सास गन्हाउनु, जसलाई चिकित्सकीय भाषामा हैलिटोसिस भनिन्छ, संसारभरि लाखौं मानिसले अनुभव गर्ने सामान्य तर असहज समस्या हो। यसले हाम्रो व्यक्तिगत छवि, आत्मविश्वास, र सामाजिक सम्बन्धमा सीधा असर पार्छ। धेरैले यसलाई केवल मुखको सरसफाइको समस्या सम्झन्छन्, तर वास्तविकता के हो भने सास गन्हिनुका कारण विविध र कहिलेकाहीँ गम्भीर स्वास्थ्य समस्यासँग पनि जोडिएका हुन्छन्।
१. मुखको सरसफाइको कमी
सास गन्हिनुका सबैभन्दा सामान्य कारणमध्ये पहिलो मुखको सफाइको कमी हो।
हामीले दाँत, जिब्रो र मसूडा राम्रोसँग सफा नगर्दा खाना टुक्रा, प्लाक र ब्याक्टेरिया मुखमा जम्मा हुन्छन्।
यी ब्याक्टेरियाले खाना कुहाएर सल्फरयुक्त गन्ध पैदा गर्ने ग्यास बनाउँछन् जसले सास बिगार्छ।
विशेष गरी जिब्रोको सतहमा ब्याक्टेरिया धेरै हुन्छन्, तर धेरैले जिब्रो सफा गर्ने बानी गर्दैनन्।
निवारण
दिनमा कम्तीमा दुईपटक दाँत ब्रस गर्ने,
हप्तामा २–३ पटक फ्लस गर्ने,
जिब्रो स्क्र्यापर प्रयोग गर्ने,
र माउथवाशले कुल्ला गर्ने।
२. मुख सुक्खा हुनु
लालाले मुख सफा राख्ने र ब्याक्टेरिया नियन्त्रण गर्ने काम गर्छ। जब मुखमा लाला कम हुन्छ, ब्याक्टेरिया छिट्टै बढ्छ र सास गन्हाउँछ।
मुख सुक्खा हुनुका कारण:
पानी कम पिउनु,
मुख खोलेर सुत्ने बानी,
केही औषधिहरू (जस्तै एन्टिहिस्टामिन, एन्टिडिप्रेसन्ट, ब्लड प्रेशरको औषधि),
वा लाला ग्रन्थीमा समस्या हुनु।
निवारण
पर्याप्त पानी पिउने,
सुगर-फ्री च्युइङ गम चपाउने,
र मुख बन्द गरेर सुत्ने बानी अपनाउने।
३. खानपानको असर
केही खानेकुराले सीधै सासको गन्ध बिगार्छ।
प्याज, लसुन, अदुवा जस्ता खानामा सल्फर हुन्छ जसको गन्ध लामो समयसम्म रहिरहन्छ।
मसालेदार, चिल्लो वा प्रशोधित खाना पच्न ढिला हुन्छ र पेटमा गन्धयुक्त ग्यास उत्पादन हुन्छ।
मदिरा र धूम्रपानले मुख सुख्खा बनाउँछ र ब्याक्टेरियालाई बढावा दिन्छ।
निवारण
प्याज र लसुन खाएपछि कुल्ला वा ब्रस गर्ने,
ताजा फलफूल र सागसब्जी खानु,
र धूम्रपान–मदिरा छोड्नु।
४. दन्त रोग
दाँत र मसूडासँग सम्बन्धित रोगहरू सास गन्हिनुको ठूलो कारण हो।
मसूडाको सुजन र दन्तमूल रोग हुँदा ब्याक्टेरिया गहिरो भागमा जम्मा हुन्छन्।
किरा लागेका दाँत वा भित्र फसेको फोहोर गन्धको स्रोत बन्न सक्छ।
दन्त ब्रिज, क्राउन वा ब्रेसेसको भित्र फोहोर फस्दा पनि गन्ध आउँछ।
निवारण
नियमित दन्त जाँच (६ महिनामा एकपटक),
समस्या भए तुरुन्त उपचार,
र दन्त सरसफाइमा ध्यान दिनु।
५. टन्सिलमा फोहोर जम्नु
टन्सिलको सानो खाल्डोमा खाना टुक्रा, ब्याक्टेरिया र मृत कोष जम्मा भएर टन्सिल स्टोन बन्छ।
यी टन्सिल स्टोनबाट अत्यन्तै अप्रिय गन्ध आउँछ।
कहिलेकाहीँ नुन पानीले कुल्ला गर्दा हट्छ, तर गहिरो हुँदा शल्यक्रिया वा चिकित्सकको मद्दत आवश्यक हुन्छ।
६. पेट र पाचन प्रणालीको समस्या
सास गन्हिनु केवल मुखको कारण मात्र होइन, पेटको कारणले पनि हुन सक्छ।
एसिड रिफ्लक्स हुँदा पेटको अमिलो रस घाँटी हुँदै मुखसम्म आउँछ, जसले गन्ध ल्याउँछ।
ग्यास्ट्राइटिस, अल्सर वा पाचन प्रणालीको संक्रमण हुँदा पनि सास बिग्रन सक्छ।
पेटमा खाना लामो समय रहनु वा कब्जियतले पनि गन्ध बढाउँछ।
निवारण
मसालेदार र तेलिलो खाना कम गर्नु,
सुत्नु अघि २–३ घण्टा केही नखानु,
र पाचन स्वास्थ्यको जाँच गराउनु।
७. धूम्रपान र मदिरा सेवन
धूम्रपानले मुख सुकाउँछ, ब्याक्टेरियाको संख्या बढाउँछ र गन्धयुक्त निकोटिनको तह मुखमा जमाउँछ।
मदिराले पनि मुख सुकाउँछ र पेटमा एसिड उत्पादन बढाउँछ, जसले सास गन्हाउँछ।
निवारण
यी बानी छोड्नु वा घटाउनु नै सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय हो।
८. श्वासप्रश्वास प्रणालीको रोग
फोक्सो, घाँटी वा साइनसको संक्रमण हुँदा सास गन्हिन सक्छ।
साइनसमा पीप जम्मा हुँदा गन्धयुक्त वायु मुख हुँदै बाहिर आउँछ।
फोक्सोको संक्रमण वा ब्रोंकाइटिस हुँदा पनि यस्तो हुन्छ।
९. मधुमेह, मृगौला वा कलेजोको समस्या
मधुमेहमा केटोएसिडोसिस हुँदा फलको जस्तो मीठो तर अप्रिय गन्ध आउँछ।
मृगौला रोगमा अमोनियाको जस्तो गन्ध आउन सक्छ।
कलेजो रोगमा पेटबाट आउने गन्ध सासमा मिसिन्छ।
१०. औषधिको असर
कसैकसैमा लामो समय प्रयोग हुने औषधिले मुख सुख्खा बनाउँछ वा रसायनिक गन्ध दिन्छ।
जस्तै:
एन्टिडिप्रेसन्ट
एन्टिहिस्टामिन
ब्लड प्रेशरको औषधि
केही एन्टिबायोटिक
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
