‘दिनको दुई सयले ट्याक्सीको किस्ता तिर्नु कि भोक टार्नु?’

श्रम-रोजगार

निर्मला घिमिरे/प्रजु पन्त बिहीबार, साउन १, २०७७ २१:२३

काठमाडौं- ३ घण्टादेखि बानेश्वर चोकैमा यात्रु कुरिरहेका थिए ट्याक्सी चालक रमेश गौतम। बिहान ५ बजेदेखि एक कप चिया र एक बोतल पानीको भरमा। मध्यान्न १२ बजिसक्दा उनले बिहानको खाना खाएका थिएनन्। यतिन्जेल उनले एक ट्रिपको जम्मा २ सय रुपैयाँ त कमाए तर त्यो पैसा पनि ट्याक्सीमा पेट्रोल हाल्दा सकिसकेको थियो ‘बिहान ५ बजेदेखि जम्मा एक ट्रिप पाएँ यतिले खानु कि ट्याक्सीको तेल हाल्नु,’ छेउमा राखिएको पानीको बोतल देखाउँदै रमेशले भने‚ ‘भोक लाग्यो भने यही पानी घुट्क्याउँदै बसेको छु।’

असार १ गतेदेखि लकडाउन खुकुलो गरेको सरकारले ट्याक्सी चलाउन नदिएको, रातो नम्बर प्लेटले यात्रु ओसारेको भन्दै असार १६ गतेदेखि ट्याक्सी व्यवसायीहरू आन्दोलित भएका थिए। उनीहरुले यातायात व्यवस्था विभागको कार्यलय अगाडि नै ट्याक्सीसहित धर्ना दिए। ट्याक्सी व्यवसायीले तीन महिनाको ब्याज छुट हुनुपर्ने, घरभाडा छुट हुनुपर्नेलगायतका माग राख्दै आन्दोलन त गरे तर कुनै माग पुरा नहुँदै २१ गते नै बीचमा घुसपैठ भएको भन्दै आन्दोलन स्थगित गरे।

सरकारले ट्याक्सी चलाउन त दिएको छ तर तीन महिनाको ब्याज छुट, घर भाडा छुटलगायतको कुनै प्याकेज नल्याएकोले ट्याक्सी व्यवसायीको बिचल्ली भएको उपत्यका ट्याक्सी व्यवसायी तथा चालक सेवा समाज अध्यक्ष सानु पुर्वाेछेले बताए। ‘सरकारले ट्याक्सी चलाउन त दियो तर लकडाउन अवधिभरको किस्ता ब्याजबारे कुनै निर्णय गरेको छैन,’ पुर्वोछेले भने ‘ट्याक्सी चलाएपनि कुनै यात्रु नै छैनन् यो पाराले त आम्दानी नहुने तेल सकिनेमात्रै भयो।’

रमेशले जस्तै अर्का ट्याक्सी चालक श्रीकुमारको पनि हालत उस्तै छ। यात्रु नपाएपछि टन्टलापुर घामको छेल पारेर बबरमहलको रुखमुनी सुस्ताइरहेका थिए उनी। बिहान ६ बजेदेखि ट्याक्सी चलाएको श्राीकुमार २ बजेसम्म २ सयमात्रै आम्दानी भएको बताए। ‘लकडाउनपछि मैले ट्याक्सी चलाउन थालेको ३ दिन भयो। ट्याक्सी चलाएर गुजारा टार्न मुस्किल परेको छ,’ लामो श्वास लिँदै श्रीकुमारले भने‚ ‘यात्रु पाउनै गाह्रो छ। तेलको पैसा पनि उठ्दैन।’

श्रीकुमारले एक वर्ष अगाडि मात्रै फाइनान्सबाट ऋण लिएर साढे २२ लाखमा ट्याक्सी लिएका थिए। ट्याक्सीबाट आम्दानी ठीकै भएको थियो। जे होस् फाइनान्सको किस्ता बुझाउन र घर खर्च चलाउन पुगिरहेको थियो।

‘अरु सामान्य अवस्थामा त दिनभरी ट्याक्सी चलाएर घर खर्च र किस्ता तिरेका श्रीकुमारले फाइनान्सबाट ब्याजमात्रै भए पनि तिर्न पुगे पनि हल्का हुन्थ्यो तर दिनभरि ट्याक्सी चलाउँदा सुको आम्दानी नहुने फाइनान्सले ताकेता गरेर हैरान बनाउँदा निकै वैराग लागेर आउने उनले बताए।

बौद्धस्थित कोठामा बस्दै आएका श्रीकुमारले घरबेटीले घरको किस्ता बुझाउन कोठा भाडा मागेपछि साथीहरुसँग सापटी मागेर ४ महिनाको कोठाभाडा त तिरें ४ महिनादेखि ट्याक्सी व्यवसाय ठप्प भएपछि उनले फाइनान्सको किस्ता भने बुझाउन सकेका छैनन्।

ट्याक्सी चालक दिपक शेरचन भाडाको ट्याक्सी चलाउँछन्। साहुलाई दिनको १५ सय बुझाउनुपर्छ। लकडाउनअघिसम्म शेरचनले दिनकै तेल खर्च साहुलाई दिने भाडा बाहेक १५ सय जोगाउँथें तर लकडाउनपछि १५ सय पनि कमाइ नभएको बताए। ‘लकडाउन हल्का भएपछि एक हप्ता भयो ट्याक्सी चलाउन थालेको,’ शेरचनले भने‚ ‘१५ सयको मुख नदेखेको धेरै भयो।’ शेरचनलाई किस्ता बुझाउने तनाव नभएपनि लकडाउन अवधीभर खर्च चलाउन भने धेरै गाह्रो भयो। दिनहुँ काम गरेर सोही पैसाले घरखर्च चलाउने उनले यो अवधीभर आफन्तीसँग ऋण सापट गरेर खर्च चलाएको बताउँछन्।

ट्याक्सी व्यवसायी तथा चालक रमेश गौतमले नयाँ ट्याक्सी किनेको धेरै भएको छैन। व्यक्तिसँग ९ लाख र बैंकसँग १२ लाख ऋण गरेर ट्याक्सी किनेका उनले अहिलेसम्म ४ किस्तामात्रै बुझाएका छन्। महिनाको ३० हजारका दरले किस्ता बुझाउनुपर्नेमा रमेशले लकडाउन अवधीको ५० हजार बुझाउनुपरेछ। ‘बैंकले ताकेता गरेर हैरान पार्‍यो नतिरे गाडी नै लगिदिन्छ कि भन्ने डर लाग्यो,’ रमेशले भने‚ ‘एक हजारको महिनाको ३० रुपैयाँको दरले ब्याज बुझाउने गरी बाहिर ऋण खोजेर ५० हजार बुझाइदिएँ।’

रामेछाप घर भएका रमेश खेती गरेर खाने जग्गा पनि नभएपछि दुई सन्तान र श्रीमती लिएर कामको खोजीमा काठमाडौं आए। सुरुवाती केही वर्षमा गाडीमा काम गरेका उनले पोहोरमात्रै आफ्नै गाडी किनेका हुन् तर लकडाउनले कुनै आम्दानी गर्न नपाएपछि उनी विरक्तिएका छन्। ‘मान्छेले किन आत्महत्या गर्छ बल्ल बुझ्दैछु,’आँखाभरि आँसु पार्दै रमेशले भने‚ ‘भाडा नबुझाए घरबेटीले कोठा छोड भन्छन् किस्ता नबुझाए बैंकले एक रुपैयाँ आम्दानी हुँदैन छोराछोरी सानै छन्‚ भोकै पर्छन् अनि के बाच्न मन लाग्नु र?’

डेढ वर्ष कतारमा काम गरेर बिदामा फर्किएका बसन्त मगरलाई आफूले विमान स्थलबाट बसपार्कसम्म पुग्दा तिरेको महंगो ट्याक्सी भाडाले आकर्षित गरेको थियो।

‘एउटा यात्रु बोक्यो भने हजार कमाइ हुने रहेछ। दिनभरीमा त टन्नै कमाइन्छ होला जस्तो सोचेर खाडीमा कमाएको थोरै पैसा ट्याक्सीमै हालें,’ बसन्तले भने‚ ‘अहिले आफ्नो खुट्टामा आफैंले बञ्चरो हानेको जस्तै भयो केही समय अगाडि त मलाई ट्याक्सी बेचिदिउँ झैं पनि लागेको थियो।’ श्रीमती र छोरासँगै गोगंबुमा कोठा भाडामा बसेका उनलाई फाइनान्सको ऋण त छँदैछ किराना पसलमा ऋणले पनि चुर्लुम्म डुबाएको छ। ‘ट्याक्सी फाइनान्सको नाममा छ। यतिकै बेच्न पनि नमिल्ने,’ बसन्तले भने‚ ‘लकडाउनपछि ट्याक्सी चलाउन त थालियो तर तेलको पैसा पनि उठ्दैन। साह्रै गाह्रो पर्‍यो।’

अधिकांश ट्याक्सी व्यवसायी तथा चालकहरुले किस्ता बुझाउने समयावधि सरकारले थपिदिए धेरै राहत हुने बताएका छन्। ‘हामीले पुरै छुट दिन भनेका छैनौं,’ रमेशले भने‚ ‘लकडाउन अवधीपछि बुझाउने व्यवस्था गरिदिए धेरै राहत हुने थियो।’

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।