काठमाडौं– केही व्यक्तिहरुमा खाना खाएको केही मिनेटमै शौच (ट्वाइलेट) जानुपर्ने समस्या हुन्छ। यो एक यस्तो समस्या हो, जसको सामना हरेक दिन कयौँ मानिसले गरिरहेका हुन्छन्।
यसबाट यो प्रश्न उठ्छ की जुन खाना हामीले खाएका छौँ, के त्यो सही तरिकाले पचेको छ त?
मेडिकल विशेषज्ञका अनुसार यसको पछाडी एउटा कारण हुन सक्छ। त्यो हो, कार्यालयको समयमा कम या सीमित मात्रामा खाना र बिदाको दिनमा खुब धेरै खाना खानु। तर खाना खाने बित्तिकै तुरुन्त शौच आउनु के यो सामान्य हो या कुनै रोग! या एक दिनमा धेरै पटक शौच जानु पनि समस्या हो/होइन?
चेन्नईका ग्याष्ट्रोलोजिस्ट डा महादेवन भन्छन्, ‘खाना खाएपछि तुरुन्त शौच जाने इच्छा हुनुलाई ग्याष्ट्रोकोलिक रिफ्लेक्स भनिन्छ। खाएको खाना तुरुन्त नै मल बन्छ भन्ने भ्रम अधिकांशलाई छ, जुन यस्तो हुँदैन।’
खाएको खाना के तुरुन्तै मल बन्छ ?
सामान्यतया खाएको खाना मल बनेर शरीरबाट बाहिर निस्कन १० देखि ७३ घण्टा लाग्छ। जसलाई गट ट्रान्जिट टाइम भनिन्छ। यद्यपि यो व्यक्तिको उमेर, लिङ्ग, तौल र खानामा पनि निर्भर गर्दछ।
जब खाना पेटसम्म पुग्छ, तब ठूलो आन्द्रालाई सिग्नल पुग्छ। यो सिग्नलले ठूलो आन्द्रालाई संकुचन गराउन भन्छ। जसले त्यहाँ रहेका मललाई रेक्टम (पाचन प्रणालीको अन्तिम भाग) तर्फ धकेल्दछ। यसले शौच जाने इच्छा तिव्र भएर आउँछ।
जब मल ठूलो आन्द्रा मार्फत रेक्टमबाट पास हुन्छ, त्यसपछि ठूलो आन्द्रा खाली हुन्छ। जसले पाचनको क्षमता बढ्छ। यस प्रक्रियालाई ग्यास्ट्रोकोलिक रिफ्लेक्स भनिन्छ।
डा महादेवन भन्छन्, ‘यो शरीरको एक सामान्य प्रतिक्रिया हो। जुन साना बालबालिकामा धेरै देख्न पाईन्छ। यसै कारण साना बच्चाले दूध पिउने बित्तिकै मल गरिहाल्छन्।’
यो खाना खाएको केही मिनेटदेखि घण्टाभित्र महसुस हुन्छ। साना बालबालिकामा यो प्रक्रिया तिव्र गतिमा हुन्छ भने वयस्क व्यक्तिमा यसको गति कम हुन्छ। यस किसिमको महसुस हुनु सामान्य हो। तर अनियन्त्रित तरिकाले बढीरहेको छ भने यो पेट या आन्द्रासँग जोडिएको रोगको संकेत हुन सक्ने उनी बताउँछन्। इरिटेबल बाउल सिन्ड्रोम एक ग्याष्ट्रोइन्टेस्टाइनलको समस्या हो, जसलाई रोक्न पनि सकिने उनले बताए।
लक्षणहरु के के हुन्छन् ?
ब्रिटेनको नेशनल हेल्स सर्भिसका अनुसार इरिटेबल बाउल सिन्ड्रोम एक स्थिति हो, जसले पाचनतन्त्रलाई प्रभावित गर्दछ। यसका लक्षणहरु निम्न छन् :
- पेटमा दुखाई हुनु, जुन सामान्यतया शौच जाने इच्छा तिव्र हुन्छ।
- धेरै ग्याँस हुनु र पेट फुल्नु
- झाडापखाला, कब्जियत या दुवै पालैपालोसँग हुनु
- शौच गएपछि पनि पेट राम्रोसँग सफा नहुनु।
यदी यी लक्षणहरु चार हप्ताभन्दा पनि बढी समयसम्म रहे चिकित्सकसँग तत्काल परामर्श गर्न नेशनल हेल्थ सर्भिसको सुझाव छ। यस समस्याको यकिन कारण छैन। तर यसलाई मद्यपान, क्याफिन, मसालेदार या चिल्लो खाना, तनाव र चिन्ता, पटक पटक एन्टीबायोटिक्सको प्रयोगका कारण यो समस्या आउन सक्ने सर्भिसले जनाएको छ।
इरिटेबल बाउल सिन्ड्रोममा खाना खाएपछि तत्काल शौच जानुपर्ने मात्र नभई यसले अन्य समस्याहरु पनि पैदा गर्दछ।
- ग्याँसको समस्या
- थकान हुनु र शक्तिको कमी
- मन आत्तिनु
- ढाडको दुखाई
- बारम्बार पिसाब आउनु
- पिसाब गरेपनि पुरा नभएको जस्तो महसुस हुनु।
विश्वको ५ देखि १० प्रतिशत जनसंख्यालाई इरिटेबल बाउल सिन्ड्रोमको समस्या रहेको एक अध्ययनले देखाएको छ। इरिटेबल बाउल सिन्ड्रोमलाई स्वस्थ जीवनशैली अपनाउँदा र तनावलाई व्यवस्थापन गरी नियन्त्रण गर्न सकिने डा महादेवन बताउँछन्। तर यदी समस्या गम्भीर छ भने उपचार गर्नुपर्ने उनले बताए।
- बीबीसी हिन्दीबाट साभार
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1764146706.png)
-1763721444.png)
