड र नदीले जोडिएका छन्। हाम्रो सम्बन्ध अटुट छ। नेपालमा यान्छीको सक्रियता र डिप्लेम्याटिक गतिविधि भारतको काम गर्ने तरिकाको ठिक उल्टो छ।
राजदूत यान्छी केही समयअघि विभिन्न गुटमा रहेको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी विभाजन हुनबाट रोक्न सक्रिय भएकी थिइन्। उनी उक्त कार्यमा सफल भएको बताइएको छ। यदि उनले हस्तक्षेप नगरेको भए प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले सरकार र पार्टीबाट बर्हिगमन हुनुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको थियो। अधिकांश डिप्लोम्याटहरू आफू राजदूत भएको देशको आन्तरिक राजनीतिबाट परै बस्ने गर्दछन्। तर नेपालमा यस्तो हुने गरेको छैन।
नेपालमा चिनियाँ राजदूतका भूमिका कतिसम्म छ भनेर अनुमान गर्न गाह्रो छ। भारतका लागि नेपालका राजदूत रहिसकेका लोकराज बरालले नेपाली टाइम्सलाई दिएको अन्तर्वार्तामा भनेका छन्, 'नेपाली राजनीतिको माइक्रोम्यानेज गर्न हामी चीनको भूमिका नयाँ तरिकाबाट प्रस्तुत भएको देख्दै आएका छौं।' बरालका अनुसार यस्तो भूमिका केही वर्षपहिलेसम्म भारतले लिने गरेको थियो। नेपालका लागि चिनियाँ राजदूत यान्छी भारतका लागि बाधक भएको कुरामा कुनै आश्चर्य छैन भन्ने भारतीयहरूको भनाइ छ।
(बिबिसी हिन्दीबाट भावानुवाद गरिएको)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1764146706.png)
-1763721444.png)
