विगत केही दिनदेखि अनेपेक्षित रुपमा कोरोनाको संक्रमण दर बढ्दो छ। पछिल्लो २४ घण्टामा मात्रै थप ३ हजार ४४२ जनामा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको छ। १२ हजार ४०० नमूनाको पीसीआर परीक्षण गर्दा उक्त संख्यामा संक्रमण देखिएको हो।
परीक्षण गरिएकामध्ये एक तिहाइमा संक्रमण देखिरहेको यो अवस्थामा कोरोनाको लहर भनेको के हो? नयाँ प्रजातिको भाइरस पहिलेको भन्दा कडा हो? यसपल्ट अक्सिजनको चर्चा किन धेरै भइरहेको छ? लगायत कोरोनाको नयाँ लहरबारे बुझाउने ८ वटा प्रश्न हामीले जनस्वास्थ्य बिज्ञ डा समीरणमणि दीक्षितलाई सोधेका छौं। उनले दिएको उत्तरका आधारमा तयार पारिएको जानकारीमूलक ब्रिफिङ:
१. कोरोना लहर के हो?
अहिले कोरोनाको दोस्रो र तेस्रो लहर भन्ने गरिएको छ। यसलाई सामान्य भाषामा यसरी प्रस्तुत गर्न सकिन्छ– धेरैलाई संक्रमण भएपछि केही समयलाई घट्छ। रहेको भाइरस फेरि संक्रमण हुन बाँकी मान्छेहरुमा फैलिन्छ। यसरी अर्को लहर आउँछ। कहिलेकाहिँ भाइरसको प्रजाति परिवर्तन हुन्छ। संक्रमण गर्ने भाइरसले प्रजाति परिवर्तन गरेर नयाँ भएर आउँछ, त्यसले नयाँ–नयाँलाई संक्रमण गर्छ। त्यो विस्तारै सामसुम भए जस्तो हुन्छ। केही समयपछि फेरि नयाँमा पुग्छ र संक्रमण बढ्छ। यो क्रमलाई लहर भनिन्छ। समाजमा अधिकांश व्यक्ति संक्रमित नभएसम्म यो लहर चलिरहन्छ।
२. भेरियन्टलाई कसरी बुझ्ने?
भाइरस उही हो। भाइरसको प्रजाति वा त्यसको काँचुली परिवर्तन भएको हो। कोरोना भाइरसले प्रजाति परिवर्तन गरिरहन्छ। त्यसैले प्रजाति परिवर्तन हुँदैमा आत्तिनु पर्दैन। किनभने यो भाइरसले आफ्नो अस्तित्व जोगाउन प्रजाति परिवर्तन गर्नैपर्छ। गरेन भने मानव सभ्यताले उसलाई खत्तम पार्छ। ऊ मानव सभ्यताभन्दा एक कदम अगाडि हुनुपर्छ। त्यसरी आफूलाई परिवर्तन गरेर अघि हुनु भनेको ‘भेरियन्ट’ हुनु हो। नयाँ लहर प्रजाति परिवर्तन भएर पनि आउन सक्छ। वा त्यही पुरानै प्रजाति आउन सक्छ। पहिले संक्रमण नभएका मान्छेहरुमा शुरु हुन्छ र धेरैमा छिर्छ ।
३. नेपालमा कति प्रजाति?
नेपालमा सम्भावित तीन प्रजाति हामीले सुनेका प्रजाति छन्। २०२० मा देखिएको प्रजाति अहिले पनि छ। युके भेरियन्ट पनि छ। भारतबाट आएको डबल म्युटेड पनि छ। यी सबै गरेर तीन प्रजाति घुमिरहेका छन्। तराईंबाट भारतीय प्रजाति बढी आइरहेको छ। पहिले नै काठामाडौं र पोखरामा बेलायतबाट आएको प्रजाति थियो कि भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ। नेपाल सरकारले यसमा अनुसन्धान गरेको छैन।
४. खतरनाक कि संक्रामक?
नयाँ प्रजाति पहिलेको भन्दा बढी संक्रामक पुष्टि भएका छन्। तर, खतरानक पुष्टि भएका छैनन्। युके भेरियन्ट बेलायतमा अनुसन्धान भइसकेको छ। यो संक्रामक छ, तर कडा छैन भनेर पुष्टि भइसकेको छ। भारतबाट आएको नयाँ प्रजाति भारत स्वयंलाई थाहा छैन। पहिचान भएको दुई महिना भयो। प्रारम्भिक नतिजा हेर्दा संक्रामक छ, कडा छैन।
५. अक्सिजन किन बढी चाहिन्छ?
कोभिडका बिरामीलाई अक्सिजन पहिले पनि चाहिन्थ्यो। किन अक्सिजन चाहिन्छ भने कोरोना भाइरसले फोक्सोलाई आक्रमण गरेर अक्सिजन नलिन नसक्ने अवस्थामा पुर्याउँछ। फोक्सोले आवश्यक मात्रामा हावाबाट अक्सिजन लिन नसकेका कारण कृत्रिम अक्सिजन दिनुपर्छ। कृत्रिम अक्सिजन दिएपछि पाउनुपर्ने अक्सिजन संक्रमित व्यक्तिले पाउँछ। कोभिड महामारी शुरु हुँदा चिकित्सकहरुलाई राम्रोसँग थाहा थिएन। पोहोर साल दशैंतिहारतिर थाहा हुन थालेको थियो।
कोरोनाको संक्रमण भएर अस्पताल भर्ना गरिएको बिरामीलाई सामान्य बेडमा अक्सिजन दिन सकियो भने आइसीयूमा जानबाट रोक्न सकिन्छ भन्ने पछि थाहा भयो। गएको असोजतिर यहीँका चिकित्सकले पनि भन्न थाल्नुभएको थियो। अहिले नयाँ लहरमा धेरै बिरामी भएका छन्। धेरै बिरामी भएपछि अक्सिजन धेरै चाहियो। अहिलेको भाइरसले धेरैलाई एकैचोटी संक्रमण गर्ने भएकाले बिरामीको अनुपात बढेको छ। धेरै जना एकैपल्ट बिरामी परेकाले अक्सिजन धेरै चाहिएको हो। सत्य के हो भने अक्सिजन पहिले पनि चाहिन्थ्यो, अहिले पनि चाहिन्छ।
६. हामी कहाँ छौं ?
अहिले समुदाय तहमा संक्रमण छ। समुदायमा संक्रमण पोहर नै भएको हो। त्यो परिवर्तन भएको छैन। संक्रमण आयातित होइन। भाइरस भेरियन्ट यसअघि देखि नै छ। अहिले नयाँ भेरियन्टले संक्रमण व्यापक बनाएको हो। एक महिना अघि सय नकट्ने अहिले ३५ सय भए।
अहिले हामी दोस्रो लहरतिर जाँदैछौं। हामी भारतको पछि छौं। जुनबेला भारत उत्कर्षमा पुग्छ, त्यसको एक महिनापछि हामी हुन्छौं। सामान्य भाषामा हामी शुरुवातको बिन्दु भन्दा अगाडि छौं।
७. कसरी यस्तो अवस्था आयो?
लहर भूइँचालो जस्तै हो। संकेत आउँछ। संकेत हेर्न निरन्तर निगरानी चाहिन्छ। त्यसमा हाम्रो कमजोरी छ। निगरानी भनेको परीक्षण हो। संक्रमण भएपनि वा नभएपछि परीक्षण गरिरहनुपर्छ। त्यो गर्दा संक्रमण बढ्न थालेको थाहा पाइयो भने केही भइरहेको छ भनेर सचेत हुन सकिन्छ।
सवैभन्दा ठूलो कमजोरी त नागरिकको हो। राज्यको कमजोरी होला, तर मास्क नलगाउन, भिडभाडामा नजान र नाइट क्लबमा नाच्नका लागि राज्यले प्रेरित गरेको होइन। पोहोर सालदेखि मास्क लगाउनुपर्छ र सामाजिक दूरी कायम गर्नुपर्छ भनेको भन्यै छ।
हामी आफैंले मास्क लगाएनौं। भिडभाडमा गयौं। नेताहरुले यही बीचमा गलत उदाहरण प्रस्तुत गरे, उनीहरु आफैंले भिडभाड बढाउने काम गरे। हामी पनि सचेत नागरिक हौं। हामी धेरै चेतना भएका नागरिक हौं। हाम्रो हातमा भएको शक्ति हामीले किन प्रयोग गरेनौं?
जहाँसम्म भ्याक्सिनको कुरा छ, यो सरकारको पहुँच भन्दा बाहिरको कुरा हो। यो सरकारको तहको कुरा नै होइन, विश्व राजनीति जोडिएको छ। तीन करोडमा अर्को दश लाख ल्याउन सक्थ्यो हो। तर, त्यतिले मात्रै ठूलो प्रभाव केही पार्न सक्दैन। सरकारले यो बीचमा तयारी गरेन। हस्पिटल बेड नबढाएर गल्ती गर्यो।
८ लकडाउन सही कि गलत?
सरकारले आफ्नो नागरिकप्रति विश्वास गर्ने कि नगर्ने? आफ्ना शक्तिमाथि विश्वास छ भने मास्क लगाउन, दूरी कायम गर्न र भिडभाड नगर्न रोक्न सकिन्छ।
यसो गर्दा निषेधाज्ञा चाहिँदैन। नागरिकलाई तर्साउनुपर्छ। नागरिकले मास्क लगाउने र दूरी कायम गर्ने हो। राज्यलाई त्यहाँ गाह्रो छ। राज्यले निगरानी गर्न सक्दैन। सजिलो उपाय निषेधाज्ञा हो। घरभित्रै थुनेपछि निगरानी गर्न पनि सजिलो हुन्छ। तर, यो सही उपाय होइन। किनभने लकडाउन जतिन्जेल गर्यो, त्यतिन्जेल रोकिएला। फेरि उसैगरी बढ्ने हो।
नागरिकलाई जिम्मेवार बनाइयो भने चाहिँ कोरोना संक्रमणको चेन ब्रेक सक्छौं।
(डा. दीक्षितसँग डिबी खड्काले गरेको कुराकानीमा आधारित)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।
![सय दिने प्रगति विवरण सार्वजनिक गर्दै प्रधानमन्त्री केपी ओली [प्रत्यक्ष प्रसारण]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/kllllllllll-1729675876.jpg)
![Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, भदौ १९ [भिडियाे]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/samachar++-1725458095.jpg)
![प्रधानमन्त्रीसँग प्रश्नोत्तर [प्रत्यक्ष प्रशारण]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/PMM-(1)-1718866650.jpg)
![भारत भ्रमणबारे प्रतिनिधि सभा बैठकमा जवाफ दिँदै प्रधानमन्त्री प्रचण्ड [प्रत्यक्ष प्रशारण]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/prachanda-sansad-1710309847.jpg)
![Nepal Live Samachar नेपाल लाइभ समाचार, जेठ ३० [भिडियाे]](https://nepallive.net/uploads/posts/500X300/samachar++-copy.jpg-30-1718203418.jpg)
-1743318385.png)
