'डाक्टर साब, धेरै भयो घुँडा करकरी दुख्न थालेको, उठे बस्न हुँदैन, बसे उठ्न हुँदैन। हड्डी नै जाम भए जस्तो हुन्छ। चिसो पानी खेलाउँदा त झन् भुतुक्कै हुन्छु। के भयो के भयो।'

बढ्दो चिसोसँगै यस्ता समस्या लिएर आउने बिरामी हरेक अस्पतालमा बढ्न थालेका छन्। यो समस्या विशेषत: हरेक वर्षको हो।

संसारभरि विभिन्न अस्पतालमा गरिएका अनुसन्धानका आधारमा हरेक वर्ष जस्तो घुँडा र जोर्नीको समस्या लिएर आउने बिरामीको चाप बढ्दो छ। जोर्नी र घुँडा दुख्ने अनेकौं कारणमध्ये घुँडाको हड्डी खिइनु (ओस्टियोआर्थराइटिस) मुख्य कारण हो। हड्डी खिइनु प्राय: बुढ्यौलीको रोग हो जुन महिलामा र अधिक वजनका मानिसमा बढी देखिन्छ।

सामान्यतया यो समस्या  ६० वर्ष काटेकाहरुमा बढी देखिन्छ। खिइएको हड्डीलाई पुरानै अवस्थामा लैजान नसके पनि संसोधित जीवनशैली, स्वस्थ तौल र केही उपचारहरू कायम राख्दा रोगको प्रगति ढिलो हुने, दुखाइ कम हुने र दैनिक कार्यमा सुधार गर्न मद्दत गर्छ।

हड्डी खिइनुका (ओस्टियोआर्थराइटिस) जोखिम र कारण

ओस्टियोआर्थराइटिस तब हुन्छ जब हड्डीको छेउमा रहेको कुरकुरे हड्डी (कार्टिलेज) बिस्तारै बिग्रन्छ। कार्टिलेजले जोर्नीको हड्डीमा विनाघर्षण गति प्रदान गर्ने काम गर्छ। अन्ततः, जब यो घुँडाको कुरकुरे हड्डी पूर्ण रूपमा तल झर्छ, हड्डीले हड्डीमा घर्षण गर्न सुरु हुन्छ, जसले गर्दा घुँडाको हड्डी खिइन सुरु हुन्छ। 

जोखिम बढाउन सक्ने प्रमुख कारण  

– बढ्दो उमेर, 

– महिला, विशेषगरी महिनावारी रोकिएपछि,

– अधिक वजन जसले गर्दा घुँडामा धेरै जोड पर्छ र हड्डी खिइन सुरु हुन्छ,

– पुरानो जोर्नीको चोट र कमजोर मांसपेसी, 

– लामो समयसम्म उभिएर काम गर्ने,

– पारिवारिक इतिहास

संकेत र लक्षण

हड्डी कतिको खिइएको छ, त्यो आधारमा यसका लक्षणहरु बढ्ने गर्छ।

सामान्यतया लक्षणहरू विस्तारै देखिने गर्छन्:

– घुँडाको दुखाइ, सामान्यतया लामो समयसम्मको प्रयोगपछि वा निष्क्रियताको अवधिपछि,

– घुँडाको जोर्नी कक्रक्क हुनु जसले गर्दा घुँडा खुम्च्याउन वा सोझो बनाउन गाह्रो हुने, 

– घुँडाको जोर्नी वा जोर्नी वरिपरि दबाउँदा दुख्ने,

– घुँडाको जोर्नी लचिलो नहुनु, जसले गर्दा हिंड्न या खुट्टा चलाउन गाह्रो हुने,

– हिँड्दा वा घुँडा चलाउँदा कर्यागक्क आवाज आउने

– कोही कोहीमा घुँडा सुन्निने, रातो, तातो हुने गर्छ

निरन्तर घुँडाको दुखाइ बढ्यो, घुँडा कडा हुँदै गयो र दैनिक कार्यमा बाधा आउन सुरू भयो भने जँचाएर उपचार सुरु गरिहाल्नुपर्छ। 

उपचार

खिइएको हड्डी उल्टाउन त मिल्दैन, तर समयमा उपचार गर्योछ भने पीडा कम गर्न र भविष्यमा निम्तिनसक्ने जटिल समस्याहरुलाई रोक्न भने अवस्य सकिन्छ। हड्डीको खियाइको आधारमा उपचारका विभिन्न विधिहरु अपनाउन सकिन्छ। आवश्यक चेकजाँच जस्तै एक्स–रेको आधारमा हड्डी कत्तिको खिइएको छ हेरी त्यसै बमोजिम उपचार सुरु गर्नुपर्छ। 

– सर्वप्रथम यदि तौल बढी छ भने उचित व्यायाम र खानपिन मिलाएर तौल घटाउने, जसले गर्दा घुँडामा शरीरको वजन कम गराएर दुखाइ र घर्षण कम गराउन मद्दत गर्छ,

– घुँडाको जोर्नीलाई तातो बनाउने जसले गर्दा दुखाइको महसुस कम हुन्छ,

– चिसोबाट सकेसम्म जोगिने,

– धेरै समयसम्म उभिएर काम नगर्ने,

– लामो समय हिँड्दा लाठी वा कुनै सहारा लिएर बिसाउँदै बिसाउँदै हिँड्ने,

– धेरै दुखेको खण्डमा दुखाइ कम गर्ने औषधि खाने 

– धेरै नै पुरानो र लामो समयदेखि दुखेको छ र हड्डी धेरै नै खिइएको छ भने सुई लगाउने, घुँडामा सानो प्वाल बनाएर जोर्नी सफा गर्ने लगायतका उपचारहरु गर्न सकिन्छ।  

यदि माथि उल्लेखित उपचार विधिले दुखाई कम नभएको खण्डमा शल्यक्रिया गर्नु अन्तिम विकल्प हुन्छ।

घरेलु उपचार विधि र प्राकृतिक खानपिनबाट पनि केही हदसम्म दुखाइ कम गर्न सकिन्छ।

– हर्वल चियाको सेवनले कुरकुरे हड्डीलाई जोगाउँछ 

– थोरै मात्रामा दैनिक अदुवाको सेवनले दुखाइ कम हुन्छ 

– बेसार र मरिच खानाले हड्डीको दुखाइ र कडापनलाई कम गर्छ 

– सक्रिय जीवनशैली जस्तै हरेक दिन योग गर्ने, हिंड्ने, साइकल चलाउने आदि गर्नाले मांसपेसीलाई मजबुत बनाउनुका साथै दीर्घकालीन रुपमा दुखाइ कम गर्छ 

– सन्तुलित आहारको सेवन गर्ने जस्तै ब्रोकाउली, माछा (तुना, साल्मन माछा), बदाम, ओखर, चिल्लोपना कम भएका दूधजन्य उत्पादनहरू (क्याल्सियम र भिटामिन डी भएका जसले हड्डी र जोर्नीलाई स्वास्थ्य राख्न मदत गर्छ)

– विशेषगरी महिनावारी रोकिएका महिलाहरुले आफ्नो खानामा क्याल्सियम र भिटामिन डी भएका खानेकुरा फलफूलहरु खाने

तसर्थ, घुँडाको दुखाईलाई गम्भीरतापूर्वक लिएर समयमै उपचार सुरु गर्दा हड्डी खिइने र भविष्यमा हुनसक्ने समस्याहरुबाट केही हदसम्म आफ्नो जीवनशैलीलाई सरल र सहज बनाउन सकिन्छ।