डेंगु लागेपछि कसरी गर्ने स्याहार?

जीवनशैली

शिल्पा कुमारी बिहीबार, साउन १८, २०८० १०:१२

डेंगु एक गम्भीर फ्लु जस्तो बिमारी हो, जसले जुनसुकै उमेरका व्यक्तिलाई पनि असर गर्छ। डेंगुका लक्षणहरु अन्य धेरै भाइरल फिवरहरूलाई ओभरल्याप गर्छन्। त्यसकारण यसलाई डाक्टरहरूले पनि बारम्बार गलत निदान गर्छन्। यतिबेला डेंगु जताततै व्यापक रुपमा फैलिएको छ। यस्तोमा बिरामी, तिनका आफन्त र डाक्टरसमेत रोगका लक्षणबारे चिन्तित हुनुपर्छ।

डेंगुको उपचार
डेंगु एक स्वयं-सीमित संक्रामक भाइरल रोग हो। यद्यपि डेंगुका बिरामीहरूको लागि उचित चिकित्सा स्याहार आवश्यक छ। तर डेंगुको कुनै खास उपचार छैन। डेंगुको संक्रमण भएमा मध्यमदेखि गम्भीर लक्षणहरू देखिन्छन्।

डेंगुको उपचारका लागि किन उचित आहार अनुसरण गर्नु आवश्यक छ?
– डेंगुबाट ग्रस्त पौष्टिक आहार पर्याप्त मात्रामा लिनुपर्दछ।
– बान्ता, कमजोरी जस्ता लक्षणहरू देखिँदा यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्छ।
– खानपानमा सुधार गरी अवस्था गम्‍भीर हुनबाट रोक्नुपर्छ। नत्र रक्तश्राव र डिहाड्रेसनसमेत हुनसक्छ।
– प्लेटलेट काउन्टमा सुधार र शरीर डिटोक्सिफाइ गर्दै लैजानुपर्छ।

डेंगुबाट ग्रस्त हुँदा के खानुपर्हुछ?
यो रोगको संक्रमण हुँदा यसका चरणअनुसार खानपानमा ध्यान दिनुपर्छ।

चरण १: डेंगु संक्रमणको प्रारम्भीक चरणमा उच्च ज्वरो आउँछ। यतिबेला तरल पदार्थ पर्याप्त मात्रामा खानुपर्छ।
चरण २: ज्वरो कम हुँदै जाँदा नरम आहार लिनुपर्छ। भातको साटो जाउलो इत्यादी।
चरण ३: यो चरणमा स्वस्थ हुँदै जाने हुँदा सामान्य खानालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। झोलिलो खानेकुरा पर्याप्त मात्रामा खानुपर्छ।

डे‌ंगु हुँदा तरल आहार यसकारण खानुपर्छ

– ठोस खानाभन्दा तरल खाना पचाउन सहज हुन्छ।
– तरल पदार्थहरू भिटामिन, खनिजले भरिपूर्ण हुन्छन्। जसले बिरामीलाई छिटो निको हुन मद्दत गर्दछ।
–ज्वरो, वान्ता र कमजोरी जस्ता लक्षणहरु कम गर्न तरल पदार्थ उपयोगी हुन्छन्।
– तरल खानाले पानी र इलेक्ट्रोलाइट सन्तुलन कायम गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ।
– तरल खानाले शरीर डिटक्सिफाइ गर्छ।
– तरल खानाले शरीरलाई हाइड्रेट गर्छ र डिहाइड्रेसन हुनबाट रोक्छ।

के पिउने?
खानामा तरल पदार्थलाई समावेश गर्नुपर्छ। जस्तै नरिवलको पानी, कागती पानी, सुन्तलाको रस, कालो अंगुरको रस। यी सबै रगतको लागि उपयोगी हुन्छन्। यस्ता खानामा एन्टिअक्सिडन्टले भरिपूर्ण हुन्छन्। अंगुरलाई पहिला नुनपानीमा राख्ने र त्यसपछि सफासँग धोएपछि मात्र प्रयोग गर्नु उपर्युक्त हुन्छ।

अम्बाको जुस: डेंगु संक्रमण भएका बेला सबैभन्दा उपयोगी जुस हो यो। धेरै जसो बिरामीहरुमा डेंगुले रगतमा प्लेटलेटको गणना घटाउँछ। प्लेटलेट काउन्ट बढाउन अम्बाको जुसले प्रभावकारी काम गर्छ।पालक (पालुङ्गोको) सुप: पालुङ्गोमा भिटामिन प्रचुर मात्रामा पाइन्छ। पोटासियम, फलाम र क्याटोटिन बी र लुटेन जिएक्सनथिन इत्यादि फाइटन्युट्रिएन्टहरू पनि पाइन्छन्।

बिटरुट सुप: बिटरुटमा पानीको धेरै मात्रा हुन्छ। भिटामिन बी, भिटामिन सी, खनिज पाइन्छ। जसले आरबिसी काउन्ट बढाउन धेरै मद्दत पुर्‍याउँछन्।

टमाटरको सुप: यस्तो बेला फलफूलको रस वा तरकारीको सुप बनाउनु झन्झटिलो नै हुन्छ। त्यसकारण तयार पारिएको फलको जुस वा इन्स्ट्यान्ट सुप मिक्स वा सफ्ट पेयको प्रयोग गर्नुहोस्। यस्तोमा टमाटरको सुपले पनि शरीर तंग्र्याउन मद्दत गर्दछ। त्यसैले बजारमा तयार पारिएको वा घरमै तयार पारेर पनि टमाटरको सुप बनाएर खान सकिन्छ।

डेंगु ज्वरो उपचार- चरण २: सफ्ट डाइट दिशानिर्देश
जब बिरामीहरू डेगु संक्रमणबाट मुक्त हुन थाल्छन् र तरल डाइटले राम्रोसँग सहन गर्न थाल्छन्। उनीहरुलाई नरम आहार दिइन्छ। नरम डाइटमा यी खाद्य पदार्थ समावेश हुनुपर्छ-
– बनावटमा धेरै नरम
– चबाउन र निल्न सजिलो
– पचाउन सजिलो
कसैले आफ्नो खानाको स्वाद बढाउन कागतीको रस वा जडिबुटी प्रयोग गर्न सक्दछ। नरम आहारको साथसाथै तरल पदार्थहरू जस्तै ताजा जुस, सुप र नरिवल पानी पिउन आवश्यक छ। यसले शरीरको पानी र इलेक्ट्रोलाइट सन्तुलन कायम गर्न मद्दत गर्दछ।

नरम आहारमा हुँदा के खानुपर्छ?
कुनै पनि राम्रो पकाएको वा धेरै पकाइएको खाना समावेश गर्नुपर्छ।
– ओभरकोकड खिचडी (चामल र दालको संयोजन)
– दही भात
– पोरिज
– उमालेको आलु
– उमालेको तरकारीहरू जस्तै उसिनेको मेवा, फर्सी, हरियो केराउ आदि। सफ्ट पकाएको पनिर, पाकेको केरा, पाकेको मेवा, तरबुज, चिकन स्टु

डेंगु ज्वरो उपचार- सामान्य आहार दिशानिर्देश
जब बिरामी निको हुन्छ, नरम डाइट राम्रोसँग राखिन्छ र राम्रोसँग सहन गरिन्छ। विस्तारै नरम आहारलाई सामान्य दैनिक आहारमा परिवर्तन गर्नुपर्छ। रिकभरी अवधिमा, बिरामीले उच्च क्यालोरी, उच्च प्रोटिन, कम फ्याट, भिटामिन, खनिज र एन्टिआक्सिडन्टहरू समृद्ध गैर-मसलादार आहार खानुपर्छ। द्रुत पुनः प्राप्तिको लागि उनीहरूको लागि प्रशस्त पानी पिउनु आवश्यक छ।

डेंगु ज्वरो घरेलु उपचार
प्लेटलेट गणनालाई बढावा दिन घरेलु उपचार डेंगु ज्वरो र भाइरल संक्रमण अक्सर प्लेटलेट गणनामा एक ड्रपसँग सम्बन्धित छ। केही घरेलु उपचारहरू त्यस्ता सर्तहरूमा अत्यधिक प्रभावकारी भएको पाइन्छ।

धनिया पात, निम पात, अम्बा पात र मेवा पातहरू डब्ल्युबिसी र रगतमा प्लेटलेट गणनालाई बढावा दिन अत्यन्त प्रभावकारी हुन्छ।

(लेखक बिपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान धरानकी प्राध्यापक हुन्)

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।