बिहानको खाजा (ब्रेकफास्ट) दिनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण खाना मानिन्छ। यसको महत्त्व बुझ्नका लागि हामीले यसको अर्थ, यसले शरीरमा पार्ने प्रभाव र यसलाई नियमित रूपमा सेवन गर्दा हुने फाइदाहरूबारे बुझ्न आवश्यक छ।
१. 'ब्रेकफास्ट' को अर्थ: अंग्रेजी शब्द 'ब्रेकफास्ट' दुई शब्द मिलेर बनेको छ: 'ब्रेक' र 'फास्ट'। 'फास्ट' को अर्थ हो 'व्रत' वा 'उपवास'। हामी रातभर सुत्दा खाना खाँदैनौं, जसले गर्दा हाम्रो शरीर एक प्रकारको 'उपवास' वा 'फास्टिङ' मा हुन्छ। बिहान खाजा खाँदा हामी यस उपवासलाई 'तोड्छौं' वा 'ब्रेक' गर्छौं। त्यसैले, यसलाई 'ब्रेकफास्ट' भनिन्छ।
२. शरीरलाई ऊर्जा प्रदान गर्छ: हामी रातभर सुत्दा पनि हाम्रो शरीरका अङ्गहरू (मस्तिष्क, मुटु, फोक्सो आदि) काम गरिरहेका हुन्छन्। यी कार्यका लागि शरीरले भण्डार गरिएको ऊर्जा प्रयोग गर्छ। बिहान उठ्दा, हाम्रो ऊर्जाको स्तर कम हुन्छ। ब्रेकफास्टले शरीरलाई आवश्यक ग्लुकोज (चिनी) प्रदान गर्छ, जुन मस्तिष्क र मांसपेशीहरूका लागि मुख्य इन्धन हो। यसले हामीलाई दिनभरका काम गर्नका लागि ऊर्जा दिन्छ र शरीरलाई सक्रिय बनाउँछ।
३. मानसिक कार्यक्षमता बढाउँछ: मस्तिष्कलाई राम्रोसँग काम गर्न ग्लुकोज चाहिन्छ। यदि हामीले बिहान खाजा खाएनौं भने, हाम्रो ग्लुकोज स्तर कम हुन्छ। यसले ध्यान केन्द्रित गर्न, सोच्न र सम्झन सक्ने क्षमतामा कमी ल्याउन सक्छ। ब्रेकफास्टले मस्तिष्कलाई आवश्यक पोषक तत्वहरू प्रदान गरी मानसिक सतर्कता, एकाग्रता र स्मरणशक्ति बढाउँछ। विद्यार्थी र काम गर्ने व्यक्तिहरूका लागि यो विशेष गरी महत्त्वपूर्ण छ।
४. तौल नियन्त्रणमा सहयोग गर्छ: नियमित रूपमा बिहानको खाजा खाने मानिसहरूमा तौल बढ्ने सम्भावना कम हुन्छ। जब हामी बिहान खाजा खाँदैनौं, हामीलाई दिउँसो वा मध्यान्तरमा बढी भोक लाग्छ र हामीले अस्वस्थकर वा धेरै क्यालोरीयुक्त खाना खाने सम्भावना बढ्छ। ब्रेकफास्टले भोक नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ र दिनभरि अनावश्यक खानेकुराहरूबाट टाढा रहन प्रेरित गर्छ। यसले चयापचय (मेटाबोलिज्म) लाई पनि सक्रिय बनाउँछ, जसले क्यालोरीहरूलाई छिटो जलाउन मद्दत गर्छ।
५. मधुमेहको जोखिम कम गर्छ: बिहानको खाजा नखाने मानिसहरूमा टाइप २ मधुमेहको जोखिम बढी हुन्छ। खाजा नखाँदा रगतमा इन्सुलिनको मात्रा अनियन्त्रित हुन सक्छ। नियमित र सन्तुलित ब्रेकफास्टले रगतमा चिनीको मात्रालाई स्थिर राख्न मद्दत गर्छ र इन्सुलिन प्रतिरोध (insulin resistance) को जोखिम कम गर्छ।
६. मुटुको स्वास्थ्यका लागि लाभदायक: अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् कि नियमित ब्रेकफास्ट खाने व्यक्तिहरूमा मुटु रोगको जोखिम कम हुन्छ। स्वस्थ ब्रेकफास्टमा फाइबर, भिटामिन र मिनरल्सले भरिपूर्ण हुने हुँदा यसले कोलेस्ट्रोलको स्तरलाई नियन्त्रण गर्न र रक्तचापलाई सन्तुलित राख्न मद्दत गर्छ।
७. रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ: पौष्टिक ब्रेकफास्टले शरीरलाई आवश्यक भिटामिन, मिनरल्स र एन्टिअक्सिडेन्टहरू प्रदान गर्छ। यी तत्वहरूले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक प्रणाली (इम्युन सिस्टम) लाई बलियो बनाउँछ र विभिन्न रोग र संक्रमणहरूबाट बचाउँछ।
८. समग्र स्वास्थ्य र मनोबलमा सुधार: नियमित रूपमा बिहानको खाजा खाँदा दिनभरि शरीरमा स्फूर्ति र सकारात्मक ऊर्जा महसुस हुन्छ। यसले मानसिक तनाव कम गर्न र राम्रो मुड (mood) बनाउन पनि मद्दत गर्छ।
बिहानको खाजामा के खाने? बिहानको खाजामा पौष्टिक र सन्तुलित आहार समावेश गर्नुपर्छ। यसमा:
प्रोटिन: अण्डा, दही, दूध, पनिर वा गेडागुडी
कार्बोहाइड्रेट: गहुँको रोटी, ओट्स, ब्राउन राइस वा फलफूल
फाइबर: फलफूल, तरकारी वा सम्पूर्ण अन्न (whole grains)
स्वस्थ फ्याट: बदाम, ओखर वा एभोकाडो यस्ता खानेकुराहरू मिलाएर खाँदा शरीरलाई आवश्यक सबै पोषक तत्वहरू प्राप्त हुन्छन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
