काठमाडौं- देशमा हरेक वर्ष विद्युत माग बढ्दो छ। उत्पादन पनि बढिरहेको छ। तर सो अनुपातमा वितरण प्रणालीको स्तरोन्नति नहुँदा माग र आपूर्ति व्यवस्थापनमा समस्या देखिएको छ।
विद्युत खपत बढेसँगै पुरानो वितरण प्रणालीले धान्न नसक्दा पछिल्लो समय बत्ती जाने आउने भइरहेको छ।
विद्युत माग बढ्दा ‘सिस्टम ओभरलोड' हुने भएकाले बत्ती जानेआउने भइरहेको नेपाल विद्युत प्राधिकरणका प्रवक्ता प्रबल अधिकारी बताउँछन्।
‘मौसमका कारणले काठमाडौं उपत्यकामा अहिले समस्या छ। तर अधिकांश ठाउँमा अवस्था सामान्य हुँदै गएको छ। त्यसका लागि प्राधिकरणले प्रणाली सुधार र ट्रान्सफर्मर थप्ने काम गरिरहेकको छ,’ प्रवक्ता अधिकारीले भने, ‘हाम्रो प्रशारण प्रणाली मास्टर-प्लान अनुसार गरेको होइन। कतै ओभरलोड छ भने कतै लोड नपुगेको अवस्था छ।,’
बेलुका ५ बजेदेखि ९ बजेसम्म र बिहान ५ बजेदेखि ९ बजेसम्म उपत्यकाको विद्युत माग अत्यधिक हुन्छ। बत्ती झ्याप्प जानेआउने समस्या पनि यही समयमा बढी हुन्छ। काठमाडौं उपत्यका बाहिर यस्तो समस्या नरहेको अधिकारीको भनाइ छ। अहिले काठमाडौं उपत्यकामा ४ सय ५० मेगावाट लोड धान्न सक्ने वितरण प्रणाली छ। तर माग नै त्योभन्दा बढी भएपछि ठाउँठाउँमा प्राविधिक समस्या देखिएको उनी बताउँछन्। सामान्य अवस्थामा उपत्यकाको माग साढे ३ सय मेगावाट भए पनि जाडोयाममा साढे ४ सय मेगावाटमाथि पुग्ने भएका कारण बत्ती जानेआउने समस्या देखिएको हो।
आगामी २ वर्षमा काठमाडौं उपत्यकाको विद्युत माग हालको भन्दा दोब्बर पुग्ने अनुमान प्राधिकरणको छ। जसकारण अब पुरानो वितरण प्रणालीले माग धान्न नसक्ने र त्यसका लागि काठमाडौं उपत्यकाको समग्र वितरण प्रणाली नै हेरफेर गर्नु आवश्यक रहेको अधिकारी बताउँछन्।
‘प्राधिकरणले वितरण प्रणालीको पुनर्संरचना गर्ने र आधुनिकीकरणको कामलाई प्राथमिकतामा राखेको छ। यसलाई पुनर्संरचना गर्न ओभरहेड प्रणालीबाट असम्भव जस्तै देखियो। जसकारण यसलाई विस्तारै भूमिगत प्रणालीमा लैजान काम सुरु पनि भइसकेको छ,’ उनले भने।
वितरण प्रणाली सुदृढीकरणमार्फत् मात्र समस्या समाधान हुने देखेपछि प्राधिकरणले त्यसको पुनर्संरचना गर्ने योजना बनाएको हो। पछिल्लो एक वर्ष अवधिमा मात्र काठमाडौं उपत्यकामा प्राधिकरणले १ हजारभन्दा बढी पुराना ट्रान्सफर्मर प्रतिस्थापन गरेको छ। तर समस्या भने पूर्ण रुपमा हल भइसकेको देखिँदैन। ‘पुराना ट्रास्फर्मर हटाउने र नयाँ ट्रान्सफर्मर राख्ने काम हामीले द्रुत गतिमा गरिरहेका छौं। तर ट्रास्फर्मर राखेर मात्र भएन, डिस्ट्रिब्युसन फिडरको क्षमता पनि बढाउनुपर्ने छ। पुराना फिडर ओभरलोड हुन थाले,' प्रवक्ता अधिकारीले भने।
उपत्यकामा वितरण प्रणालीको स्तरोन्नति गर्न प्राधिकरणलाई सजिलो भने छैन। काठमाडौंमा अनियन्त्रित बस्ती विकासको कारणबाट नयाँ प्रणाली थप्न समस्या भएको अधिकारीको भनाइ छ। ‘उपत्यकामा नयाँ बस्ती विकास भएका छन्। त्यहाँ नयाँ फिडर निर्माण गर्नुपर्यो। नयाँ फिडर बनाउन सर्वसाधारणले अवरोध गर्छन्। एउटा विद्युत पोल राख्नका लागि जग्गा पाईंदैन। जताततै घर र खुला ठाउँको अभावका कारण झन् समस्या छ। ट्रान्सफर्मर त कसैले आफ्नो घरअगाडि राख्नै दिँदैनन्,’ उनले भने।
यस वर्ष देशभरको विद्युत माग अधिकतम १ हजार ३ सय ४० मेगावाटसम्म पुगेको थियो। जसमध्ये काठमाडौं उपत्यकामा माग बढेको देखिन्छ। ऊर्जा, जलश्रोत तथा सिंचाईमन्त्री वर्षमान पुनले २०७४ चैतमा ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिंचाई क्षेत्रको वर्तमान अवस्था र भावी मार्गचित्रका रुपमा गरेको श्वेतपत्रमा ‘एक वर्षभित्र हरेक प्रदेशको वितरण गुरु योजना तयार गरी लागू गरिनेछ,’ भनी उल्लेख गरिएको छ। तर यो गुरुयोजना कार्यान्वयनमा आइसकेको छैन।
त्यस्तै श्वेतपत्रमा वितरण प्रणालीलाई स्वचालित एवम् आधुनिकीकरण गरी स्मार्ट ग्रिड प्रणालीका रूपमा विकास गरिने समेत उल्लेख गरेको छ। तर उत्पादन र प्रशारणलाइन निर्माणमा जति चासो र महत्व दिइएको छ सो अनुपातमा वितरण प्रणालीमा मन्त्रालय र प्राधिकरण केन्द्रित हुन सकेको देखिँदैन।
श्वेतपत्रमा काठमाडौं, पोखरालगायत प्रमुख सहरमा हुने दीर्घकालीन विद्युत मागलाई मध्यनजर गरी प्रशारण, वितरण एवम् सब-स्टेसनको सुदृढीकरण तथा विस्तार गरिने र वितरण प्रणाली सुरक्षित एवम् वातावरणमैत्री बनाउन भूमिगत केवल बिछ्याउने कार्य थालनी गरिने पनि उल्लेख छ। वितरण प्रणाली भूमिगत गर्न प्राधिकरणले सुरु गरिसकेको भए पनि त्यसको गति भने सुस्त देखिन्छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
