यसो गर्न सकिन्छ नेपालको पर्यटन प्रवर्द्धनका लागि

ब्लग

दिवाकर गौतम सोमबार, भदौ १५, २०७७ ०९:०५

पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न सन् २०२० लाई पयर्टन वर्ष मनाउन भन्दै उद्घाटन गरिए पनि कोभिड महामारीले स्थगित गराएको अवस्था छ। विश्वमा महामारीको रुपमा फैलिएको कोभिड-१९ ले पर्यटन क्षेत्रलाई नै आक्रान्त परेर ठूलो नोक्सानी भएका तथ्याङ्क विश्व बैंकलगायतका संस्थाले सार्वजनिक गरेका छन्। गत आर्थिक वर्षको तथ्यांक हेर्दा कुल गाहर्स्थ उत्पादनमा करिब २ प्रतिशत मात्र योगदान पर्यटन क्षेत्रको छ। पर्यटनको प्रचुर सम्भावना भए पनि विकास र विस्तारको अभावमा अर्थतन्त्रमा अपेक्षित योगदान गर्न सकेकाे छैन। अझ कोभिडको असरले हालको अवस्थामा पर्यटकीय गतिविध शून्य छन्।

सरकारले पर्यटन क्षेत्रको विकास गरी रोजगारी सिर्जनामार्फत् राष्ट्रिय अर्थतन्त्र सबलीकरण गर्न पर्यटन नीति २०६१ ल्याएको छ। तर यो नीतिअनुसार तदारुकताका साथ काम भने हुन सकेको छैन।

प्रचुर मात्रामा रहेका भौगोलिक सांस्कृतिक पुरातत्विक तथा अनुपम प्राकृतिक छटाले भरिपूर्ण देश विविधतापूर्ण हावापानी, विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथादेखि हेर्नलायक विभिन्न फाँट, टार, मैदान ,छहरा, हिमशृङखला तालतलैया र विविधतापूर्ण रितिरिवाजले सबैखाले पर्यटकलाई मोहित पार्दै आएको थियो।

अध्ययन अनुसन्धान गरी वैज्ञानिक तथ्य पत्ता लगाउन तथा साहसिक खेल खेल्न मनोरञ्जन तथा अनुपम प्राकृतिक छटाको काखमा प्रत्यक्ष रुपमा बसी त्यसको अनुभव गर्न पर्यटकहरू मोहित हुन्थे। करिब १९८ किमी उत्तर-दक्षिणको चौडाइमा विविध हावापानी, मौसम, भौगोलिक अवस्थाका साथै पुरातात्विक , सांस्कृतिक फरकपनाले आकर्षण अझ बढाएको छ।

विगतदेखि पर्यटकीय गतिविधि बढाउँदै आकर्षण गर्न नीतिनियम संरचना तयार पारे पनि अपेक्षाकृत विकास हुन किन नसकेको भन्ने प्रश्न उठेको पनि छ। राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा यसको हिस्सा किन कम रह्यो? किन पर्यटकको दैनिक गर्ने खर्च र बसाइ अवधि अधिक हुन सकेन? यीलगायतका धेरै प्रश्न अनुत्तरित छन्। उत्तर खोज्नका लागि सही रुपले समस्याको पहिचान नै जरुरी छ।

लामो सशस्त्र द्वन्द्व र अस्थिरताले विश्व पर्यटन बजारमा नेपालको नाम उँचो हुन सकेन। पर्यटकलाई सुविधासम्पन्न गुणस्तरीय होटल, रिसाेर्ट, बाटोघाटो हवाई सुविधामा पनि कमीकमजोरी रह्यो।

अतिथिलाई नेपाली संस्कृतिअनुरुप सत्कार र सहयोग गर्नका लागि आवश्यक जनशक्तिलाई तत्सम्बन्धी मागदर्शन, सीप, ज्ञान, दक्षतासम्बन्धी ज्ञानको अभाव पनि खड्कियो। हाम्रा प्राकृतिक सांस्कृतिक, पुरातात्विक महत्वका सम्पदा एवम् रितिरिवाज भेषभुषा र यहाँको अनुपम प्राकृतिक छटाको उचित प्रवर्द्धन गर्न नसकिएको र विश्व पर्यटन बजारमा उचित बजारीकरण गर्न नसक्ने अर्को महत्वपूर्ण समस्या भयो। सहरदेखि दूरदराजका स्थानसम्म त्यहाँको प्राकृतिक भौगोलिक, मनमोहक दृष्यावलोकन, साहसिक पर्यटन, अध्ययन अनुसन्धान जस्ता गतिविधि गर्नका लागि आवश्यक भौतिक पूर्वाधार दिगो विकास र विस्तार गर्न नसक्नु मूल जड रह्यो।

पर्यटकीय गन्तव्यले महत्वपूर्ण ठानिएका अमेरिका यूरोपका विभिन्न देशहरु तथा विकसित एसियाली देशहरुमा कोभिड-१९ ले उग्र आंतक मच्चाइरहेको र ठूलो संख्यामा मानव क्षति भएको परिप्रेक्ष्यमा हाम्रो देशमा त्यति धेरै मानव क्षति नभएको र भविष्यमा पनि नहोला।

नेपालमा सरकारका संरचनाको सहजीकरणमा निजी र सहकारी क्षेत्रलाई विश्वासमा लिई अनुदान तथा सहुलियत प्रदानका साथै देहायका कार्य सञ्चालन गरी यस क्षेत्रको समुचित विकास र विस्तार गर्न सकिन्छ:

१. देशभर छरिएर रहेका पर्यटकीय गन्तव्यहरुको महत्वपूर्ण तथा सबै गन्तव्य स्थलको गहन अध्ययन र विश्लेषण गरी त्यस क्षेत्रसम्म पर्यटक जान र बस्नको लागि चाहिने आवश्यक भौतिक पूर्वाधार निमार्णमा तत्काल जोड दिने।

२. प्राकृतिक रुपले अनुपम छट्टा तथा मनमोहक दृश्य, साहसिक पर्यटनका लागि उपयुक्त स्थान, प्राकृतिक भौगोलिक सांस्कृतिक पुरातात्विक महत्वको बारेमा, विस्तृत विवरण संकलन गरि त्यसको प्रत्यक्ष अनुभव गर्न लाग्ने न्युनतम समय खर्च र त्यहासम्म पुग्ने बाटोको नक्सा तयार गरी पर्यटन बै‌ंक स्थापना तत्काल गर्ने। जसबाट देश र विदेशका सबैखाले पर्यटकलाई सहज र सुलभ तवरले पर्यटनसँग सम्बन्धित जानकारी प्रदान गरी आकर्षण हुनेछ।

३. विश्व पर्यटन बजारमा कूटनीतिक माध्यमको प्रयोग गरी पर्यटक ब‌ैंकमा रहेका सूचना निरन्तर प्रवाह गर्ने तथा दूतावासमा छुटै पर्यटकीय बैंककाे युनिट खडा गरी दोहोरो सूचना सम्प्रेषण गर्ने नीति तथा अधिकार सम्पन्न संरचना बनाई कार्यान्वयन गर्ने।

४. पर्यटक तथा पर्यटकीय गतिविधिको पूर्ण सुरक्षाको ग्यारेन्टी गरी सम्बन्धित बिमाको व्यवस्था तथा कार्यान्वयन गर्ने कार्य सरकारको तर्फबाट पहल गर्ने।

५. ग्रामीण स्तरमा संचालित होमस्टेलगायतका पर्यटकीय गतिविधि विस्तार र विकास गर्न हरित सडक र धेरै दिन बिताउन साहसिक, मनोरञ्जनपूर्ण र महत्वपूर्ण सम्पदाको विस्तृत विवरण तयार गरी पर्यटकलाई सम्पूर्ण जानकारी दिई आवश्यक गतिविधि संचालन गर्ने।

६. विविधताले भरिपूर्ण देशमा पर्यटकलाई प्रत्येक स्थानमा भएको मौलिक संस्कृति, सम्पदा, परम्परा तथा रितिरिवाजका बारेमा सूचित गरी आत्मसात गर्ने वातावरण सृजना गर्ने कार्यलाई प्रोत्साहित गर्ने।

७. देशमा रहेको र निर्माणाधीन विमानस्थललाई अन्य स्थानमा पनि विकास तथा विस्तार एवं तारे होटल, रिसाेर्ट, मोटेल, टुर्स तथा ट्राभल्स एजेन्सीको सेवा भरपर्दो, गुणस्तरीय र पारदर्शीता कायम गरी विश्वसनीय बनाउने तथा कार्यरत कर्मचारीलाई समायनुकूल ज्ञन, सीप, दक्षता अभिवृद्धि र सशक्तिकरण गर्ने कार्यक्रम प्रभावकारी रुपमा निरन्तर संचालन गर्ने।

८. सरकारको तर्फबाट ठूलाठूला सभा हल, गोष्ठी तथा सेमिनार एवं पार्टी र इभेन्ट संचालन गर्न अत्याधुनिक हल बनाई गतिबिधि संचालन गर्ने, जसबाट पर्यटकीय गतिविधिमा प्रोत्साहन मिलोस्।

९. पर्यटकीय गतिविधि समुचित व्यवस्थापन गर्न एकीकृत कानुन निर्माण गर्ने।

१०. प्रत्येक वर्ष कुनै एउटा भूगोल, प्राकृतिक स्थानमा अवस्थित सम्पदा, पुरातात्विक महत्वको विषयलाई गहन अध्ययन गरी विस्तृत विवरणसहित अधिक पर्यटक भित्र्याउन विश्व पर्यटन महोत्सव संचालन गर्ने नीति बनाई संचालन गर्ने।

११. शिक्षालाई पर्यटकीय गतिविधि र पर्यटनलाई गांउँदेखि शहरको आर्थिक उर्पाजन गर्ने उद्योगको रुपमा आबद्ध गर्ने नीति बनाई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा यथेष्ठ योगदान तथा विदेशी मुद्राको आर्जनको दिगो स्रोतको रुपमा निरन्तर सुधारमार्फत् विकास गर्ने।

पर्यटकीय गतिविधि यस महामारीपश्चात् विस्तारै बढोत्तरी हुने अपेक्षा गर्न सकिन्छ। विकसित मुलुकमाभन्दा कम संक्रमण र क्षति भएका कारण एवं प्राकृतिक, सांस्कृतिक, पुरातात्विक महत्वले अनुपम रहेको यस बुद्ध भूमिमा पर्यटकीय गतिविधि वृद्धि हुने कुरामा शंका छैन।

यसबाट दूरदराजका गाउँबस्तीदेखि सहरसम्म आर्थिक क्रियाकलापमा वृद्धिसँगै व्याप्त बेरोजगारी, गरिबीजस्ता आर्थिक सामाजिक समस्या हल भई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा यथेष्ठ योगदान दिई आर्थिक समृद्धि आउने कुरा निःसन्देह छ। देशमा वैदेशिक मुद्रा आर्जनको आधारका रूपमा मानिएको पर्यटन क्षेत्र बलियो भएमा विकास दिगो बनाउन पनि सहयोग पुग्छ। जसबाट संविधानको प्रस्तावना र यसले अपेक्षा गरेको र प्रधानमन्त्रीले बारम्बार दोहोर्‍याइरहने 'सुखी नेपाली : समृद्ध नेपाल'को अभिलाषा पनि पूरा हुने अपक्षा गर्न सकिन्छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।