राजनीति

कांग्रेसको घोषणापत्रमा सामाजिक न्याय:यौन हिंसा र जातीय विभेद गर्नेलाई पार्टीबाट निकाल्नेदेखि निःशुल्क स्वास्थ्य बीमासम्म

धनु विश्वकर्मा शनिबार, कात्तिक १२, २०७९ २०:२७

काठमाडौं— सरकारको नेतृत्व गरिरहेको दल नेपाली कांग्रेसले शनिबार एक कार्यक्रमका बीच अगामी मंसिर ४ मा हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा निर्वाचनका लागि घोषणापत्र सार्वजनिक गरेको छ। स्थापनाकालदेखि नै आफ्नो पार्टी राजनीतिक र आर्थिक परिवर्तनमात्र नभएर सामाजिक तथा सांस्कृतिक रुपान्तरणको पनि प्रमुख संवाहक शक्ति रहेको कांग्रेसले घोषणापत्रमा दाबी गरेको छ।

अन्धविश्वास, रुढीवाद, छुवाछुत र भेदभावरहित समतामूलक समाज निर्माण गर्न राष्ट्रिय अभियानको नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्दै आएको घोषणापत्रमा उल्लेख छ। दलितहरूप्रति हुने अमानवीय विभेद र छुवाछुतको अन्त्य, महिलाविरुद्ध हुने हिंसा र विभेदका व्यवहार, गरिब र असहायप्रतिको अपहेलना, जात–जाति र सम्पत्तिका आधारमा सिर्जित सामाजिक असमानताको अन्त्यका लागि आफ्नो पार्टीको नेतृत्वमा २००७ सालदेखि नै हुँदैआएका आन्दोलनहरू ऐतिहासिक प्रमाणका रुपमा रहेको कांग्रेसले जनाएको छ।

यौन हिंसा र जातिय विभेद गर्नेलाई पार्टीबाटै निष्कासन

राज्यबाट नीतिगत रुपमा भइरहेका सबै प्रकार र आवरणका लैङ्गिक विभेद निर्मूल गर्न लैङ्गिक आधारमा भइहेका सबै असमान कानून तत्काल संशोधन गर्ने उल्लेख गरेको छ। कुनै पनि प्रकारको सामाजिक विकृति– विसंगति तथा महिला र यौन हिंसामा संलग्न पार्टीका सदस्यलाई तत्काल पार्टीबाट निष्काशन गरी कानूनी कारबाही गरिने कांग्रेसले प्रतिबद्धता जनाएको छ।

त्यस्तै, जातीय विभेद, यौन हिंसा, छुवाछुत लगायतका अन्य कुनै पनि विभेद गर्ने व्यक्तिलाई तत्काल कानूनी कारबाहीको दायरामा ल्याउने पनि प्रतिबद्धता जनाइएको छ।

‘महिलामाथि हुने हिंसा, जातीय भेदभाव, छुवाछुत, लैंगिक विभेद, सामाजिक विकृति र विसंगतिलाई प्रोत्साहन हुने कुनै पनि कुरामा प्रत्यक्ष तथा परोक्ष रुपमा समेत संलग्न नहुने प्रतिवद्धता कांग्रेस गर्दछ,’ घोषणापत्रमा भनिएको छ।

नेपालमा अझै उचित व्यवस्थापन हुन नसकेका बादी, मुक्त कमलरी, मुक्त कमैया, चेपाङ्ग, राउटे र गन्धर्व जातिका लागि विशेष कार्यक्रम ल्याएर व्यवस्थापन गर्ने घोषणापत्रमा उल्लेख छ।

एकीकृत सामाजिक सुरक्षाः कोखदेखि शोकसम्म

कांग्रेसले ‘कोखदेखि शोकसम्म’ नामक एकीकृत सामाजिक सुरक्षाको अवधारणा ल्याएको छ। जसले सबै नागरिकलाई जीवनचक्रको एक वा बढी चरणमा समेट्ने उल्लेख गरिएको छ।

सबल स्वास्थ्य, पोषण, शिक्षा र सामाजिक सुरक्षामा राज्यको प्रभावकारी भूमिका, दक्ष जनशक्ति, दिगो वित्तीय सुनिश्चितता र सामुदायिक अपनत्व अवलम्बन गर्ने कांग्रेसले जनाएको छ।

‘परिवर्तनशील आर्थिक संरचनाहरूमा रोजगारीको प्रकृति, श्रम र पुँजीको प्रतिफल र स्वामित्वको हिस्सा, विहेवारी एवं सन्तानमा गरिने फरक लगानीका कारण पनि असमानता बढ्दै गएकाले तिनको न्यूनीकरण गर्ने प्रयत्न गरिने छ,’ कांग्रेसले भनेको छ।

आमाका लागि हजार दिनसम्म पोषण कुपन

प्रजनन् छनोटको स्वतन्त्रताको प्रत्याभूति गराउने र युवा–युवतीलाई निःशुल्क प्रजनन् स्वास्थ्य शिक्षा र सेवा दिने कांग्रेसले घोषणापत्रमा उल्लेख गरेको छ। गर्भावस्थामा निःशुल्क परीक्षण र परामर्श गराउने र गर्भवतीका लागि निःशुल्क पोषणको प्याकेज ल्याउने बताइएको छ।

निःशुल्क संस्थागत सुत्केरी सेवा, सुत्केरी र नवजात शिशुको घर दैलोमा स्वास्थ्य सेवा, पाँच हजार सुत्केरी भत्ता र सुत्केरी आमा पाषिलो खानाअन्तर्गत आमा र शिशुका लागि एक हजार दिनसम्म पोषण कुपनको व्यवस्था गर्ने। बाल विकासमा निशुल्क खोप तथा पोषण प्याकेज तीन वर्षमुनिका बालवालिकालाई निःशुल्क उपचार र शिशु स्याहार केन्द्र र दिवा खाजाको व्यवस्थापन गरिने पनि घोषणापत्रमा जनाइएको छ।

निःशुल्क शिक्षा र स्वास्थ्य बीमा

निःशुल्क आधारभूत तथा माध्यमिक शिक्षा, दलित र विपन्न विद्यार्थीका लागि उच्च शिक्षासम्म विशेष सहयोग र छात्रवृत्ति, प्राविधिक शिक्षा सहायता र छात्रवृत्ति कार्यक्रम र शैक्षिक संस्थामा आवास, खाना, पोसाक, छात्रवृत्ति र प्रोत्साहन (साइकल, ल्यापटप) ल्याउने घोषणापत्रमा उल्लेख छ।

सबै नागरिकलाई स्वास्थ्य बीमा, ६५ वर्षभन्दा माथिका जेष्ठ नागरिक, अपाङ्गता भएका व्यक्ति र विपन्न लगायतलाई निःशुल्क स्वास्थ्य बीमा, स्वास्थ्य उपचारमा खल्तीको पैसा खर्च कम गर्न विशेष व्यवस्था गर्ने जनाइएको छ।

दलित परिवारमा एक सदस्यलाई स्वदेशी वा वैदेशिक रोजगारको व्यवस्था

सबै युवा–युवतीलाई सम्मानित रोजगार, तरुण सीप वृत्ति वा पूर्णकालीन शिक्षा दिने। स्वरोजगार सहुलियत कार्यक्रम (एकल महिला तथा अपाङ्गता भएका नागरिकद्जारा सञ्चालित स्वरोजगारको हकमा ५० प्रतिशत सरकारको तर्फबाट योगदान) गरिने जनाएको छ। विपन्नका लागि न्यूनतम १०० दिनको रोजगारीको प्रत्याभूति गराउने घोषणापत्रमा उल्लेख छ।

सबै श्रमिकको सामाजिक सुरक्षा कोषमार्फत् योगदानमा आधारित निवृत्तिभरण दिने उल्लेख गरिएको छ। दलित समुदायको परिवारको एक सदस्यलाई स्वदेशी वा वैदेशिक रोजगारीको व्यवस्थापन गर्ने। सबै श्रमिकको संचय कोष र उपदानको प्रत्याभूति गराउने। दलित समुदायको परम्परागत सीप प्रवद्र्धनमा सहयोग गर्ने र वैदेशिक रोजगारमा संलग्नका लागि लाभांश दिने रेमिट परियोजना ल्याउने घोषणापत्रमा जनाइएको छ।

जेष्ठ नागरिकलाई, सुविधै–सुविधा, मुत्यु संस्कारका लागि १० हजार

६५ वर्ष माथिका सबै जेष्ठ नागरिकलाई निःशुल्क स्वास्थ्य बीमा गराउने प्रतिबद्धता कांग्रेसले गरेको छ। ६८ वर्षभन्दा माथिका सबैलाई जेष्ठ नागरिक भत्ता दिने र ७३ वर्ष माथिका सबैलाई निःशुल्क उपचार गराउने कांग्रेसले जनाएको छ।

जेष्ठ नागरिक सत्संग केन्द्र, जेष्ठ नागरिक उपचार खर्च र जेष्ठ नागरिकलाई घरमै स्वास्थ्य सेवा उपलव्ध गराउने उल्लेख गरिएको छ। विपन्न आर्थिक अवस्था भएका नागरिकको मृत्यु हुँदा स्थानीय सरकारमार्फत मृत्यु संस्कारस्वरुप १० हजार रुपैयाँ उपलब्ध गराउने कांग्रेसले घोषणा गरेको छ।