प्रतिवेदनमा प्रचण्डले शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर, सेना र हतियार क्यान्टोनमेन्टमा राख्ने काम, संविधान निर्माण कि विद्रोह भन्ने सन्दर्भमा देखिएको अन्यौल, प्रचण्डपथलाई बहस बिना नै स्थगन गर्ने निर्णय तथा तत्कालीन नेकपामा भएका उदारवादी कमजोरी समेतलाई विश्लेषण गरेका छन्।
यस्ता छन्, प्रचण्डको प्रतिवेदनमा उल्लेख भएको एक अंशः
(क) केन्द्रीय समितिको चुनवाङ्ग बैठकबाट सामान्य सैद्धान्तिक र राजनैतिकदिशाबोध गरिएको भएता पनि शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने तथा जनमुक्ति सेना रहतियारलाई क्यान्टोन्मेन्टमा राख्ने जस्तो अत्यन्त गम्भीर र संवेदनशील निर्णय न्यूनतमरुपमा केन्द्रीय समितिको बैठकमा खुलस्त बहस छलफल गरेर तथा शान्ति सम्झौता पछिपार्टीको नीति, योजना र कार्यक्रमबारे समेत साझा धारणा बनाएर मात्र गर्नु पर्दथ्यो।वस्तुगत रुपले संही नै भए पनि नेतृत्वको उपरोक्त निर्णय लिने प्रक्रियाले पार्टीभित्र कहीँ नकहीँ अविश्वास र आशंकाको जन्म भयो यसमा अध्यक्ष कमरेड प्रचण्डको मनोगत तथापार्टीको जनवादी केन्द्रीयतालाई अतिक्रमण गर्ने (Over Confidence)अतिआत्मविश्वास झन्कने कमजोरी देखिएको छ। यो निर्णय प्रक्रियाले एकीकृत र केन्द्रीकृतरहेको नेतृत्वका जिम्मेवार कमरेडहरुको मनमा चिसो पस्न गयो भने अर्कातिर अब पार्टीकहाँ र कसरी जाने हो भन्ने कुराको स्पष्ट मार्गचित्र नहुँदा आम कार्यकर्ता पंक्तिमा अन्यौलबढ्न गयो। यो बिन्दुबाट तात्कालीन पार्टीमा रहेको सुदृढ वैचारिक, राजनैतिक रसांगठनिक एकताको गाँठो खुकुलो बन्दै गयो।
(ख) विस्तृत शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेर जनमुक्ति सेना र हतियारलाई संयुक्तराष्ट्र संघीय मिसनको अवलोकनमा राख्ने गरी विभिन्न क्यान्टोनमेन्टमा लगिसके पछि पनिविद्रोह र संविधान निर्माणका दुवै कुरा एकैचोटी गरिरहनुले पार्टीमा ठूलो विचारधारात्मकराजनैतिक अन्यौल सिर्जना भयो। अझ कतिपय सन्दर्भमा मुखले संविधान निर्माणका कुरागर्ने र मनले विद्रोह कुरा गर्ने भन्ने अत्यन्त अवस्तुवादी र अपारदर्शी कुराले शान्ति सम्झौतागरेर सेना र हतियारलाई स्यान्टोनमेन्टमा राखिसके पछि विद्रोह त हुने थिएन बरुसंविधान सभाबाट अधिकतम प्रगतिशील संविधान निर्माणको काममा पनि ठूलो क्षति पुग्नगयो। यहि वैचारिक र राजनैतिक अस्पष्टताको जगमा नै पार्टीमा गुटबन्दी र अराजकताझांगिएर जान थाल्यो। वस्तुतः पार्टीले शान्ति सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेर जनसेना रहतियारको व्यवस्थापन गरिसकेपछि स्पष्ट रुपमा अधिकतम प्रगतिशील संविधान निर्माणकानिमित्त संघर्ष नै हाम्रो अबको बाटो हो भन्नु पर्दथ्यो। विद्रोह नभन्ने हो भने कार्यकर्ताहरु नैभड्किन्छन् कि भन्ने नेतृत्वको मनोगत भयले यसमा काम गरेको छ। परिणामले के सावितगरेको छ भने बरु स्पष्ट रुपमा अबको बाटो संविधान निर्माण र शान्तिपूर्ण रुपले जनवादीक्रान्तिका बाँकी काम पुरा गर्नु हो भन्न सकेको भए संभवत माओवादी पार्टीलाईविभाजनबाट जोगाउन सकिन्थ्यो। विद्रोह र संविधानका दुवै कुरा गर्दा न पार्टी एकता बच्योन अधिकतम प्रगतिशील संविधान बनाउने काम नै प्रभावकारी हुन सक्यो। यसबाट केस्पष्ट हुन्छ भने विचार र राजनीतिको प्रश्नमा हमेशा सिधा र स्पष्ट छलफल गरेर पार्टीमासाझा धारणा विकास गर्न जोड गर्नु पर्दछ । कुनै किसिमको कुटनैतिक तरिकाले पार्टीलाईसही नेतृत्व दिन सम्भव हुँदैन।
(ग) आजको युगान्तकारी राजनैतिक परिवर्तन माओवादी जनयुद्धको जगमा संयुक्तजनआन्दोलन समेतको समायोजनबाट आएको हो भन्ने कुरा स्पष्ट छ। पार्टी इतिहासकोमाथिको सिंहावलोकनबाट के स्पष्ट हुन्छ भने जनयुद्धको गुणात्मक विकासमा एउटा विशिष्टविचार शृंखलाका रुपमा संश्लेषित प्रचण्ड-पथ र त्यही आधारमा विकसित २१औं शताब्दीमा जनवादको विकास सम्बन्धी प्रस्तावनाको महत्त्वपूर्ण भूमिका थियो। तत्कालीनने.क.पा.(माओवादी)लाई एकताबद्ध राख्ने बलियो वैचारिक हेडक्वाटरका रुपमा ‘प्रचण्ड-पथ’लाई दोस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनले स्वीकार गरेको थियो। शान्ति सम्झौता, संविधान-सभाको निर्वाचन र संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको घोषणा पछिको बदलिएको राजनैतिक परिस्थितिमा कम्युनिस्ट आन्दोलनको बृहत्तर एकताका निमित्त ‘प्रचण्ड-पथ’ पदावली सबैको निमित्त स्वीकार्य हुन सम्भव थिएन। तर तत्कालीन नेकपा (माओवादी) ले युद्धको बीचमा जीवन हत्केलामा राखेर सम्पन्न गरिएको दोस्रो राष्ट्रिय सम्मेलनको सर्वसम्मत निर्णय तथाआम माओवादी कार्यकर्ता एव समर्थक जनसमुदायले समेत सगर्व अनुमोदन गरेको ‘प्रचण्ड-पथ' न केन्द्रीय समितिमा न राष्ट्रिय भेला वा सम्मेलन आयोजना गरेर कुनै खालको बहस,छलफल र निर्णय प्रक्रिया बिना नै प्रचण्डको व्यक्तिगत पुँजी जस्तो गरी स्थगित गर्नुले पनिपार्टीभित्र गम्भीर आशंका र अराजकतालाई टेवा पुर्यायो। वास्तवमा प्रचण्ड पथका बारेमापार्टीभित्र गम्भीर बहस, छलफल सहित सम्भव भए राष्ट्रिय सम्मेलन, सो सम्भव नभएकम्तिमा केन्द्रीय समितिको बैठक मार्फत त्यसबारे एकरूप धारणा बनाएर निर्णय लिनुपर्दथ्यो। तर, शान्ति प्रक्रियामा आएपछि विचार र नेतृत्वबारे आवश्यक बहस, छलफल गरीनिश्कर्ष निकाल्ने काम गर्न सकिएन। यी दुवै कुरा नगरी अत्यन्त हल्का ढंगले विषयलाईपन्छाइनु गलत भएको छ। यस सन्दर्भमा कतिपय कोणबाट पुनः प्रचण्ड-पथ स्थापित गर्नुपर्नेहो कि भन्ने तर्क पनि उठेको देखिन्छ। अब त्यसरी सोच्नु विल्कुल पश्चगामी सोच हुनपुग्दछ। र त्यसरी सोच्नु पनि हुँदैन । बरु आजको आवश्यकता भनेको समाजवादी क्रान्तिकोरणनीति अन्तर्गत नयाँ विचार सश्लेषणको निमित्त अध्ययन, अनुसन्धान, चिन्तन, मनन,बहस र संघर्षलाई अगाडि बढाउनु हो । माओवादी आन्दोलनले विकास गरेको प्रचण्ड-पथ र२१ औं शताब्दीको जनवाद त्यसका विभिन्न महत्त्वपूर्ण अनुभव र सन्दर्भ सामग्री भने अवश्यहुने छन्।
(घ) पार्टी एकताका सन्दर्भमा मुख्यतः तात्कालीन ने क.पा. (एमाले) सँग एकतासम्पन्न भएपछि सहमति कार्यान्वयन गर्दा नेतृत्वका तर्फबाट बेलाबखत हुन गएकाउदारवादी कमजोरीका कारण ओली प्रवृतिलाई आफ्नो षडयन्त्रको जाल बुन्ने अनावश्यकअवसर दियो। यो कुरा राजनैतिक प्रतिवेदन र विधान लागू गर्नेदेखि एकताका बेलामासंगठन र सरकार सञ्चालनबारे भएका सहमति कार्यान्वयनमा समेत देखा परे। आगामीदिनमा सिंगो पार्टी यस प्रकारका उदारवादी कमजोरी सच्च्याउन विशेष सजग र सर्तकरहन जरुरी छ।
उपरोक्त कमजोरीहरुको स्वीकारोक्तिको अर्थ महान् जनयुद्ध, ऐतिहासिक शान्तिसम्झौता, पटक-पटकका जनआन्दोलन, सविधान-सभाबाट समावेशी समानुपातिक संघीयलोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संविधान निर्माण र त्यसको कार्यान्वयन, राष्ट्रिय एकता रस्वाधिनताको सुदृढीकरण, प्रतिगमन विरोधी आन्दोलन, समाजवादी क्रान्तिका लागि नयाँक्रान्तिकारी विचारको विकास सहित नयाँ क्रान्तिकारी पहल समेतमा हाम्रो पार्टी र नेतृत्वलेखेलेको ऐतिहासिक भूमिकालाई अवमूल्यन गर्नु होइन अपितु त्यसलाई बलियो बनाउनेऐतिहासिक शिक्षाका रुपमा लिनु पर्दछ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
