काठमाडौं- संघीय संसद्को हिँउदे अधिवेशन सुरु भएको ठ्याक्कै २६ दिन पुग्यो। ४ पुसमा हिँउदे अधिवेशन सुरु भएयता माथिल्लो सदन राष्ट्रिय सभाका धेरै बैठक बसिसके। 

दक्षिणी छिमेकी भारतले जारी गरेको नयाँ राजनीतिक नक्सामा नेपाली भूमि समेटिएको विरोधमा संकल्प प्रस्तावसमेत राष्ट्रिय सभाले पास गरिसक्यो। 

तर, तल्लो सदन प्रतिनिधिसभा भने अहिले ‘दिशाहीन’ हुन पुगेको छ, सत्तारुढ  नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) भित्रको शक्ति संघर्षका कारण। 

तत्कालीन सभामुुख कृष्णबहादुर महरालाई संघीय संसदकै एक कर्मचारीमाथि बलात्कार प्रयास गरेको अभियोग लागेपछि उनी पदमुक्त भए। नेकपाभित्रको शक्ति संघर्षबीच नयाँ सभामुखका लागि उम्मदेवार छनौंट हुन नसकेपछि ‘राजनीतिक गतिरोध’ देखा परेको छ। 

नेकपाभित्रको शक्ति समीकरणमा प्रधानमन्त्री एवं अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको पूर्व सभामुुख सुवास नेम्वाङ ल्याउने चाहना, पहिलेको सहमतिअनुसार सभामुख पूर्वमाओवादी खेमाबाटै हुनुपर्ने अर्का नेकपा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को अडान र मेसो मिले आफैं सभामुख बन्ने उपसभामुख शिवमाया तुम्बाहाङ्फेको चाहनाले एक महिनादेखि संसद ‘दिशाहीन’ बन्न पुगेको हो। 

यहीकारण ११ र १६ र २७ पुसमा बोलाइएका प्रतिनिधिसभाको बैठक पनि सूचना टाँस गरी स्थगित हुन पुगेका छन्। सुविधाजनक बहुमत पाएको पार्टी सरकारमा भएका बेला पनि साभामुख चुन्न देखिएको सकसले संक्रमणकालकै झझल्को दिइरहेको छ। संक्रमणका बेला एउटा सानो निर्णय लिन पनि दर्जनौं पटक दलहरु बैठक बस्थे र अन्तिममा मिडियासामु उभिएर नेताहरू सुनाउथे– यसपालि पनि सहमतिमा पुग्न सकिएन। 

अहिले सतहमा उपसभामुख तुम्बाहाङ्फेले राजीनामा दिन नमानेका कारण गतिरोध  उत्पन्न भएको ‘प्रोजेक्सन’ गर्न खोजिए पनि यसको अन्तर्य अर्कै छ। 

नेम्वाङ दोहोर्‍याइछाड्ने ओली मोह

ओली–प्रचण्डबीचको सत्ता बाँडफाटमा राष्ट्रपति तत्कालीन एमाले र सभामुख माओवादी पक्षले लिने सहमतिअनुसारै महरा सभामुख बनेका थिए। 

महराको बर्हिगमनपछि ओली पूर्वसहमतिबाट ‘यूर्टन’ भएर आफ्ना प्रिय सुवास नेम्वाङलाई सभामुखमा दोहोर्‍याउने मोहमा छन्। 

एक पूर्व माओवादी नेताका अनुसार ओलीको नेम्वाङप्रतिको मोह यति हदसम्मको छ कि सभामुख चयनको विषयलाई लिएर प्रचण्डसँग भएका प्रत्येक बैठकमा नेम्वाङको ‘गुण’को चर्चा गरिरहन्छन्। 

नेम्वाङ मृदुभाषी भएको, कानुनको जानकार रहेको र यसअघि पटक–पटक सभामुख भैसकेकाले संसदलाई राम्रोसँग हाँक्न सक्छन् भन्दै उनी प्रचण्डलाई ‘कन्भिन्स’ गर्न खोजिरहन्छन्। 

आफ्ना विश्वासपात्र रहेकै कारण ओलीले नेम्वाङलाई नेकपा संसदीय दलको उपनेताको जिम्मेवारी दिएका हुन्। 

सभामुखबारे ओलीलाई दबाब दिन प्रचण्डको अगुवाइमा बामदेव गौतम निवास भैंसेपाटीमा गत बुधबार भेला भयो, जहाँ प्रचण्डसहित नेताहरू झलनाथ खनाल, माधव नेपाल, गौतम र नारायणकाजी श्रेष्ठ सहभागी थिए ।

पार्टीभित्रका प्रभावशाली नेताहरु नेम्वाङलाई सभामुख बनाउने आफ्नो चाहनाविपरीत उभिएको देखेपछि ओलीले अचेल सभामुख चयनको विषयलाई नै पार्टी बैठकबाट ‘बाइकट’ गर्न थालेका छन्। 

स्रोतका अनुसार ओली पार्टीभित्रको समीकरणलाई हेरेर तत्काल सभामुख चयनका विषयमा थप कुरा गर्न चाहँदैनन्। ‘त्यसैअनुसार ओलीले सचिवालय बैठकबाट उपसभामुखले राजीनामा दिएपछि मात्रै पार्टीले सभामुखबारे निर्णय गर्ने जस्ता निर्णय गराउँछन्,’ पूर्व माओवादी खेमाका एक नेता भन्छन्।

सभामुख बन्न नेम्वाङ आफैले पनि प्रचण्डलाई ‘एप्रोच’ गर्न खोजेका छन् तर उनलाई प्रचण्डले पटक–पटक ‘इग्नोर’ गरिरहेका छन्। 

पूर्व माओवादीका तीन विकल्प

नेपाल लाइभको सम्पर्कमा आएका तर आफ्नो पहिचान खुलाउन नचाहने पूर्व माओवादीका खेमाका एक प्रभावशाली नेताका अनुसार सभामुख चयनमा पूर्व माओवादीसँग तीन विकल्प छन्। 

पहिलो, प्रचण्डले अघि सारेका अग्नि सापकोटालाई नै सभामुख बनाउन प्रयत्न जारी राख्ने। कतिपयले अग्निलाई रोक्न द्वन्द्वकालीन मुद्दा अदालतमा विचाराधीन भएको विषय पनि उठाउने गरेकाले उनी हुने अवस्था नआए अग्निको विकल्प खोज्ने तर सभामुख नछाड्ने। 

दोस्रो, कतिपयले अहिलेकी उपसभामुखलाई नै सभामुख बनाउनुपर्ने र महिला भएका कारण पनि उनैलाई ल्याउनुपर्ने तर्क गरिरहेका छन्। महिलालाई नै सभामुख बनाउनुपर्ने मत बलियो भएर आए आफ्नो खेमाकै महिला नेतृ अघि सार्ने। जसमा  पम्फा भुसाल, पूर्व सभामुख ओनसरी घर्ती लगायतलाई अघि सार्ने। 

तेस्रो, अघिल्ला दुई विकल्पले काम नगरे पूर्व सभामुख महरालाई नै पुनः अघि सार्ने। महराविरुद्ध जिल्ला अदालत काठमाडांैमा विचाराधीन मुद्दामा अन्तिम सुनुवाइ गर्ने गरि आइतबारदेखि अदालतले गरेको सुनुवाइले पनि यो विकल्प अघि बढाउन सकिन्छ भन्ने आत्मविश्वास दिलाएको छ। 

महरा केही समय थुनामा बसिसकेको र दोष अनुसारको सजाय पनि काटिसकेको भन्दै आदालतले उनलाई सफाइ दिनेमा माओवादी पक्ष विश्वस्त छ। महराले सफाइ पाएको अवस्थामा उनलाई नै अघि सार्न सजिलो हुने र उनको विरोध ओलीले पनि गर्न नसक्ने बुझाइ पूर्व माओवादीको छ। 

ओली–प्रचण्डलाई तुम्बाहाङफे चुनौती

सभामुख चयनका लागि ओली–प्रचण्डबीच माथापच्ची भइरहेका बेला उपसभामुख तुम्बाहाङफे चुनौती बनेर आएकी छिन्। 

सभामुख र उपसभामुख दुवै एउटै पार्टीबाट बनाउन नमिल्ने संवैधानिक प्रावधानअनुसार नेकपा सभामुख आफू लिने योजनामा छ। जसअनुसार उपसभामुखलाई राजीनामा गराउनुपर्ने हुन्छ।

तर, तुम्बाहाङफे ओली–प्रचण्डको कल्पनाविपरीत आफूले उपसभामुखबाट राजीनामा नदिने र दिनै परे या त सभामुख आफूलाई दिनु पर्ने या त एउटा राम्रो मन्त्रालय आफूले पाउनुपर्ने ‘बार्गेनेङ’ गरिरहेकी छिन्। 

उनले ओली–प्रचण्डकै अघि आफू सभामुख हुन भएका योग्यताको सूची अघि सार्दै ठाडै भन्ने गरेकी छिन–म उपयुक्त सहमतिबिना राजीनामा दिन्नँ, तपाईंहरूलाई जे मन लाग्छ त्यही गर्नुहोस्। 

शिवमायाले ओली–प्रचण्डअघि यत्तिको साहस देखाउनुमा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको ‘ब्याकिङ’ रहेको धेरैले ठानेका छन्। राष्ट्रपति भण्डारी आफ्नो गुटका नेताहरूको संरक्षणमा दर्‍होेसँग लाग्ने गरेका धेरै दृष्टान्त सार्वजनिक भइसकेका छन्। 

नेकपाभित्रको परस्परविरोधी शक्ति समीकरणका कारण ठूलै केही नभए सभामुख चयनको गतिरोध अझै केही दिन लम्बिने प्रष्ट देखिएको छ।