काठमाडौं– करिब ७० वर्षदेखि चल्दै आएको राम मन्दिर र बाबरी मस्जिद विवाद केही दिनदेखि भारतीय सर्वोच्च अदालतमा लगातार सुनुवाइ भइरहेको छ। सुनुवाइको १८औं दिन पनि आज बहस जारी छ।

हिन्दु, मुस्लिम र अन्य विभिन्न पक्ष संलग्न रहेको उक्त मुद्दामा अझै केही हप्ता सुनुवाइ चल्नेछ। 

यो विवादमा मध्यस्थताबाट समाधान गर्ने प्रयास असफल भएपछि सर्वोच्चले अन्तिम सुनुवाइ थालेको थियो। 

प्रधानन्यायाधीश रञ्जन गोगोई नेतृत्वको पाँच जनाको इजलासले यसमा सुनुवाइ गरिरहेको छ। साउन २८ गतेदेखि सर्वोच्चले यो विवादमा अन्तिम सुनुवाइ थालेको हो।

कानुन व्यवसायीलाई धम्की दिने दुई व्यक्तिविरुद्ध नोटिस
सर्वोच्च अदालतले उक्त विवादमा मुस्लिम पक्षवाट बहस गरिरहेका वरिष्ठ अधिवक्ता राजीव धमनमाथि हिन्दु समर्थकले दिएको धम्कीप्रति नोटिस जारी गरेको छ। धवनले दायर गरेको सुरक्षा निवेदनमा आदेश जारी गर्दै धम्की दिने दुई व्यक्तिको खोजी गर्न र अनुसन्धान गर्न प्रहरीको नाममा नोटिस जारी गरेको हो। 

यो प्रकरणमा प्रधानन्यायाधीश गोगोईसँगै न्यायाधीश एसए बोबडे, धनन्जय बाई चन्द्रचुड, अशोक भुषड र एस अब्दुल नजीर सहभागी छन्। 

यो मुद्दाको प्रमुख निवेदनकर्ता एम सिद्दिक तथा अल इन्डिया सुन्नी बक्फ बोर्ड रहेको थियो। त्यसविरुद्ध निर्मोही अखडा, हिन्दु महासंघ लगायतका हिन्दु संगठनहरु सर्वोच्च आएका थिए।

भारतीय इतिहास जति लामो छ, बाबरी मस्जिद र राम मन्दिर विवाद पनि त्यति नै लामो रहेको हिन्दु धर्मका अध्येताहरुको तर्क रहँदै आएको छ। तर, यी दुई सम्पदाले झन्डै ७० वर्षदेखि भारतीय अदालत, सरकार र जनतासँग पौंठेजोरी खेलिरहनुपरेको छ।

सिभिल, जिल्ला, उच्च र सर्वोच्च अदालतले समेत यस मामिलामा पटकपटक आदेश सुनाउँदै फैसलासमेत हुँदै आएका छन्। तर, विवाद उही पुरानै ३ सय वर्ष पहिले पुगेर रोकिँदै आएको छ।

३ सय वर्षपहिले उक्त क्षेत्रमा हिन्दुहरुका पुज्य देवता भगवान् रामको मन्दिर थियो कि थिएन र उक्त मन्दिर भत्काएर मस्जिद निर्माण भएको हो वा होइन भन्नेमै बहस घुमिरहेको छ।

सत्ता परिवर्तन र हरेक आम निर्वाचनको समयमा यस मुद्दाले दलको एजेन्डामा प्रवेश पाउने गरेको छ। तर, समाधान आजसम्म निस्कन सकेको छैन।

यसरी सुरु भयो विवाद
राम मन्दिर र बाबरी मस्जिद विवादको सुरुवात २२-२३ डिसेम्बर १९४९ मा मस्जिदभित्र लुकाएर मूर्ति राखिएबाट सुरु भएको मानिन्छ।

सुरुवाती मुद्दा उक्त मूर्ति मस्जिदको आँगनमा पहिलेदेखि कायम रहेको राम चबुतरेमा पुनः लैजाने वा अहिले जुन स्थानमा भेटिएको छ त्यहीँ पूजा गर्ने भन्ने थियो। तर, ६० साल लामो यो लडाइँ अहिले पनि यही विवादकै घेरामा घुमेको छ। ६ दशकको अदालती प्रक्रियामा विवादित मस्जिद हिन्दु मन्दिर भत्काएर बनाइएको थियो? के यो रामको जन्मभूमि थियो? यही विवाद अहिले पनि कायमै छ।

यस विवादमा किनारा गर्नुपर्ने अर्को महत्वपूर्ण कुरा भनेको यो मस्जिद कहिले र कसले निर्माण गरेको टुङ्गो लगाउनु पनि हो। यो मस्जिद बाबर अर्थात् मीर बाँकीले बनाएकै हुन् त? भन्ने हो।

सुरुवाती मुद्दा उक्त मूर्ति मस्जिदको आँगनमा राखी रामको नियमित पूजा आराधाना हुनुपर्ने थियो। तर, त्यसमा सहमत हुन नसकेपछि यो विवाद कायमै रहेको हो। यो मामलामा केही कानुनी प्रश्नसमेत छन्।

के यो जसले दाबी गरेको छ, उनीहरुको मात्र हकभित्र पर्ने हो वा नपर्ने हो, त्यसको किनारा अब आउने फैसलाले गर्नुपर्नेछ। अदालतले यो प्रश्नसमेत सुल्झाउनुपर्नेछ।

हाल अदालतमा ४ वटा निवेदन विचाराधीन रहेका छन्। जसमा ३ थान हिन्दु र १ थान मुस्लिम पक्षले हालेको निवेदन रहेको छ। पक्ष र विपक्षमा हेर्ने हो भने कूल ३० पक्षधर यो मुद्दामा रहेका छन्। हालसम्म सरकारले राम मन्दिरको पक्ष लिएको आरोप लाग्दै आएको छ।