युद्धका बेला केको दशैं, के चाड?

विचार

जयपुरी घर्ती मंगलबार, असोज १८, २०७९ ०८:०९

दशैंमा आफन्त, नातापाता जम्मा हुने, भेटघाट हुने, टिका लगाउने भएकाले यो चाडकको छुट्टै महत्व छ। यसवर्ष हाम्रो दशैं छैन। मेरो जेठी दिदिको भर्खरै निधन भएकाले हाम्रो परिवारभित्र दशैं हुँदैन। तर भेटघाटका लागि म गाउँतिरै जाँदैछु।

बाल्यकालको दशैं
सानोमा दशैं आयो भन्दा त हामी सबै खुसी हुन्थ्यौं। त्यति बेलाको अवस्थमा त राम्रो लगाउने, मिठो खाने भन्ने हुन्थ्यो। अझ राम्रो लगाउने भन्ने पनि थिएन। खानेकुरा पनि अहिले यति धेरै विकास भयो नेपालमा। जहिलेतहिले र जहाँतहीँ भात खाने अवस्था छ। पहिलाको भन्दा ठ्याक्कै उल्टो भयो।

ऊबेला भात खानका लागि दशैं आउनुपर्छ भन्ने हुन्थ्यो। गाउँघरमा सजिलै भात खान पाइँदनथ्यो। अहिले गाउँघर तिर सहजै रुपमा भात खान पाइरहेका छन्। तर ठूला, ठूला होटलहरुमा बरु ढिंडो विशेष परिकार भनेर खान थालिएको छ।

बाल्यकालमा त दशैंको अर्थ भनेको भात खान पाइन्छ, मासु खान पाइन्छ र राम्रो लगाउन पाइन्छ भन्ने थियो। खुब खुशी लिएर आउँथ्यो दशैं।

भेटघाट र रमाइलो गर्ने पर्व
दशैंको ऐतिहासिक पृष्ठभूमी अरु चालचलनका हिसाबले फरक होला। दशैंको समयमा सबै सरकारी तथा गैरसरकारी कार्यालयहरुमा बिदा दिने, भेटघाट गर्ने, सबै परिवारहरु जम्मा हुने, सबैले रमाइलो गर्ने, एकै ठाउँमा बसेर मिठो मसिनो खाने प्रचलन छ। मैले दशैं नेपालीहरुको साझा चाडको रुपमा बुझेको छु।

दशैंलाई मान्छेले एकदमै कन्जरभेटिभ रुपमा लिएको पाइन्छ। त्यो चाहिँ होइन। यो नेपालीहरुको पर्वकै रुपमा स्थापित भएको छ। हामीले पनि त्यसलाई मनाउने कुरा भइहाल्यो। मैले अघि पनि भने यसको ऐतिहासिक विश्लेषण गर्दा हाम्रो धारणा फरक हुन्छ। यो चाहिँ मान्छेहरुको भावनाको हिसाबले भेटघाट गर्ने, सँगै बस्ने, खाने, टिका लगाउने संस्कार भनेको त सकारात्मक नै हो।

दशैं साझा पर्व
दशैं कुनै धर्म र जाति विशेषको पर्व हैन। नेपालमा बसोबास गर्ने सबै जाति, जनजाति, पिछडिएको वर्ग, उत्पीडित वर्ग र लिंगको पर्व हो।

मैले दशैंको टिका पनि लगाएको छु। मेरै घरमा लगाएको छु। मेरा बाले पनि लगाउने, ठूला मान्छेहरुबाट टिका थाप्ने, आशिष लिने गरेको छु। आफू भन्दा ठूलाबाट लगाउने र सानालाई लगाइदिने गरेको छु मैले। त्यो स्वभाविक हिसाबले हामीले लगाइरहेका छौं।

जनयुद्धमा दशैं
जनयुद्धकालीन अवस्थामा हामीले दशैं मनाएको कुरा मलाई त्यति ख्याल छैन। त्यतिबेला के दशैं ? के चाड ? हामीलाई त्यो समयमा केही मतलव हुँदैनथ्यो। त्यसैले त्यतिबेलाको समयको दशैंबारे मलाई खासै याद छैन। त्यति बेला दशैं, चाड, पर्व भन्दा पनि आफू कसरी बाँच्ने? अरुलाई कसरी बचाउने ? भन्ने हुन्थ्यो। हामी जनताकै बीचममा हुन्थ्यौं। उनीहरुसँगै खाने, बस्ने गर्दथ्यौं। त्यतिबेला दशैंको त्यति धेरै महत्व थिएन। याद पनि छैन अहिले। तर दशैं मनाउने कुरा, खुसी हुने कुरा थिएन। युद्धको क्रममा हामी आफूलाई कसरी बचाउने? जनतालाई कसरी बचाउने? हाम्रा अजेण्डाहरु जनताको बीचमा कसरी लैजाने भन्नेमा मुख्य फोकस थियो।

अहिले हामी शान्ति प्रक्रियामा आइसकेपछि दशैंमा भेटघाट गर्ने, दशैं मनाउने, खुसी साटासाट गर्ने त्यो खालको चाहिँ भइराखेको छ।

धार्मिक निषेधमा असहमति
हिन्दु र अरु धर्मको सैद्धान्तिक हिसाबले ठूलो विभेद छ। खाडल छ। एक अर्काेलाई निषेध गर्छ। यी कुराहरुमा म सहमत छैन, तर नेपालीहरुले मान्ने सबै चाडहरुलाई म त्यही ढंगले सम्मान गर्छु। हिन्दू राज्य, हिन्दु धर्मले अरुलाई निषेध गर्ने, अरुलाई अपमान गर्ने, अरुलाई अपहेलना गर्ने खालको संस्कारको विकास गरेको छ। त्यो बेठिक छ। नेपालमा बसोबास गर्ने सबै समुदायले आआफ्ना चाड मनाइराखेका छन्। यो दशैं पनि त्यस्तै हिसाबले मनाइ रहेका छौं। त्यसैले एक अर्काेलाई विभेद गर्ने, निषेध गर्ने नभई एक अर्काेलाई सम्मान गर्ने, भातृत्वको विकास गर्ने, सदाचारलाई आत्मसाथ गर्ने गर्नुपर्छ। एक अर्काेको चाडपर्व, एक अर्काको संस्कारलाई सम्मान गरेर अघाडि बढ्ने नै मुल उद्देश्य राख्नुपर्छ।

चाडपर्व सबैका साझा
विगतमा त्यो उत्पीडनमा, दमनमा भएको कारणले गर्दाखेरि मान्छेले विरोध पनि गर्ने गर्दछ। जस्तो मगर, थारुहरुको माघे संक्रन्ति अनि राई लिम्बुहरुको ल्होसार जति किसिमका चाडहरु छन्। आम नेपालीहरुले यी हाम्रा साझा चाड हुन् भन्ने बुझ्नु पर्दछ। त्यसो गरे भने चाडपर्व सबै नेपालीहरुको हुन जान्छ।

एउटा जातिको चाड पर्व हुने, अर्काेको नहुने भन्ने कुरा गलत हुन जान्छ। त्यसैले नेपालीहरुका चाड पर्वमा एक अर्काको सम्मान गरेर मनाउनु पर्छ।

चाडपर्वमा तडकभडक नगरौं
दशैं, तिहार, तिज, ल्होसार, माघी लगायताका चाड पर्वहरु तडकभडक नगर्ने, फजुल खर्च नगर्ने, ठिक्कको आफूले खाने, रमाउने, बस्नका लागि सबै नेपाली जनतालाई उत्साहित भएर मनाउनुहुन्छ भन्ने कुराका साथै शुभकामना व्यक्त गर्न चाहान्छु।

सबैभन्दा राष्ट्रको पक्षमा, जनताको पक्षमा, आफ्नै पक्षमा पनि यो दशैंको अवसरमा त्यसलाई त्यसरी नै मनाउँदा ठिक हुन्छ। आफूलाई मात्रै हैन, समाजलाई, राष्ट्रलाई पनि सोच्ने, त्यसको रक्षा गर्ने, त्यसको विकास गर्ने, आफ्नो जीवनकै रक्षा गर्ने, आफ्नो परिवारकै रक्षा गर्ने गरिकन यो दशैं मनाउनका लागि सबै नेपाली जनता, दाजुभाई, दिदिबहिनीहरु, देश तथा विदेशमा बस्नेहरुमा शुभकामना व्यक्त गर्दछु।

माओवादी केन्द्रकी नेता तथा पूर्वमन्त्री घर्तीसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।