आज बिहान उठ्ने बित्तिकै फेसबुकमा नजर पुग्यो। एक जना मित्रले 'हिजो सुत्ने बेलामा १९ को लाइनमा रहेको मृतकको संख्या बिहान उठ्दा २१ को लाइनमा पुगेछ,' भनेर स्ट्याटस लेखेको देखें। यस स्ट्याटस पढिरहँदा मनमा केही कुरा खेलिरहे। तिनै कुरा यहाँ साट्न खोजिरहेको छु।
हामी कोरोनाका कारण धर्तिका मानवबिचमा एक प्रकारको अपनत्व विकास भएको जस्तो लाग्यो। यो महामारीभन्दा फरकका दिनमा र प्रसंगमा पनि दैनिक यसैगरी लाखौं मानिस मरिरहेका हुन्छन्, हुन्थे। तर त्यसमा हाम्रो त्यति ध्यान पुगेको थिएन। ध्यान पुगेको थियो भने पनि यति छिटो छिटो, क्षणक्षणमा अपडेट लिइरहेका हुने थिएनौं हामीले।
तर आज लाग्दछ, हामी आइसियूबाहिर बसेर आइसियूभित्र उपचारमा रहेका आफन्तका विषयमा जानकारी लिइरहेका छौं हरक्षण। इटलीमा भइरहेको प्रकोप होस् वा अमेरिकामा बढ्दो संक्रमण नै किन नहोस्, हामीले नजिकबाट नियालिरहेका छौं। यस व्याधिलाई छिटोभन्दा छिटो यो धर्तिबाट हटेर जानका लागि बिन्तिभाउ गरिरहेका छौं। कामना गरिरहेका छौं।
पृथ्वीको अर्को कुनामा भइरहेको संक्रमणले हामीलाई सताइरहेको छ। चिन्तित तुल्याइरहेको छ। यसले एक किसिमले जात, धर्म, राष्ट्रभन्दा माथि उठेर मानव जातिबीचमा एउटा अपनत्व, भाइचारा विकास हुँदै गएको जस्तो लाग्यो। मनमा एक किसिमको खुसी पनि लाग्यो यो मानेमा।
नाकाहरूमा भइरहेको गतिविधि बुझ्न फोन गरें। फोनमा निरस ट्यार्र-ट्यार्र धुनभन्दा पनि सचेतनामूलक सामग्री बज्यो। त्यसैमा म कल्पिन पुगें। यसरी हरेक नागरिकको स्वास्थ्यमा ख्याल राख्दै अनावश्यक रुपमा घरबाहिर ननिस्कन र साबुनपानीले हात धुन आग्रह गरेको कुराले मलाई फेरी केही सोचमग्न बनायो। अर्बौं रुपैयाँको लगानीमा हात धुने लगायतका सफाइ कार्यक्रमहरुमा हाम्रो दशकौंको प्रयास असफल भइरहँदा कोरोनाको कहरले मानवजातीलाई सरसफाइ र सोसियल डिस्टेन्सिङ (यसको नेपालीमा उल्था गर्दा यसको अर्थ मर्न जान्छ कि जस्तो लागेर अंग्रेजीमै लेखें) बारेमा राम्ररी सिकाइरहेको महसुस गरें।
एक किसिमले भन्नुपर्दा नागरिक र राज्यबीचमा आत्मीयता र विश्वास बढेको छ। आशा र भरोसा बढेको छ। यहाँ कुनै पनि किसिमको कित्ताकाटको अवस्था छैन।
हो, आवश्यक नपरी घरबाहिर मानिसहरु निस्कँदैनन्। तर पनि, आवश्यक र अत्यावश्यकबीचको खाडल हामीले बुझ्नुपर्ने रहेछ भन्ने महसुस भयो। नाप्ने कुनै मिटर नभएता पनि अत्यावश्यक काम नपरी घरबाहिर ननिस्किने हो भने हामीले धेरै कुरा पाउने रहेछौं, बचाउने रहेछौं, जस्तो लाग्यो। अनावश्यक खर्च रोकिने, वातावरण संरक्षण हुनेदेखि समाजमा हुने विभिन्न खाले भिडभाडको अन्त्यलगायतका फाइदा हुने पाएँ। यसको लामो फेहरिस्त हुन सक्दछ। यसलाई जति पनि बढाउन सकिन्छ। यो तपाइहरूलाई नै जिम्मा दिएँ।
बाटोभर हेर्दै कार्यालय गएँ। सडक सुनसान छ। फराकिला वाटाहरु छन। मौसम पनि सफा छ। अनि मनमनै सोच्न थालें। यो सुनसान अवस्था अहिले लगभग विश्वमै छ। यो धर्तिमै यस्तो लकडाउन भैरहेको छ। यसले धर्तिलाई नै एउटा आनन्द महसुस भैरहेको होला जस्तो लाग्यो। ओजोन तहमा परेको प्वाल पनि टालिन थाल्यो रे भन्ने समाचार सम्झें। यो महामारी मानवका लागि सवक र धर्तिका लागि रिफ्रेस बटन दबाए जस्तो लाग्यो।
यो व्याधिले कहिले, कसरी छोड्ला? यो अनुमान त कसैले लगाउन सकेका छैनौं तर यसले छोडेपछि मानव जातिमा एक किसिमको नवजीवन प्राप्त हुनेमा भने म आशावादी भएको छु। मानवले बेहोसीमा गरिरहेका विकास र विनासले मानवजातिकै भविष्यमा परिरहेको यो संकटलाई सम्भवत यो समयमा, होसमा जीवन जिइरहेका सवैले मनन् गर्नेछन्। विगतका गल्तीलाई कमी गर्नेछन् वा हटाउन प्रयास गर्नेछन्। कम्तीमा हात धुने, सरसफाइमा ध्यान दिने, सोसियल डिस्टेन्सिङ कायम गर्ने बानीहरुचै पक्कै पनि निरन्तरता दिनेछन्, जसको फलस्वरुप धर्तिले मात्र हैन, मानवजगतकै स्वास्थ्यमा समेत यसबाट रिफ्रेस हुनेछ।
शासन संचालन एउटा जटिल विषय हो। शासनको शैली र तरिका मुलुकको सबैखाले अवस्था जस्तै शैक्षिक, सामाजिक, स्वास्थ्य, आर्थिक लगायतका विविध अवस्थामा भर पर्दछ। कोरोनाको उत्पत्ति हुनुभन्दा अघिल्लो दिनमा हामीले दैनिक गरिरहेका कामहरुमा, शासकीय अभ्यासमा कोरोनाको उत्पत्ति पश्चातका दिनदेखि धेरै परिवर्तन ल्याइरहेका छौं। परिवर्तन ल्याइसकेका छौं। आम नागरिकहरुको व्यवहार पनि धेरै परिवर्तन भइरहेको छ, भइसकेको छ।
एक किसिमले भन्नुपर्दा नागरिक र राज्यबीचमा आत्मीयता र विश्वास बढेको छ। आशा र भरोसा बढेको छ। यहाँ कुनै पनि किसिमको कित्ताकाटको अवस्था छैन। त्यसले गर्दा सरकारलाई पनि अझ जिम्मेवार र कर्तव्यबोध भएको छ। सरकारको विकल्प खोज्नेहरु पनि सरकार अझ दरिलो र बलियो सरकार हुनुपर्ने विषय उठाउन थालिरहेका छन्।
यसबाट पनि मलाई के लाग्दछ भने, यो कहरको अन्त्य पश्चात हाम्रा नीति तथा कार्यक्रमहरुमा पनि यी कुराहरु झल्कनेछन्। उदाहरणका लागि सोसियल डिस्टेन्सिङ कायम गर्नुपर्ने कुरा अबका नीतिहरुमा आउने छन्। त्यसले एउटा घरमा कति जनासम्म मानिस रहन सक्ने वा एउटा कुनै स्थानमा कतिजना सम्म मानिस बसोबास गर्न सक्ने भन्ने नीतिमा समेटिने छन्। यसले सहरी विकासको योजनाबद्ध कार्यक्रम बन्न सक्नेछ जस्तो लागेको छ।
अन्तमा, मैले भन्ने गरेको पनि छु, हामीले मानिस वा मालवस्तुलाई लकडाउन गरेका होइनौं। खासमा हामीले लकडाउन गरेको भनेको कोरोना भाइरसलाई हो। तर हामीले यसलाई देख्न वा चिन्न नसक्ने कारणले हनुमान एप्रोचमा एकमुष्ट लकडाउन गरेका हौं। यसको विकल्प र सामर्थ्य हामीसँग छैन पनि। त्यसैले हृदयदेखि नै सबैलाई भन्न चाहन्छु हामी यो अवधिभर सकेसम्म घरबाहिर ननिस्कौं। कोरोनालाई लिनका लागि बाहिर नजाऔं र यसलाई घरमा आउन पनि नदिऔं।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
