अहिलेको बजारमा लगानीकर्ताले कमाउन सक्दैनन्

विचार

प्रकाश तिवारी बुधबार, फागुन २८, २०७६ ०९:१०

आधार बलियो नभई सेयर बजार सुधार हुँदा बजार आशामा रहेका लगानीकर्ताहरू अहिले त्रासमा चलिरहेका छन्। यस अगाडि बजार सुधार हुँदा कुनै पनि बलियो आधारहरू तय भइसकेका थिएनन्। सुधार हुनु अगाडि समग्र अर्थतन्त्रमा सुधार थिएन साथै अर्धवार्षिक समीक्षाले बजार सुधारको नीति ल्याउन सकेको थिएन।

बजार सकारात्मक हुँदा आशामा र केही नकारात्मक देखिनेबित्तिकै त्रास लगानीकर्तामा देखिन्छ। बजार बढाउन अर्थमन्त्री डा युवराज खतिवडाको संभावित बहिर्गमनलाई कुरालाई प्रमुख कारण बनाइयो। प्रकृतिकरूपमै बजार सुधार हुँदै गएको भए अहिले खासै ठूलो गिरावट हुने सम्भावना थिएन।

बजार स्थायित्वका लागि नेप्से सूचक १४ सय अंकको हाराहारीमा पुगेर फर्किनुपर्ने थियो। त्यसकै वरिपरि घुमेर सेयर बजार स्थिर भएको भए यसभन्दा अगाडिको न्यूनतम बिन्दु भन्दा तल झर्न सक्ने सम्भावना थिएन। बजार घट्दा पनि १३ सयको हाराहारी भन्दा नझर्दा यस अगाडिको न्यूनतम बिन्दू भन्दा २ सय अंकले माथि हुन्थ्यो। यसले अर्को पटक बजार सुधार हुँदा राम्रो आधार बनाउने पक्का थियो। बजार १४ सय अंककै हाराहारीमा हुँदा पनि ३ सय अंकले सुधार भयो भन्दा राम्रै मान्न सकिन्छ। जसले बजारलाई दिगोरूपमा सुधार गर्थ्यो।

विगतमा चीनमा मात्रै कोरोनाले प्रभाव पार्‍यो भन्दै गर्दा आज युरोप, अमेरिकामा समेत यसको प्रभाव बढ्दै गएको छ। नेपालमा पनि कोरोनाको प्रभाव पर्छ भन्ने डर पैदा भएको छ। कोरोनालाई ठूलाठूला दैविक प्रकोपसँग दाँजेर हेर्नुपर्ने अवस्था देखिएको छ। एउटा साइकलमा एउटा यस्ता घटना देखिन सक्छ। यस्तो बजारमा 'भी ड्राइभ मुभमेन्ट' बन्ने गर्छ। बढ्दो बजारमा यस्ता घटनाले तल झरेको बजार जस्ताको त्यस्तै चाँडै सुधार हुन सक्छ। भूकम्पको समयमा पनि बजार १२ सयको अंकबाट ९ सय अंकमा झरेर तुरुन्तै सुधार भएको थियो।

यदि कोरोनाको धेरै नै प्रभाव भयो र बजार अस्वभाविक रूपमा तल झर्‍यो भने तुरून्तै 'भी' सेपमा सुधार हुन सक्ने सम्भावना पनि रहन्छ। तर धेरै नै प्रभाव पर्‍यो भने समय लाग्न सक्छ। २ हप्ता पनि नभई २६८ अंकले बजार तल झरिसकेको छ। यदि कोरोनाको प्रभाव सकिएको भन्ने कुनै समाचार आयो भने तुरून्तै पहिलाकै अवस्थामा पनि पुग्ने सम्भावना त्यत्तिकै रहन्छ। कोरोनाको प्रभाव अझै कति पर्छ भन्ने अनुमान लगाउन सकिएको छैन। समाचारमा पढिएको आधारमा तापक्रम बढ्दै जाँदा प्रभाव कम हुँदै जाने भनिएको छ। बाहिर भनिएको जस्तै यसको प्रभाव कम हुँदै गयो भने सुधार हुन थाल्नेछ।

बजार अस्वभाविक रूपमा तल झर्‍यो भने तुरून्तै 'भी' सेपमा सुधार हुन सक्ने सम्भावना पनि रहन्छ।

नेपालमा कोरोनाको प्रभाव सुरु नै भएको छैन। अन्य देशमा भएको कुराले नेपालमा प्रभाव पारिरहेको छ। भारतबाट आउने औषधि नपाउने, चीनबाट समान नपाउने कुराले असर पर्दैछ। नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा राम्रै प्रभाव परिसकेको छ। पर्यटन वर्ष २०२० नै प्रभावित हुने देखिए पछि सरकारले पर्यटन दशकको रूपमा मनाउने बहस सुरु भएको छ।

जबसम्म कोरोनाको प्रभाव सकियो भन्ने समाचार बाहिर आउँदैन यसको असर बजारमा देखिन्छ। यदि बजारमा कोरोनाको औषधि पत्ता लाग्यो, कोरोना नियन्त्रणमा आयो भन्ने समाचार आउन थाल्यो भने तुरुन्तै केही समयमै बजारले नयाँ बाटो लिन थाल्छ। यदि आँकलन गरिएअनुसार नियन्त्रण भयो भने बजारमा विस्तारै सुधार हनेछ।

अर्कोतर्फ नेपाल राष्ट्र बैंकको अर्धवार्षिक मौद्रिक समिक्षालाई हेर्नुपर्ने हुन्छ। समिक्षामा माइक्रोफाइनान्सले लाभांस वितरण गर्दा लाभांशको ५० प्रतिशत छुट्याउनु पर्ने व्यवस्था गरियो। यसले मूल्य बढ्न केही हदसम्म रोक्यो।

पहिलेपहिले केही लगानीकर्ताले कुनै कम्पनीको सेयर 'कर्नरिङ' गरेर सजिलै मूल्य बढाउने गर्थे अहिले त्यो रोकियो। जबसम्म संस्थाको पुँजी नै सानो हुन्छ उनिहरूले खेलिरहन्छन्। नकारात्मक प्रतिसेयर आम्दानी भएका संस्थाको समेत एक हजार रूपैयाँ भन्दा माथि बजार मूल्य छ। यति हुँदा हुँदै पनि केही हदसम्म मनोवैज्ञानिक असर परेकै हो।

अर्धवार्षिक समीक्षा अगाडि बैंकरहरूले अगाडि सारेका केही व्यवस्था समेटिने आँकलन गरिएको थियो। साथै समीक्षामा केही राम्रा कुरा आउँछन् भनेर आशा गरिएको थियो। यसले केही समय बजारलाई माथि लैजान मद्दत गर्योए। यसका साथै अर्थमन्त्रीको बहिर्गन भन्ने चर्चाले सुधार भयो। यसै कुरालाई आधार वनाएर बजार अस्वभाविकरूपमा बढाइयो।

तर समीक्षामा आशा गरिएका कुरा नसमेटिनु र कोरोनाको प्रभाव थप बढ्दै जानु बजार घट्नुको प्रमुख कारण हो। केही समय अगाडिसम्म बजार घट्नुको कारणमा कोरोनाको प्रभाव ३० प्रतिशत र ७० प्रतिशत अन्य कारण थियो। तर अहिले बजार घट्नुको ५० प्रतिशत कोरोना र ५० प्रतिशत अन्य कारणले हो। यस्तो अवस्थामा बजारमा राम्रो कारोबार गर्नेले पनि लगानी गर्दैनन्। तरल पैसा हुनेहरू पनि सेयर किन्दैनन्। यस्ता किसिमका घटना हुँदा लगानी गर्ने भन्दा पनि नगद नै राख्न लगानीकर्ताहरू रूचाँउछन्।

बजार सुधार हुने संकेत देखियो भने उनिहरू त्यही पैसा बोकेर बजार प्रवेश गर्छन्। यसले 'भी मुभमेन्ट' पूरा हुन्छ।

बजारमा जब अस्वभाविक सुधार हुन्छ, त्यति बेला लगानीकर्ताले कमाउने भन्दा पनि ब्रोकर, नेपाल स्टक एक्सचेन्ज, धितोपत्र बोर्ड र सरकारले मात्रै कमाउँछन्। अहिलेको जस्तो अवस्थामा लगानीकर्ताले कमाउन सक्दैनन्।

नेप्से ११ सय भएकै बेलामा सेयर किन्नेले पनि १६ सय पुग्दा पनि बेच्दैनन्। होल्ड गरेर बसेकाले पनि बेच्दैनन्। बजार घटेपछि उनिहरूको मूल्य घटिसक्छ। नियमित कारोबार गर्नेले पनि हरेक सूचकमा कारोबार गरिरहेको हुन्छ। उसको लागि झन् जोखिमपूर्ण हुन्छ। अझ बजार सुधार भयो भन्दै माथिल्लो मूल्यमा किन्ने लगानीकर्ता सिधै घाटामा फस्ने हुन्।

पुँजीगत लाभका लागि सेयर किन्नेहरू धेरै नै घाटामा देखिन्छन्। तर प्रतिफल आउने भन्दै दीर्घकालीन लगानी गरेर बस्नेहरूका लागि यस्तो उछालले खासै प्रभाव पार्दैन। बजार बढेको बेलामा माथिल्लो मूल्यमा सेयर किन्नेहरू धेरै नै घाटामा परेका छन्।

तिवारी सेयर बजार विश्लेषक हुन्।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।