राणा शासनको प्रताति सूर्य लगभग अस्ताउने अवस्थामा थियो। छिमेकी राज्यमा आएको राजनैतिक परिवर्तन र देशको आन्तरिक राजनैतिक उथलपुथल भएको बेला काठमाण्डौंको नेवारी समाज पृथक रहन सकेन। परिवर्तन र समृद्धिको चाहना राख्ने यहाका नेवार समुदायले प्रजातान्त्रिक आन्दोलनकारीहरुलाई आर्थिक तथा नैतिक साथ सहयोग गर्न थालेका थिए। विषेशतः उच्च र मध्यम वर्गीय नेवारी समुदायले राणा शसनको अन्त्यको अपरिहार्यता अपेक्षा गरेका थिए।
अतः यसै परिवर्तनका हिमायती नेवार परिवारमा इन्दिरा श्रेष्ठको जन्म विस १९९७ साल मंसिर २३ गते भएको थियो, सहिद काण्ड हुनुभन्दा लगभग दुई महिना अगाडि काठमाडौंको झोछेमा।
इन्दिरा श्रेष्ठका काका हरिकृण्ण श्रेष्ठ तत्कालीन राजनीतिक आन्दोलनमा होमिएका थिए। विस १९९७ सालको सहिद काण्डमा गंगालाल श्रेष्ठ र धर्मभक्त माथेमासँगै झण्डैझण्डै फासीको तख्तामा झुण्ड्याइएका हरिकृण्ण श्रेष्ठ व्यापारिक एवं उच्च घरानाको परिवारको सदस्य भएका कारण सहिद हुनबाट जोगिएका थिए। सारमा आर्थिक,सामाजिक,राजनैतिक र सांस्कृतिक क्षेत्रमा इन्दिरा श्रेष्ठको परिवारको महत्त्वपूर्ण योगदान रहेको देखिन्छ।
पारिवारिक पृष्ठभूमि रहेका कारण इन्दिरा श्रेष्ठलाई आम नेपालीलाईझैं गास,बास र कपासको संघर्ष गर्नुपरेन। जसका कारण उनलाई औपचारिक शिक्षा प्राप्ती गर्न सहज भयो। भौतिकरुपमा अभावसँग जुध्न उनलाई नपरे तापनि आम नेपालीको त्यस पीडालाई किशोरवयदेखि नै मनन् गर्थिन्। औपचारिक शिक्षाको अध्ययन पूरा गरेपछि विशेषतः सामाजिक सेवालाई नै मूल मन्त्र बनाएर आफ्नो जीवनको लक्ष्य तय गरिन्।
तत्कालीन श्री ५ सरकारका विभिन्न प्राज्ञिक संस्थाहरुमा आबद्ध रहेर देशको यथार्थ परिस्थितिलाई बुझ्दै गएपछि राष्ट्रको समग्र समुन्नतिको लागि शिक्षा नै मूलआधार हो भन्ने बोध उनलाई भयो।
विस २०२६ देखि २०३४ बीचका करिब ८ वर्ष त्रिवि सभामा सभासद् (सिनेटर) का रुपमा मनोनित भई नेपालको उच्च शिक्षामा विशेष योगदान दिएको देखिन्छ। शैक्षिक क्षेत्रको अलवा सामाजिक र राजनैतिक क्षेत्रमा पनि उनको विशेष अभिरुची थियो। महिला उत्थानका लागि देशका ४७ जिल्लामा महिला बहुउद्देश्यीय सीप विकास केन्द्रहरु गठन गरी यस क्षेत्रको लागि तत्पर रहिन्।
त्यसो त तत्कालीन राजा श्री ५ महेन्द्रबाट प्रतिपादित गाउँफर्क अभियानलाई सफल पार्न त्यस अभियानको वर्गीय संगठनको केन्द्रीय सल्लाहकार, नेपाल महिला संगठन केन्द्रीय तदर्थ समितिको सदस्य र नेपाल महिला संगठनको केन्द्रीय निर्वाचित सभापतिको पदमा रहेर महिलाहरुको समग्र उत्थानमा सकृय भूमिका निर्वाह गरिन्। उहाँले राष्ट्रिय पञ्चायत स्नातक तहतर्फ पचहत्तरै जिल्लाबाट पहिलो सदस्यमा निर्वाचित भई कार्य सम्पादन गरिन्।
समग्रमा नेपाल र नेपालीको लागि ३५ वर्ष सम्म निरन्तर रुपमा सामाजिक तथा प्रत्यक्ष राजनीतिमा योगदान गरेको देखिन्छ। नेपालमा महिला आन्दोलनको इतिहासमा उनको विशेष भूमिका रहेको यस आधारबाट पनि स्पष्ट हुन्छ।
साहित्य, संगीत र कलाप्रति प्रगाढ रुची राख्ने श्रेष्ठले एमएस्सीसँगै शास्त्रीय संगीतमा एमम्यूज संगीत प्रविणसम्मको शिक्षा प्राप्त गरेकी थिइन्। रेडियो नेपालको विशिष्ट श्रेणीको गायिका श्रेष्ठको स्वरमा विभिन्न शास्त्रीय गीत, भजन र आधुनिक सुगम संगीतहरु स्वरबद्ध छन्।
साहित्यकारका रुपमा समेत आफ्नो विशेष योगदान दिएकी इन्दिराले नेपाली संगीत क्षेत्रको विकास र विस्तारको लागि ललितपुर महानगरपालिका पुल्चोकस्थित आफ्नै निजी घर संगीत महाविद्यालयलाई दान दिएर आफ्नो त्याग दानशीलताको उदाहरण दिइन्।
उनका साहित्य, संगीत र आफ्नो जीवनी सम्बन्ध विभिन्न पुस्तकहरु प्रकाशित छन्। जीवनको पछिल्लो काल कलानिधि इन्दिरा संगीत महाविद्यालयको अध्यक्ष एवम् संरक्षकको जिम्मेवारीमा क्रियाशील थिइन्।
नेपाली समाज, धर्म, संस्कृति, संगीत र कला क्षेत्रमा इन्दिरा श्रेष्ठले बगाउनु भएको पसिना, गर्नु भएको सत्कर्मको अमिट छापहरु सर्वविदितै छ। उनको योगदानको उच्च सम्मान स्वरुप त्रि–शक्तिपट्ट गोरखादक्षिणबाहु, समाजसेवा पदक, ऐश्वर्य विद्या पदक, दैविप्रकोप सेवा पदक, कलानिधि लाइफ टाइम अवार्ड लगायत राष्ट्रिय एवं विभिन्न दर्जनौं संघ संस्थाबाट सम्मानित एवम् पुरस्कृत भइन्। सरल, सहज र स्पष्टवत्ताकी धनी उनी आध्यात्मिक एवम् धार्मिक प्रकृतिकी थिइन्। शास्त्रीय गायनलाई आध्यात्मिक साधनाको महत्त्वपूर्ण आधार हो भन्ने उनको संगीतप्रतिको दृष्टिकोण थियो।
सदैव चिन्तन मनन् गरिरहने, समाजिक सेवामा तल्लिन रहने, आर्थिक रुपमा पछि परेका तर प्रतिभाका संवाहक संगीतप्रेमीहरुको लागि विविध छात्रावृत्ति तथा पुरस्कार कोषको स्थापना गरी प्रतिभावान तथा श्रष्टा साधकहरुलाइ पुरस्कृत एवम् सम्मान प्रदान गर्दै आएकी हृदयकी खानी इन्दिरा श्रेष्ठले सदा सदाको लागि यो संसारबाट बिदा लिएकी छिन्। उहाँको आत्माले शान्ति पाओस हार्दिक श्रद्धाञ्जली।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1751963591.png)
-1751879619.webp)
-1749826086.png)
